چرا صکوک مناسب است؟

آنچه امروز به عنوان مهم‌ترین هدف دولت تدبیر و امید در ساختار مدیریت اجرایی کشور مورد توجه قرار گرفته و مقام معظم رهبری نیز بر آن تاکید ویژه دارد، بهبود وضعیت بخش‌های مختلف اقتصاد ایران و در پی آن افزایش رفاه جامعه در راستای عدالت است. تامین منابع مالی بلندمدت از طریق بازار سرمایه می‌تواند با روش‌ها و ابزارهای مالی مناسب که توسط کارشناسان خبره مالی برای نیازهای ویژه و متنوع تامین‌کنندگان مالی از جمله دولت و بخش خصوصی طراحی شده است، صورت بگیرد. این روش‌ها و ابزارها پس از تایید فقهی و حقوقی در کمیته فقهی سازمان بورس و اوراق بهادار و بررسی تکنیکی در شورای عالی بورس و اوراق بهادار، اجرایی می‌شوند. همچنین شفافیت عملکرد و رقابت‌پذیری بازار سرمایه، ریسک‌های مترتب از جمله ریسک نکول، ریسک اعتباری و رانت‌جویی را به حداقل می‌رساند. در ادامه خلاصه‌ای از روش‌ها و ابزارهای مالی طراحی‌شده در بازار سرمایه جهت معرفی و بررسی موضوع، نوع عملکرد و مزایای آن برای تامین مالی یا واگذاری‌های مقتضی عنوان ‌شده و در پایان نیز گزارش آماری از عملکرد بازارهای چندگانه فرابورس ایران ارائه می‌شود.

اسناد خزانه اسلامی

در ادبیات مالی، اسناد خزانه، عبارت از اوراق بهاداری هستند که گواه تعهد دولت به بازپرداخت مبلغ اسمی آنها در آینده است. این اوراق به پشتوانه تعهد و اعتبار کامل دولت منتشر می‌شوند و معاف از مالیات دولت‌های مرکزی و ایالتی هستند. اسناد خزانه، کوپن بهره ندارند و در زمان فروش، دولت‌ها آنها را ارزان‌تر از مبلغ اسمی به خریداران می‌فروشند. اسناد خزانه اسلامی از ابزارهای مالی دارای ماهیت بدهی هستند. مزایای انتشار اسناد خزانه اسلامی این است که وزارت اقتصاد می‌تواند بر مبنای اهمیت پروژه‌های جاری خود و وزارتخانه‌های مختلف، پیمانکاران طلبکار را اولویت‌بندی کرده و در یک زمانبندی هفتگی یا ماهانه با انتشار تدریجی اوراق در بازار ابزارهای نوین مالی فرابورس ایران، بدهی آنان را پرداخت ‌کرده و سپس به طور متناسب اجرای پروژه‌ها را از ایشان پیگیری کند.

تامین مالی از طریق انتشار انواع صکوک

تامین مالی از طریق انتشار صکوک (اوراق بهادار اسلامی) در بازار ابزارهای نوین مالی فرابورس ایران، یکی از مناسب‌ترین روش‌های تامین منابع برای طرح‌ها و مقاصد متنوع دولتی است که به اقتضای هر نیاز می‌توان به انتشار صکوک متناسب با آن اقدام کرد. از انواع صکوک قابل انتشار در فرابورس ایران صکوک مشارکت، صکوک اجاره و صکوک مرابحه دارای مجوز و در حال معامله در فرابورس ایران هستند. صکوک سلف، صکوک منفعت و صکوک مضاربه نیز مجوزهای لازم برای معامله را دریافت کرده‌اند، ضمن آنکه صکوک بیمه و صکوک وقف نیز مرحله طراحی و اجرا را پشت سر می‌گذارند.

صندوق‌های قابل معامله (ETF)

صندوق‌های قابل معامله، یکی از پرطرفدارترین ابزارهای مالی برای سرمایه‌گذاری و تامین مالی هستند که برای اولین بار در بازار سرمایه ایران در بازار فرابورس ایران عرضه شده‌اند. در ادامه به نمونه‌هایی از انواع صندوق‌های قابل معامله از حیث موضوع فعالیت اشاره می‌شود.

1- صندوق قابل معامله بخش خاص؛ صندوق‌های قابل معامله‌ای که حیطه فعالیت آنها یک بخش خاص است. به طور مثال برای بخش ورزش، یک صندوق قابل معامله بخش ورزش فقط در فعالیت‌ها، باشگاه‌ها، اماکن و امکانات ورزشی سرمایه‌گذاری کرده و هدف آن منحصراً تامین مالی و سرمایه‌گذاری در توسعه ورزشی است.

2- صندوق قابل معامله بازنشستگی؛ صندوق‌های بازنشستگی، با حجم عظیم ذخایر، خود از منابع تامین مالی اقتصاد به شمار می‌آیند اما در ایران، به علت مشکلات و مسائل موجود، حجم زیادی از منابع از این نهادها خارج می‌شود.

سایر ابزارها و نهادهای مالی

به منظور تامین مالی، سرمایه‌گذاری و واگذاری به بخش خصوصی، ابزارهای متنوع مالی دیگری نیز در فرابورس ایران موجود یا در دست طراحی و اجرا هستند که به اهم آنها اشاره می‌شود.

1- گواهی سپرده: یکی دیگر از روش‌های تامین ‌مالی در بازار ابزارهای نوین مالی فرابورس ایران، انتشار گواهی سپرده به عنوان یک ابزار بدهی است.

2- اوراق قابل تبدیل به سهام: این ابزار مالی می‌تواند ابتدا در قالب هرگونه اوراق قابل معامله برای تامین مالی پروژه‌های مختلف منتشر شود و پس از اتمام پروژه به اوراق سهام بدل شده و سرمایه‌گذاران به نسبت خرید از اوراق اولیه در مالکیت طرح به اتمام رسیده سهیم خواهند بود.

3- صندوق زمین و ساختمان: یک صندوق زمین و ساختمان، نهاد سرمایه‌گذاری در پروژه‌های ساختمانی است که تامین مالی پروژه ساختمانی را در بازار سرمایه و از طریق سرمایه‌گذاران خرد انجام می‌دهد. اساسنامه و رویه اجرایی صندوق زمین و ساختمان به تصویب سازمان بورس و اوراق بهادار رسیده است.

4- صندوق پروژه: صندوق پروژه، یک نهاد مالی است که با اخذ مجوز از سازمان بورس و اوراق بهادار تاسیس‌ شده و به جمع‌آوری سرمایه از عموم و تخصیص آن به سرمایه‌گذاری در ساخت و تکمیل پروژه‌های مختلف که در اساسنامه صندوق به آن اشاره شده است، می‌پردازد. استفاده حداکثری از مزایای شرکت‌های هلدینگ و دوری از لَختی ساختار شرکتی به‌عنوان هدف اصلی طراحی ساختار صندوق پروژه قابل معامله مد نظر قرار دارد.

5- صکوک منفعت گردشگری: ارائه خدمات گردشگری از طریق شرکت‌های دولتی و خصوصی حمل‌ونقل می‌تواند با عرضه عمده خدماتی از جمله بلیت کشتی، هواپیما و قطار و همچنین رزرو هتل در مناطق مختلف خارجی و داخلی در قالب صکوک منفعت سفر انجام گیرد.

6- اوراق بهادار به پشتوانه وام‌های رهنی (MBS): اوراق رهنی یکی از ابزارهایی است که توسط بانک‌ها به طور گسترده در سطح دنیا استفاده می‌شود. اوراق مشارکت رهنی یا اوراق بهادار به پشتوانه وام‌های رهنی، ابزار بدهی است که نشان‌دهنده حقوق دارنده اوراق، بر روی وجوه دریافتی ناشر است. انتشار اوراق مبتنی بر وام‌های رهنی با توجه به افزایش تقاضای مسکن در سال‌های آتی، امکان تخصیص وام‌های جدید توسط بانک مسکن را ایجاد خواهد کرد.