نماگرهای اقتصادی در کانون توجه

شاخص‌ها و آمارها یا بهتر بگوییم نماگرهای اقتصادی در هفته‌ای که گذشت بیشتر از هر رویداد دیگری در ویترین روزنامه‌های اقتصادی مطرح بود. در ابتدای هفته اگرچه رشد ناگهانی قیمت جهانی طلا باعث شد روزنامه‌ها از غافلگیری بازار طلا بگویند اما در همین روز انتشار آمار جزییات تولید، رشد و سرمایه‌گذاری در کشور برای بهار سال 1392 توسط بانک مرکزی باعث شد اغلب روزنامه‌ها به انتشار آمارهای کارنامه دولت دهم در سال پایانی بپردازند و تیترهای برجسته‌ای درباره رشد منفی اقتصادی، کسری بودجه، کاهش رشد نرخ پول و نرخ بیکاری در صفحات اول خود بزنند تا بار دیگر مروری بر میراث دولت احمدی‌نژاد داشته باشند. در روزهای بعدی نیز مسائلی چون ادامه رشد منفی اقتصاد طی سال گذشته با انتشار گزارش تحولات بخش واقعی اقتصاد از سوی بانک مرکزی، چالش‌های مهار تورم، ادامه ریزش و تشدید رکود بازار سهام، اعلام نرخ سود تسهیلات و نرخ‌های شناور بلیت هواپیما در پی آزادسازی قیمت‌ها از جمله‌ خبرهایی بودند که بیشتر از دیگر اخبار در صفحات اقتصادی روزنامه‌ها به چشم می‌خورد.

بازخوانی میراث اقتصادی دولت دهم

در ابتدای هفته بانک ‌مرکزی نخستین گزارش مکتوب و رسمی خود از مقادیر تولید و رشد اقتصادی کشور با استفاده از سال پایه 1383 را منتشر کرد. بر این اساس روزنامه دنیای اقتصاد با تیتری با عنوان کارنامه فصل آخر دولت دهم نوشت: بر اساس این آمارها، رشد اقتصادی ایران در سال 1391 به میزان منفی 8/6 درصد و در بهار سال 1392 به میزان منفی 9/3 درصد بوده است. بهار سال 1392، آخرین فصلی بود که دولت قبل زمام امور را در دست داشت و آمارها نشان می‌دهد با نزدیک شدن به پایان این دولت، نماگرهای اقتصادی کشور با شدت بیشتری نزول پیدا کرده‌اند. این آمارها بیانگر این است که در بهار سال گذشته، رشد سرمایه‌گذاری در اقتصاد کشور حدوداً منفی 17 درصد بوده که در ادامه رشد شدیداً منفی سرمایه‌گذاری از سال 1390 به بعد بوده است. روزنامه اعتماد نیز با تیتر «روایت آمارهای ممنوعه» در گزارشی به بررسی آمارهای بانک مرکزی از دولت دهم پرداخت و نوشت: بانک مرکزی بالاخره آمارهای اقتصادی سال 1392 را منتشر کرد. با آنکه این آمارها مربوط به سه‌ماهه اول سال گذشته است اما به هر حال نویدی از انتشار آمارهای «به‌روز» شده دارد. تقریباً نزدیک به شش ماه بود که بانک مرکزی به دلایلی از انتشار آمارهای اقتصادی که غالباً در «نماگرهای اقتصادی» نمایان می‌شود، خودداری می‌کرد. آخرین نماگری که منتشر شد مربوط به سال 1391 بود. اینکه چرا منتشر نمی‌شد، کسی نمی‌داند و آنها هم پاسخی نمی‌دادند اما در نهایت روز گذشته بانک مرکزی نماگرهای اقتصادی 72 را منتشر کرد. این نماگر از بعضی جهات مهم است. اول آنکه خردادماه سال 1392 تقریباً پایان دوره احمدی‌نژاد به حساب می‌آید. 24 خرداد 92 مشخص شد رئیس جمهوری دوره بعد حسن روحانی است. بنابراین می‌توان گفت در بخش اقتصاد تا زمان تنفیذ حکم که حدود 60 روز بعد بود اتفاق خاصی که مربوط به دوره احمدی‌نژاد باشد و اقتصاد را تحت تاثیر قرار بدهد، نیفتاده است. از این‌رو می‌توان گفت این نماگر از این زاویه حائز اهمیت است.

زیر پوست رشد منفی اقتصاد

انتشار این آمارهای سه‌ماهه عملکرد پایان دولت دهم در حالی بود که دو روز بعد بانک مرکزی گزارش تحولات بخش واقعی اقتصاد را با محوریت وضعیت رشد اقتصادی طی 9‌ماهه سال 92 منتشر کرد. با این حال باز هم روزنامه‌های اقتصادی و اغلب صفحات اقتصادی روزنامه‌های سراسری نیز به اما و اگرهای شاخص‌های کلان اقتصادی، البته این بار بیشتر به مساله رشد اقتصادی پرداختند. گزارش جدید بانک مرکزی در حالی گویای ادامه رشد منفی اقتصادی در 9 ماه سال گذشته است که دولت یازدهم یکی از وعده‌های مهم اقتصادی‌اش برگردان ورق در رشد اقتصادی بود تا دوباره به رشد مثبت دست پیدا کنیم اما این گزارش نشان داد دولت یازدهم در تحقق این وعده با چالش‌ها و مسائلی روبه‌رو است که تا مادامی که آنها را از پیش روی اقتصاد کشور برندارد نمی‌تواند به سمت رشد اقتصادی مثبت حرکت کند. با این حال روزنامه دنیای اقتصاد در تیتر یک خود در روز دوشنبه هفته گذشته با عنوان «زیر پوست رشد منفی اقتصاد» بار دیگر به آمارهای بانک مرکزی اشاره کرد و نوشت: بانک مرکزی جدیدترین نسخه از گزارش «تحولات اقتصادی ایران در بخش واقعی» را برای بازه زمانی 9 ماه نخست سال 1392 منتشر کرد. این گزارش، اولین «گزارش تحولات اقتصادی بخش واقعی» است که آمارهای آن با استفاده از سال پایه آماری 1383، محاسبه و منتشر شده است. گزارش تحولات اقتصادی بخش واقعی، سومین گزارش مکتوب از رشد اقتصادی سال 1392 است که در هفته گذشته منتشر شده است. بر اساس اطلاعات درج‌شده در این گزارش، رشد اقتصادی ایران در 9 ماه نخست سال قبل، به میزان منفی 4/3 درصد بوده است. این در حالی است که رشد اقتصادی در مدت مشابه سال پیشین؛ یعنی 9 ماه نخست سال 1391، به میزان منفی 3/8 درصد گزارش شد. مقایسه این دو نرخ بیانگر این است که در سال گذشته، از شدت رشد منفی اقتصادی کشور کاسته شده است. این موضوع می‌تواند به این معنا باشد که نرخ رشد اقتصادی به تدریج در حال مثبت شدن و نزدیک شدن به صفر بوده و می‌تواند در صورت تداوم، چشم‌انداز خروج اقتصاد از رکود را نوید بدهد. البته با وجود اینکه نرخ کلی رشد اقتصادی در 9 ماه نخست سال گذشته «مثبت‌تر» شده و اجزای تولید نیز، با بهبود در نرخ‌های رشد خود مواجه بوده‌اند (رشدهای منفی به صفر نزدیک شده و رشدهای مثبت افزایش یافته‌اند).

بیکاری جوانان در صدر جدول بیکاران

انتشار آمارهای جزییات نرخ بیکاری از سوی بانک مرکزی در هفته گذشته از دیگر اخبار مهم اقتصادی بود. به طوری که روزنامه جهان اقتصاد در سوم تیرماه در صفحه یک خود با تیتر «تقاضای کار جوانان در صدر جدول» به این موضوع پرداخت. روزنامه جهان صنعت نیز نوشت: در آخرین گزارش مرکز آمار ایران نرخ بیکاری عمومی کشور 5/10 درصد، نرخ بیکاری مردان 1/9 درصد و زنان 9/18 درصد اعلام شده است. بر این اساس اوضاع بیکاری مردان نسبت به زنان بهتر شده است اما هنوز زنان به دنبال کار هستند. به گزارش ایسنا، بر اساس گزارش مرکز آمار ایران نرخ بیکاری مردان در زمستان سال گذشته به 10 درصد رسید این در حالی است که نرخ بیکاری زنان آن هم در شهرها و روستاها به بیش از 47 درصد رسید. این امر نشان می‌دهد زنان بیکار بیشتری در کشور وجود دارند و مساله بیکاری مردان در این مدت بهبود یافته است. این وضعیت در روستاها بهتر از شهرها گزارش شده است. این آمار که مربوط به نرخ بیکاری کشور در زمستان 92 است، نشان می‌دهد کمترین نرخ بیکاری کشور مربوط به گروه سنی 65‌ساله در کشور است. این آمار نشان می‌دهد کمترین میزان بیکاران نیز در گروه سنی 60 تا 64‌ساله یعنی افراد در آستانه بازنشستگی حدود 6/1 درصد است همچنین بیشترین نرخ بیکاری هم مربوط به بازنشستگان به میزان 2/1 درصد است. طبق اعلام این مرکز، هنوز پیک تقاضا برای کار و بیشترین جست‌وجوی شغلی از سوی افراد گروه سنی 20 تا 24‌ساله است. 15 تا 19‌ساله‌ها هم 9/20 درصد و 25 تا 29‌ساله‌ها هم با 7/19 درصد بالاترین نرخ بیکاری کشور را به خود اختصاص داده‌اند.

پرواز با بلیت شناور

اگرچه نماگرهای اقتصادی در هفته گذشته بیشتر از هر خبر دیگری توجه روزنامه‌ها را به سمت خود جلب کرده بود اما در این بین سرانجام دولت رضایت داد تا آزادسازی قیمت بلیت هواپیما آغاز شود. آزادسازی که از ابتدای سال تاکنون با حرف و حدیث‌های فراوانی روبه‌رو بود سرانجام اجرایی شد. هرچند در ابتدا سازمان هواپیمایی کشوری سعی کرد این موضوع را از رسانه‌ها پنهان کند و در سکوت خبری دستور آزادسازی با قیمت‌های جدید را ابلاغ کند اما با گذشت یک روز از این موضوع نوریان قائم‌مقام وزیر راه و شهرسازی در امور هوانوردی به واحد مرکزی خبر اعلام کرد که آزادسازی قیمت‌ها با ارائه نرخ‌های متنوع از سوی ایرلاین‌ها کلید خورد. به هر شکل روزنامه‌ها نیز در روزهای بعدی به موضوع آزادسازی قیمت بلیت هواپیما، البته بیشتر به مقایسه قیمت‌های جدید با قیمت‌های قبلی پرداختند. به طوری که روزنامه همشهری در روز دوشنبه دوم تیر در صفحه اول خود با تیتر «پرواز با بلیت شناور» به این موضوع پرداخت و نوشت: بررسی میدانی از اعمال نرخ‌های جدید نشان می‌دهد به‌طور کلی شرکت‌های مشهور و باسابقه هواپیمایی نرخ بلیت‌های خود را نسبت به نرخ‌های مصوب گذشته افزایش داده‌اند و شرکت‌هایی که شهرت آنچنانی ندارند، برای جذب مشتری اقدام به کاهش نرخ نسبت به قیمت‌های مصوب کرده‌اند. در این میان برخی ایرلاین‌ها با برقراری پروازهای ویژه یا بیزینس کلاس، خدمات بهتری به مشتریان می‌دهند که بهای بلیت این پروازها از نرخ‌های مصوب سابق بالاتر خواهد بود. بررسی میدانی همشهری نشان می‌دهد یک ایرلاین مشهور برای پرواز تهران به مشهد در روز پنجشنبه و ساعت میانی روز دو نرخ 157 هزار تومان و 170 هزار تومان را در نظر گرفته است درحالی‌که نرخ قبلی برای این مسیر 131 هزار تومان بود. این ایرلاین دو کلاس پروازی را بسته به خدمات متنوع در نظر گرفته است که نشان می‌دهد نرخ اول با 20 درصد افزایش نسبت به نرخ سابق تعیین شده است و نرخ دوم 29 درصد بیشتر از قیمت قبلی است.

نگرانی‌ها از آثار تورمی فاز دوم

یکی دیگر از موضوعاتی که در هفته گذشته در میان صفحات اقتصادی روزنامه‌ها به چشم خورد موضوع فاز دوم هدفمندی یارانه‌ها و چگونگی قطع یارانه‌های افرادی که به یارانه نقدی نیاز ندارند، بود. با این حال نگرانی از آثار تورمی فاز دوم در بین دولتمردان کابینه یازدهم و کارشناسان اقتصادی همچنان ادامه دارد به طوری که بازهم انتشار آمار دیگری از بانک مرکزی از نماگرهای اقتصادی باعث شد تا روزنامه‌ها بازهم تیترهای یک خود را به موضوع شاخص‌های اقتصادی اختصاص دهند.

با این حال در هفته گذشته خبرهایی چون رکود فراگیر بورس، ادامه ریزش‌های بازار سهام، امیدواری‌های مدیران بازار سرمایه برای بهبود شاخص بورس، تاکید رئیس‌جمهور بر جلوگیری از تکرار موانع توسعه برنامه، ساعت کار در ماه مبارک رمضان تغییر نمی‌کند، افزایش قیمت کالاها در دستور کار دولت نیست و احیای جوایز صادراتی نیز جزو اخبار مطرح بودند که روزنامه‌های اقتصادی به فراخور به آن پرداختند.