کار ایرانیان در خارج

آخرین آمار سالانه بانک مرکزی نشان می‌دهد ایرانی‌ها در سال گذشته 934 هزار میلیارد تومان تولید ناخالص داخلی داشته‌اند. آمارهای مرکز آمار ایران نیز نشان می‌دهد این میزان تولید در سال گذشته توسط بیش از 21 میلیون و 300 هزار نیروی کار انجام شده است. در واقع هر نیروی کار ایرانی در سال گذشته توانسته بیش از 43 میلیون و 800 هزار تومان به تولید ناخالص داخلی کشور اضافه کند. همین رقم نشان می‌دهد وقتی قائم‌مقام وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی می‌گوید ۵۰۰ هزار ایرانی در خاورمیانه و آسیای مرکزی اشتغال دارند، اقتصاد ایران از چه سرمایه‌هایی بی‌بهره مانده است. به گفته محمدتقی حسینی اغلب این افراد هم در بخش‌های فنی و مهندسی مشغول به کار هستند؛ نیروهای کار ایرانی که به نظر می‌رسد حداقل نیروی کار ساده‌ای هم نیستند.

با این حال حتی اگر نیروی کار ساده هم باشند و هر کدام آنها بتوانند مانند بقیه نیروهای کار ایرانی سالانه 43 میلیون و 800 هزار تومان به تولید ناخالص کشور اضافه کنند آن وقت تولید ناخالص داخلی کشور 22 هزار میلیارد تومان بیشتر از تولید کشور در سال 1392 می‌شود.

با وجود این، به نظر می‌رسد غفلت از این سرمایه تنها یک بُعد مساله اشتغال ایرانی‌ها در خارج از کشور است. بُعدی که از نگاه برخی شاید یک نگاه بدبینانه باشد و در طرف مقابل شاید این نگاه وجود داشته باشد که همین نیروهای کار ایرانی پس از حضور در بازارهای کار کشورهای دیگر می‌توانند برای ایران ارزآوری داشته باشند. شاید به همین دلیل هم بوده که در برنامه‌های چهارم و پنجم توسعه برنامه‌ریزی شده بود که ایران بتواند در طول این برنامه‌ها 100 هزار نفر نیروی کار اعزام کند اما آن طور که مقامات دولتی و فعالان این عرصه تاکنون عنوان کرده‌اند این موضوع محقق نشده است. در عین حال هر چند این موضوع محقق نشده اما گفته‌های اخیر قائم‌مقام وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی مبین این است که در حال حاضر حدود ۵۰۰ هزار نیروی کار ایرانی در بخش‌های فنی و مهندسی کشورهای منطقه خاورمیانه و آسیای مرکزی مشغول به کار هستند.

حسینی همچنین به انعقاد تفاهمنامه‌های متعدد برای اعزام نیروهای کار ایرانی به کشورهای مختلف از جمله قطر، کویت و اقلیم کردستان عراق اشاره کرده تا نشان دهد این برنامه همچنان در سیاست‌های دولت ایران است. به همین دلیل او پیش‌بینی کرده در سال 13۹۴ اعزام نیروی کار ایرانی به کشورهای مختلف منطقه چند برابر امسال افزایش یابد.

وی حتی اشاره کرده دولت برای این کار تمهیداتی مانند بیمه ایرانیان خارج از کشور، صدور کارنامه شغلی برای نیروی کار خارج از کشور و لحاظ کردن معافیت‌های گمرکی، مالیاتی و عوارض خروج از کشور برای شاغلان خارج از کشور در نظر گرفته است. با این حال باید دید که ابتدا دولت و کارشناسان چطور این پارادوکس را حل می‌کنند که اعزام نیروی کار از دست دادن سرمایه‌هاست یا به دست آوردن فرصت‌های ارزآوری. پس از این نیز باید مشخص شود که اگر اشتغال در خارج از کشور از دست دادن سرمایه نیست، باید چطور ایران در بازارهای کار کشورهای دیگر نقش پررنگ‌تری به دست آورد و در مجموع اقتصاد ایران چگونه می‌تواند از این موضوع بهره لازم را ببرد.