گفت‌و‌گو با کامران طالبی‌فر کارشناس صنعت خودرو
فیس‌لیفت حربه حفظ بازار است
در حال حاضر دو نوع فیس‌لیفت در خودروسازی جهان وجود دارد، اولی فیس‌لیفت مینور و دومی ماژور. در فیس‌لیفت مینور، تغییرات خودروها بسیار جزیی بوده و بیشتر به عوض شدن چراغ و سپر محدود می‌شود. مثلاً سورن فیس‌لیفت مینور سمند به شمار می‌رود که در آن نمی‌توان تغییرات عمیقی را مشاهده کرد.
دنیای امروز خودروسازی با فیس‌لیفت گره خورده و کمتر شرکتی در صنعت خودرو جهان است که از این روش برای عرضه محصولات جدید و حفظ بازار، استفاده نکند. این در شرایطی است که همه خودروسازان از یک روش خاص بهره نمی‌برند و برخی به فیس‌لیفت محدود قناعت می‌کنند و برخی نیز فیس‌لیفت گسترده را در دستور کار قرار می‌دهند. البته هستند خودروسازانی که از فیس‌لیفت می‌گذرند و دست به تغییر نسل محصولات خود می‌زنند که شرکت‌های ایرانی جایی در این جمع ندارند. در این مورد کامران طالبی‌فر کارشناس صنعت خودرو معتقد است برای تغییر نسل نیز نیاز به تکنولوژی جدید و به روز دنیا و تعریف اتاق و پلت‌فورم نو است که خودروسازان ایرانی تقریباً فاقد آن هستند، بنابراین راهی نمی‌ماند جز فیس‌لیفت. به گفته او، بیشتر خودروسازان دنیا، عمر مشخصی را برای محصولات تولیدی خود در نظر می‌گیرند که در حال حاضر متوسط آن، پنج تا هفت سال است و پس از آن تغییر نسل و فیس‌لیفت انجام می‌گیرد. طالبی‌فر این را هم می‌گوید که هم‌اکنون کره‌ای‌ها به لحاظ مدت‌زمان فیس‌لیفت رکورددار به حساب می‌آیند و پس از آنها، خودروسازان ژاپنی هر پنج سال یک‌بار تغییر نسل انجام می‌دهند که
البته تویوتا و مزدا به دنبال کاهش این مدت زمان به چهار سال هستند. به گفته وی، خودروسازان آمریکایی و اروپایی نیز در حال حاضر هر پنج سال یک‌بار اقدام به تغییر نسل می‌کنند.
«فیس‌لیفت» در حال حاضر یکی از برنامه‌های مهم بسیاری از خودروسازان دنیا به شمار می‌رود و حسابی در جهان خودرو جا افتاده است. معنای دقیق این واژه در صنعت خودرو چیست؟
فیس‌لیفت در کل به معنای تغییر چهره است و بیشتر در حوزه الکترونیکی و ظاهر خودروها رخ می‌دهد. فیس‌لیفت را در واقع آمریکایی‌ها در دهه 60 میلادی اختراع کردند، به نحوی که می‌توان تغییرات چهره در خودروهای آن دهه مانند فورد و شورولت را به وضوح مشاهده کرد. فیس‌لیفت روش مناسبی در ارائه محصولات جدید به شمار می‌رود و در بازار جواب داده است.
در حال حاضر دو نوع فیس‌لیفت در خودروسازی جهان وجود دارد، اولی فیس‌لیفت مینور و دومی ماژور. در فیس‌لیفت مینور، تغییرات خودروها بسیار جزیی بوده و بیشتر به عوض شدن چراغ و سپر محدود می‌شود. نمونه داخلی این نوع فیس‌لیفت، سورن است؛ این خودرو در واقع فیس‌لیفت مینور سمند به شمار می‌رود که در آن نمی‌توان تغییرات عمیقی را مشاهده کرد. در فیس‌لیفت ماژور اما تغییرات گسترده‌ای صورت می‌گیرد، به نحوی که شاید برای بسیاری از مشتریان تمیز دادن آن با مدل قبلی‌اش، امکان‌پذیر نباشد.
به عبارت بهتر، در فیس‌لیفت ماژور، تغییرات به شکلی انجام می‌شود که امکان دارد خیلی‌ها گمان کنند خودرو جدیدی طراحی شده است. مثال داخلی در این مورد، «دنا» است، خودرویی که فیس‌لیفت ماژور سمند به حساب می‌آید.
به نظر می‌رسد بسیاری از خودروسازان دنیا علاقه زیادی به فیس‌لیفت کردن محصولات خود دارند و این موضوع در محصولات وارداتی به کشور قابل لمس است. دلیل این علاقه چیست؟
بیشتر خودروسازان دنیا، عمر مشخصی را برای محصولات تولیدی خود در نظر می‌گیرند که در حال حاضر متوسط آن، پنج تا هفت سال است. اگر به دهه 50 میلادی برگردیم، در آن دوران خودروها عمری بین 10 تا 15 سال داشتند و پس از آن، با فیس‌لیفت یا تغییر نسل مواجه می‌شدند. این در حالی است که طی دهه 60، آمریکایی‌ها به فیس‌لیفت سرعت داده و آن را به 10 سال رساندند، با این حال اروپایی‌ها همچنان عقب ماندند. یک دهه بعد، این ژاپنی‌ها بودند که دوره فیس‌لیفت را به پنج تا هفت سال رساندند و در دهه 80 نیز به جز تولیدکنندگان خودروهای لوکس، سایر خودروسازان همین بازه زمانی (پنج تا هفت سال) را برای تغییر چهره یا تغییر نسل محصولات خود لحاظ کردند. اوضاع به شکلی پیش رفت که در آن دهه، خودروسازان هر پنج تا هفت سال، اتاق جدیدی روی محصولات خود نصب می‌کردند و این به معنای تغییر نسل خودروها بود. اما اینکه می‌پرسید چرا فیس‌لیفت جایگاه ویژه‌ای در میان بیشتر خودروسازان دنیا
دارد، دلیلش در نمودار فروش خودروها نهفته است. هر خودرویی در دنیا دارای یک نمودار فروش است و شرکت‌های جهانی هر زمان احساس کنند این نمودار رو به نزول است، اقدام به فیس‌لیفت یا تغییر نسل خواهند کرد. در واقع هرگاه بازار خودرویی اشباع و مشتریان به دنبال محصولات جدید باشند، فیس‌لیفت به عنوان یک راهکار جا افتاده و مقبول می‌تواند جلوی افت فروش را بگیرد. فیس‌لیفت به خوبی می‌تواند سبب آپدیت خودروها شده و جذابیت آنها را کماکان برای مشتریان حفظ کند. به عنوان مثال، سانتافه مدل 2016 یا تویوتا کمری جدید، دو خودرویی هستند که در این سال‌ها به واسطه فیس‌لیفت، همچنان جذابیت خود را برای مشتریان حفظ کرده‌اند.
البته با وجود اینکه فیس‌لیفت جایگاه ویژه‌ای در میان بیشتر خودروسازان دنیا دارد، اما هستند شرکت‌هایی که دیر به دیر اقدام به تغییر چهره و نسل محصولات‌شان می‌کنند. این خصیصه بیشتر در خودروسازان لوکس‌ساز به چشم می‌آید، چه آنکه آنها چندان عجله‌ای در فیس‌لیفت کردن محصولات‌شان ندارند. مثلاً بنز آلمان معمولاً هر 10 سال یک‌بار و بی‌ام‌دبلیو هر هشت سال یک‌بار اقدام به فیس‌لیفت محصولات خود می‌کنند.
در حال حاضر رکورددار فیس‌لیفت در دنیا کدام خودروساز است؟
اگر منظورتان از رکورد، زمان فیس‌لیفت است، هم‌اکنون کره‌ای‌ها رکورددار به حساب می‌آیند. البته شرکت‌های کره‌ای تغییر نسل نیز انجام می‌دهند، به نحوی که هر چهار سال یک‌بار محصولات جدید روانه بازار می‌کنند. پس از کره‌ای‌ها، خودروسازان ژاپنی هر پنج سال یک‌بار تغییر نسل انجام می‌دهند که البته تویوتا و مزدا به دنبال کاهش این مدت زمان به چهار سال هستند. همچنین خودروسازان آمریکایی و اروپایی نیز در حال حاضر هر پنج سال یک‌بار اقدام به تغییر نسل می‌کنند.
تغییر نسل متفاوت از فیس‌لیفت است، نه؟
همین‌طور است. وقتی خودرویی فیس‌لیفت می‌شود، پلت‌فورم آن تغییر نمی‌کند، اما در حالت تغییر نسل، اتاقک و پلت‌فورم نیز دچار تغییر و تحول خواهند شد. در واقع بین فیس‌لیفت مینور، ماژور و تغییر نسل تفاوت زیادی وجود دارد، اما آنچه در حال حاضر به عنوان فیس‌لیفت در صنعت خودرو از آن یاد می‌شود، بیشتر «مینور» است. حتی می‌توان گفت در حال حاضر فیس‌لیفت ماژور در دنیا منسوخ شده و خودروسازان بزرگ یا مدل مینور را به کار می‌گیرند یا تغییر نسل انجام می‌دهند.
چرا فیس‌لیفت ماژور منسوخ شده؟
به دلیل آنکه هزینه این مدل فیس‌لیفت در مقایسه با نوع مینور، 40 تا 50 درصد بیشتر است و با این حساب، چندان صرفه اقتصادی ندارد. در واقع خودروسازان معتقدند اگر قرار است این همه هزینه برای فیس‌لیفت ماژور انجام شود، بهتر است به جای آن تغییر نسل صورت گیرد.
یعنی در حال حاضر هیچ خودروسازی در دنیا فیس‌لیفت ماژور انجام نمی‌دهد؟
چرا اتفاقاً خودروسازان کشور خودمان گاهی این مدل فیس‌لیفت را روی محصولات خود پیاده می‌کنند و نمونه بارز آن دناست. به جز خودروسازان داخلی، چینی‌ها هم از فیس‌لیفت ماژور بهره می‌برند و در حال حاضر می‌توان نمونه‌های مختلف این محصولات را در خیابان‌های کشور دید.
اما به نظر می‌رسد برخی خودروسازان خیلی لوکس نیز از فیس‌لیفت ماژور استفاده می‌کنند.
اگر منظورتان خودروسازانی است که محصولاتی با قیمت 300 تا 400 هزار دلار تولید می‌کنند، بله حرف‌تان درست است. این دسته از خودروسازان به دلیل خیلی لوکس بودن محصولات‌شان، هنوز هم از فیس‌لیفت ماژور استفاده می‌کنند. با این حال در کلاس عوام جهانی، خودروسازان یا اقدام به فیس‌لیفت مینور می‌کنند یا تغییر نسل.
چرا با وجود منسوخ شدن فیس‌لیفت ماژور، خودروسازان ایرانی و چینی همچنان از این روش استفاده می‌کنند؟
خب آنها در چند نوبت اقدام به فیس‌لیفت مینور کرده و در نهایت به جایی رسیده‌اند که این روش دیگر جواب نمی‌دهد. به عنوان مثال چینی‌ها به دلیل اینکه اصولاً تیراژ بالایی ندارند، چندان سراغ تغییر نسل خودرو نمی‌روند و فیس‌لیفت ماژور را به آن ترجیح می‌دهند. از طرفی، برای تغییر نسل نیز نیاز به تکنولوژی جدید و به روز دنیا و تعریف اتاق و پلت‌فورم نو است که خودروسازان ایرانی و چینی تقریباً فاقد آن هستند، بنابراین راهی نمی‌ماند جز فیس‌لیفت ماژور.
شما به همین سمند خودمان نگاه کنید؛ این خودرو تا به امروز سه بار فیس‌لیفت شده است. اول از سمند معمولی به LX، دوم از LX به مدل سال و از سال به سورن؛ در نهایت ایران‌خودرو متوجه شد که دیگر فیس‌لیفت مینور روی این محصول جواب نمی‌دهد و در نتیجه به سراغ مدل ماژور رفت و دنا را طراحی و تولید کرد. یا مثلاً ام‌وی‌ام ایکس 33 چینی تا به امروز دو بار فیس‌لیفت شده اما تغییر نسل در آن صورت نگرفته است. در حالت کلی خودروسازان درجه 3 و 4 بیشتر به سراغ فیس‌لیفت ماژور می‌روند و آنها که درجه 1 و 2 محسوب می‌شوند، روش مینور یا تغییر نسل را به کار می‌گیرند. این را هم در نظر بگیرید که فیس‌لیفت در ایران مانند عمل کردن بینی و خواباندن پف چشم است، اما خودروسازان خارجی فراتر از اینها عمل می‌کنند و به همین دلیل است که ما در خودروسازی کشور عملاً تغییر نسل محصول نداشته‌ایم.
اصطلاحی در خودروسازی ایران هست به نام «فیس‌لیفت اساسی»؛ چنین چیزی در دنیا هم وجود دارد؟
خیر، اتفاقاً این واژه فقط در خودروسازی ایران وجود دارد که بر تغییر اتاق تاکید می‌کند. این در حالی است که ما چیزی به عنوان فیس‌لیفت اساسی نداریم. وقتی اتاق خودرو عوض می‌شود، این دیگر اسمش تغییر نسل است نه فیس‌لیفت اساسی.
خودروسازان معمولاً چه زمانی احساس می‌کنند که باید محصولات خود را فیس‌لیفت کنند؟
خودروسازان دنیا مثل شرکت‌های خودروساز داخلی عمل نمی‌کنند و زودتر از آنکه محصولات‌شان در بازار با افت شدید فروش مواجه شوند، دست به تغییر و تحول در آنها می‌زنند. همان‌طور که اشاره کردم، خودروها دارای یک نمودار فروش هستند و هر وقت این نمودار دچار نزول شود، شرکت‌های خودروساز به سراغ فیس‌لیفت و تغییر نسل می‌روند. در واقع هر زمان که احساس شود نمودار فروش خودرویی در حال نزول است، خودروسازان رفته‌رفته به فکر ایجاد فیس‌لیفت یا تغییر نسل می‌افتند که البته این موضوع برای خودروهای مختلف به لحاظ زمانی، متفاوت است. در حال حاضر خودروهایی مانند پژو206، سانتافه و سوناتا به دوره نزولی فروش خود رسیده‌اند و بنابراین نیاز به فیس‌لیفت و تغییر نسل در آنها احساس می‌شود. در این میان، پژو206 به دلیل آنکه رقیب قدرتمندی نداشت، 12 سال طول کشید تا به دوره نزول فروش برسد، اما در حال حاضر بازار آن اشباع و محصولاتی مانند تندر90 و خودروهای چینی در حال گرفتن بازار این خودرو هستند. البته در بازار ایران هستند خودروهایی که فروش آنها تقریباً
هیچ‌وقت نزول نکرد، مانند پژو405. معمولاً در دنیا دوره بلوغ فروش خودروها به طور متوسط سه سال است اما در بازار ایران این دوره به دلیل رقابت کم، بیشتر طول می‌کشد.
می‌توان از صحبت‌های شما این‌طور نتیجه گرفت که فیس‌لیفت و تغییر نسل هر خودرویی در نتیجه افت فروش آن صورت می‌گیرد؟
دقیقاً همین‌طور است. اصلاً اگر نمودار فروش خودرویی نزولی نشود، شرکت‌های خودروساز دست به مدل و طراحی‌اش نمی‌زنند. هدف خودروسازان از فیس‌لیفت، جلوگیری از افت شدید فروش و نگه‌داشتن آن در سطحی مناسب است، اما اگر خودرویی همچنان مشتری داشته باشد، نیازی به فیس‌لیفت در آن نیست. به عنوان مثال بی‌ام‌دبلیو سری5 سال‌هاست بدون تغییر در طراحی و بی‌نیاز از فیس‌لیفت و تغییر نسل، در حال عرضه است و چون فروشش همواره خوب بوده، شرکت بی‌ام‌دبلیو دست به تغییر آن نزده است.
فیس‌لیفت خودروها معمولاً بر اساس نیاز مشتریان صورت می‌گیرد یا خودروسازان به میل خود دست به تغییرات می‌زنند؟
نمی‌توان گفت بر اساس نیاز مشتریان، اقدام به فیس‌لیفت می‌شود، زیرا خودروسازان معمولاً با استفاده از روش مینور، اقدام به ایجاد یکسری تغییرات معمولاً مشخص (چراغ و قطعات الکترونیکی و...) می‌کنند و کمتر به سراغ تغییر و تحولات بزرگ‌تر می‌روند.
وقتی خودرویی فیس‌لیفت می‌شود، به لحاظ فنی نیز دچار تغییر خواهد شد؟
فیس‌لیفت معمولاً در حد تغییر چراغ و سپر و قطعات کامپیوتری و... انجام می‌شود و کم پیش می‌آید در مواردی مانند درها و گلگیرهای عقب موارد فنی تغییر و تحول صورت گیرد، زیرا هزینه‌ها بالا می‌رود. در واقع تغییرات فیس‌لیفت بیشتر الکترونیکی است تا مکانیکی؛ مثلاً کم پیش می‌آید موتور خودروها را عوض کنند، مگر اینکه نیاز به تغییر استانداردهای یورو باشد. خودروسازان معمولاً هر 10 سال یک‌بار اقدام به تغییراتی مانند عوض کردن موتور می‌کنند و دلیلش نیز صرفه‌جویی در هزینه‌هاست.
وقتی خودرویی فیس‌لیفت می‌شود، الزاماً قیمت آن هم بالا می‌رود؟
در 95 درصد موارد هیچ افزایش قیمتی گریبان خودروهای فیس‌لیفت‌شده را نمی‌گیرد و گاهی حتی کاهش قیمت نیز اعمال می‌شود. این موضوع دو دلیل دارد؛ اول اینکه هدف خودروسازان از فیس‌لیفت، جلوگیری از افت فروش محصولات است، بنابراین آنها نمی‌خواهند با افزایش قیمت، زمینه‌ساز کاهش فروش شوند. دلیل دوم نیز این است که فیس‌لیفت‌های جهانی از مدل مینور هستند و هزینه بسیار کمتری در مقایسه با مدل ماژور دارند و 95 درصد خودروسازان این هزینه‌ها را در قیمت اعمال نمی‌کنند. البته برخی خودروسازان خاص مانند پورشه و لامبورگینی که محصولات بسیار لوکس تولید می‌کنند، معمولاً روی مدل‌های فیس‌لیفت خود افزایش قیمت دارند. با این حال در بازار خودروهای زیر 60 هزار دلار، معمولاً افزایش قیمت از ناحیه فیس‌لیفت صورت نمی‌گیرد.
اگر خودروهای فیس‌لیفت معمولاً گران نمی‌شوند، پس چرا محصولات وارداتی فیس‌لیفت در بازار ایران، با مدل قبلی تفاوتی چند میلیون‌تومانی دارند؟
متاسفانه در بازار ایران عکس بازارهای جهانی عمل می‌شود و عرضه‌کنندگان خودرو با استفاده از بی‌اطلاعی مشتریان، بین پنج تا 10 میلیون پول اضافی از آنها می‌گیرند. البته این اتفاق بیشتر در بازه قیمتی 100 تا 200 میلیون تومان که بیشترین تراکم مشتری را دارد، رخ می‌دهد. در واقع این پنج تا 10 میلیون تومان اضافه، به جیب نمایندگی‌ها می‌رود نه خودروسازان خارجی.
به بازار خودروهای خارجی کشور اشاره کردید؛ طی سال جاری چند محصول فیس‌لیفت وارد این بازار شده است؟
تا به امروز تنها چهار مدل خودرو جدید وارد کشور شده و باقی هر آنچه وارد شده، فیس‌لیفت به شمار می‌روند. بر این اساس، تنها اپتیما و اسپورتیج و توسان و کمری خودروهای جدید به حساب می‌آیند و می‌توانم ادعا کنم تا شهریورماه هیچ خودرو جدیدی (نسل جدید، نه فیس‌لیفت) وارد کشور نخواهد شد. به عنوان مثال، توسان کاملاً اتاقش عوض شده و محصولی جدید روانه بازار کشور خواهد شد.
وقتی صحبت از تغییر اتاق است، پلت‌فورم نیز دچار تغییر می‌شود؟
بله، معمولاً این اتفاق رخ می‌دهد و دلیل آن، این است که تغییر اتاق به معنای تغییر نسل بوده و در نتیجه پلت‌فورم هم عوض می‌شود.
می‌توان گفت مرز بین فیس‌لیفت ماژور و تغییر نسل، نسبتاً باریک است؟
بین این دو تفاوت وجود دارد، زیرا تغییر نسل یک درجه بالاتر از فیس‌لیفت ماژور است. در این مدل فیس‌لیفت، نهایتاً تغییرات در گلگیرهای عقب و درها انجام می‌شود، یعنی چیزی فراتر از فیس‌لیفت مینور. این در حالی است که تغییر نسل یک خودرو به معنای عوض شدن اتاق و حتی پلت‌فورم بوده و تفاوت این دو آشکار است. نکته دیگر اینجاست که خودروسازان درجه 1 و 2 دنیا به دلیل دارا بودن تکنولوژی برتر و بهره‌مندی از دانش روز، معمولاً هر سال به فیس‌لیفت مینور روی آورده و هر چند سال یک‌بار نیز تغییر نسل را در دستور کار خود قرار می‌دهند.
تا به امروز کدام خودروهای خارجی در ایران با تغییر نسل یا فیس‌لیفت مواجه شده‌اند؟
تویوتا کمری تاکنون چهار نسل را در ایران عوض کرده و سوناتا هم سه نسل. خودروهایی مانند سانتافه و توسان نیز دو نسل در بازار ایران داشته‌اند که البته نسل سوم توسان در راه آمدن به کشور است.
دیدگاه تان را بنویسید