روان‌سازی معاملات

بازار سرمایه به تناسب هر بازاری برپایه عرضه و تقاضا اداره می‌شود. مکانیسم‌هایی که در این بازار وجود دارند باید به ترتیبی باشد که خریداران و فروشندگان سهام را بهتر و عادلانه‌تر و روان‌تر به هم برساند. در بازار سرمایه کشور ما از سال‌های ابتدای دهه 80 حجم مبنا و دامنه نوسان قیمت سهام ایجاد شد. این مکانیسم‌ها به نوعی ابزارهای کنترلی هستند که دستگاه نظارت بر معاملات برای جلوگیری از دستکاری قیمت و ایجاد جوهای روانی در بازار در نظر گرفته است. در دوره‌های مختلف فرمول این دو مولفه بسته به شرایط زمانی آن دوران دچار تغییر شده است اما هیچ‌گاه برداشته نشد.

در کشورهای دیگر که دارای بورس‌های معتبر هستند معاملات بیشتر از طریق حراج صورت می‌گیرد. یعنی اگر در انجام معاملات عادی یک سهم در طول بازار اخبار مهمی از آن سهم منتشر شود، ناظر نماد را متوقف کرده و حراج قیمتی برگزار شده و بعد از کشف قیمت جدید دوباره معاملات سهم به روال قبلی خود برمی‌گردد.

با بزرگ شدن بازار سرمایه ایران، هم از لحاظ افزایش شرکت‌های فهرست‌شده و هم از لحاظ افزایش سطح دسترسی مردم به بازار انتظار می‌رود با شیب ملایمی دامنه نوسان وحجم مبنا دچار تغییراتی از جنس کمرنگ شدن در بازار سرمایه را داشته باشند.

البته دستگاه نظارت هم در این زمینه دارای محدودیت‌هایی است. نبود قوانین و مقررات محکم در زمینه مقابله با افرادی که در بازار سرمایه قیمت‌سازی می‌کنند و آشنا نبودن دستگاه قضا در این مورد و نبودن سیستم‌های نظارتی مکانیزه برای پایش معاملات در مدت زمان بازار را شاید بتوان از مهم‌ترین محدودیت‌های سازمان و بورس اوراق بهادار نام برد.

حال آنکه با وجود دامنه نوسان قیمت سهام وحجم مبنا به مرور تحلیلگران بازار دچار سرخوردگی می‌شوند و به عبارتی با بودن این دو مولفه و ایجاد پدیده صف‌نشینی عملاً فعالیت‌هایی مانند مشاوره در بازار کمرنگ می‌شود. زیرا هر زمان که شرایط یک شرکت یا جو عمومی بازار عوض شود تحلیلگرانی که قبلاً آن سهام را خریداری کرده‌اند در تله دامنه نوسان و حجم مبنا گیر می‌کنند و فرصتی فراهم می‌شود برای صف‌نشینان که بتوانند نهایتاً با چند درصد بالاتر معامله خود را انجام دهند. از طرفی نقدشوندگی سهام هم در بازار سرمایه (که یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های این بازار است) هم دچار خدشه خواهد شد.

در دو سال گذشته بازار سهام به شدت درگیر مذاکرات هسته‌ای و نتایج آن شده است. در حال حاضر می‌توان گفت اگر مذاکرات به نتایج مثبت دست یابد فضای کسب و کار به روند مثبت خود باز‌می‌گردد و به تدریج شاهد رفع چالش مشکلات بازار خواهیم بود. در حال حاضر اقتصاد کشور درگیر تردید، بی‌خبری و عدم تصمیم‌گیری است و به ثمر رسیدن مذاکرات این قابلیت را دارد تا برای آینده با توجه به شرایط ایجادشده تصمیم مناسب اتخاذ شود.

از این رو باید به سمت سر و سامان دادن ذات بازار و محیط اقتصادی حرکت کرد، اما نباید از تغییر دامنه نوسان غافل شد زیرا با افزایش دامنه نوسان سهام‌ها سریع‌تر به سمت نقدشوندگی پیش خواهند رفت و صف‌های خرید و فروش کمتری در بازار ایجاد خواهد شد. در همین راستا تغییر دامنه نوسان یکی از انتظارات فعالان بازار سرمایه کشور است. ما باید به سمتی حرکت کنیم که قوانین و مقررات سخت و پیچیده بازنگری و محدودیت‌ها بر سر معاملات برداشته شوند تا شرایطی بر بازار حاکم شود که فعالان و تحلیلگران بازار بتوانند گام‌های محکمی بر‌دارند و از نگرانی‌هایشان کاسته شود. در این راستا مدیریت جدید سازمان بورس و اوراق بهادار قدم‌هایی در جهت بازنگری قوانین و مقررات و رفع محدودیت برداشته است.

این درحالی است که سازمان بورس واوراق بهادار اخیراً تغییراتی در افزایش دامنه نوسان قیمت سهام (شرکت‌های بورسی از چهار در‌صد به پنج درصد افزایش پیدا کرده‌اند) ایجاد کرده است. در حجم مبنا هم تغییراتی در فرمول محاسبه حجم مبنا در ماه‌های گذشته ایجاد شد. برآیند این دو اتفاق در بازار سرمایه اتفاق مبارکی است که می‌تواند به روانی انجام معاملات در بازار و کشف قیمت‌ها کمک زیادی کند. امیدواریم این تغییرات همگام با باز شدن فضای سیاست خارجی کشور که احتمالاً با حضور سرمایه‌گذاران خارجی توام خواهد بود ادامه داشته باشد.