تاریخ انتشار:
گرسنگی بزرگ‌ترین مشکل قابل حل دنیا
بحران غذا، تحریم غذا
خبر خرید ۴۵۰ هزار تن گندم توسط ایران در هفته گذشته که توسط خبرگزاری رویترز اعلام شد، بازتاب گسترده‌ای داشت. آنقدر که حتی برخی رسانه‌ها آن را نشانه گشایشی در تحریم‌ها عنوان کردند و خبر از حرکتی تازه دادند.
خبر خرید 450 هزار تن گندم توسط ایران در هفته گذشته که توسط خبرگزاری رویترز اعلام شد، بازتاب گسترده‌ای داشت. آنقدر که حتی برخی رسانه‌ها آن را نشانه گشایشی در تحریم‌ها عنوان کردند و خبر از حرکتی تازه دادند. اگرچه خبرگزاری رویترز اعلام کرده بود این خرید از محل درآمدهای نفتی صورت گرفته اما باز هم این خبر، ماجرای تازه‌ای برای فعالان اقتصادی نداشت. چرا که این نیم میلیون تن واردات تنها هفت درصد از واردات هفت میلیون تنی گندم و تنها 3/3 درصد از 15 میلیون تن واردات ما از 9 قلم کالاهای اساسی است. پس واردات بقیه کالاها چگونه بوده است؟ آیا منابع آنها از جایی غیر از درآمدهای نفتی تامین شده؟ مسلماً جواب منفی است. پس همان‌طور که فعالان اقتصادی می‌گویند اتفاق جدیدی رخ نداده است و واردات این محموله در راستای بقیه وارداتی است که صورت گرفته است. شاید آنچه برای ما بیش از رفع و رجوع تحریم‌ها باید دارای اهمیت باشد، حجم بالای واردات کالاهای اساسی است. محصولاتی که تا پیش از این یا در تولید آنها خودکفا بودیم یا روندی رو به رشد در تولید آنها داشتیم. مساله‌ای که با توجه به جمعیت رو به رشد کشور باید بیش از پیش مورد توجه قرار
بگیرد. این میزان واردات در حالی که قیمت جهانی غذا رو به افزایش و عرضه آن با محدودیت‌های متعدد مواجه است، می‌تواند زنگ هشداری برای ما باشد که تولید محصولات اساسی‌مان با وجود افزایش ظرفیت‌های تولید کاهشی بوده است.
بحران غذا
«ذخایر غلات جهان به طرز خطرناکی پایین است. تا جایی که به دلیل تغییرات شدید آب و هوا در ایالات متحده و دیگر کشورهای صادرکننده غذا، جهان می‌تواند در سال 2013 دچار بحران گرسنگی شود.» این هشداری بود که سازمان ملل در آخرین ماه‌های سال 2012 اعلام کرد. فصل برداشت بد در آمریکا، اوکراین و دیگر کشورهای صادرکننده غذا ذخایر را به پایین‌ترین سطح خود از سال 1974 تاکنون رسانده است. عبدالرضا عباسیان اقتصاددان ارشد در سازمان خواربار ملل متحد می‌گوید: «ما به همان اندازه‌ای که مصرف می‌کنیم، تولید نمی‌کنیم. در حال حاضر عرضه در سرتاسر جهان محدود شده و ذخایر به سطح پایینی تقلیل یافته است. به همین دلیل است که ما در سال 2013 آمادگی برای هیچ حادثه غیرمترقبه‌ای را نداریم.» بنا بر آمار اعلام‌شده در شش سال از 11 سال گذشته، مصرف غذا از میزان تولید‌شده پیشی گرفته و ذخایر کشورها از میانگین 107 روز به 74 روز کاهش یافته است. در ابتدای سال 2013 فائو اعلام کرد 870 میلیون نفر غذای کافی برای خوردن ندارند و از سوءتغذیه رنج می‌برند. یعنی از هر هشت نفر یک نفر دچار کمبود غذاست. همچنین بحران غذا در آفریقا و خاورمیانه رو به وخیم‌تر شدن است. بر اساس آمار سازمان ملل تولید گندم در سال 2012 حدود 2/5 درصد کمتر از سال قبلش بوده و این کاهش به جز در برنج در بقیه غلات نیز به چشم می‌خورد. در سال 2012 برای ششمین بار در 11 سال گذشته مردم جهان بیش از آنچه غذا تولید کرده بودند مصرف کردند. دلیل آن شرایط آب و هوایی نامساعد در آمریکا و دیگر کشورهای صادرکننده غذا بود. لستر براون رئیس مرکز تحقیقات سیاست زمین در واشنگتن در کتابش می‌نویسد: «ما در حال ورود به عصر جدیدی از افزایش قیمت غذا و گسترش گرسنگی هستیم. عرضه غذا در همه جا سخت‌تر شده است و زمین کالایی کمیاب شده در حالی که دنیا از دوره فراوانی غذا به عصر قحطی پا می‌گذارد. جغرافیای سیاسی غذا به سرعت جغرافیای سیاسی نفت را تحت تاثیر قرار خواهد داد. ما شاهد ناآرامی‌هایی برای غذا در بسیاری از مناطق دنیا خواهیم بود.» پس از یک دهه افزایش قیمت غذا در سال گذشته قیمت‌های جهانی غذا 7/2 درصد رشد داشت. قیمت غذا به سطحی رسید که از دهه‌های 1960 و 1970 دیده نشده بود. تنها استثنا سال 1974 است که قیمت‌ها جهش عجیبی داشتند. بر اساس گزارش بانک جهانی بین سال‌های 2000 تا 2012 شاخص قیمت جهانی غذا 5/104 درصد افزایش یافته است، این به معنای رشد میانگین سالانه 5/6 درصد است. وضعیت برای کشورهای در حال توسعه به مراتب قرمز رنگ‌تر است. در کشورهای در حال توسعه یک‌سوم از مرگ و میر کودکان به گرسنگی مرتبط است.
چشم‌انداز 2013
اما آیا همه آمار و شاخص‌های مرتبط با تولید محصولات کشاورزی و مواد غذایی در سال جاری نزولی خواهد بود؟ جواب منفی است. برابر پیش‌بینی فائو تولید غلات در سال 2013 حدود هفت درصد رشد خواهد داشت و بر پر شدن مجدد فهرست‌ها و افزایش انتظارات از تثبیت بازارها خواهد افزود. این افزایش تولید غلات را در سال جاری در جهان به دو هزار و 479 میلیون تن خواهد رساند که در صورت تحقق رکورد جدیدی خواهد بود. فائو تولید گندم در جهان در سال جاری را نیز حدود 704 میلیون تن اعلام کرده که نسبت به سال گذشته 8/6 درصد افزایش را نشان می‌دهد. پیش‌بینی تولید برنج در سال جاری نیز یک هزار و 275 میلیون تن است که نسبت به سال قبل رشد جهشی 7/9 درصد را خواهد داشت. با این همه تخمین زده شده که واردات غلات به کشورهای کم‌درآمد که دچار کمبود غذا هستند با توجه به تقاضای فزاینده پنج درصد نسبت به سال قبل افزایش یابد. مصر، اندونزی و نیجریه بزرگ‌ترین واردکنندگان غلات خواهند بود. با وجود خوش‌بینی به افزایش تولید غلات در برخی مناطق دنیا ناامنی غذایی بیش از سایر مناطق به چشم می‌خورد. در سوریه با توجه به جنگ‌های داخلی، تولید گندم در سال 2013 به کمتر از میانگین تولید خواهد رسید. بخش دام و طیور نیز در این کشور آسیب جدی دیده است. برآورد شده که چهار میلیون نفر در این کشور دچار ناامنی غذایی شدید هستند. ناآرامی‌ها در مصر و افزایش ارزش ارزهای خارجی، امنیت غذایی مردم این کشور را تهدید می‌کند. در مرکز آفریقا شرایط ناامنی غذایی در حال گسترش است و در حدود 4/8 میلیون نفر از مردم جمهوری دموکراتیک کنگو و جمهوری آفریقای مرکزی در معرض این خطر هستند. اگرچه اوضاع رفاه و امنیت در شرق آفریقا رو به بهبود بوده اما همچنان یک میلیون نفر در سومالی، 3/4 میلیون نفر در سودان و 2/1 میلیون نفر در سودان جنوبی از ناامنی غذایی رنج می‌برند. کشور ماداگاسکار و منطقه غرب آفریقا نیز به دلیل ناآرامی‌های داخلی، تندبادهای موسمی و برخی آفات همچون ملخ از نظر امنیت غذایی وضعیت مطلوبی ندارند و میلیون‌ها نفر در معرض خطر کم‌غذایی هستند. جمهوری دموکراتیک خلق کره دیگر کشوری است که با وجود اندکی بهبود در فصل برداشت، همچنان گرفتار ناامنی غذایی است و به طور تخمینی حدود 8/2 میلیون نفر دچار این خطر هستند. به طور کل در دنیا 34 کشور نیازمند امداد و کمک غذایی خارجی هستند که از این تعداد 27 کشور در آفریقا قرار دارند.
وضعیت ایران
در کنار آنچه باعث شده تا همواره نسبت به بحران غذا در جهان هشدار داده شود، ما با معضل دیگری به نام تحریم مواجه هستیم. آن هم در حالی که در میان کالاهای اساسی نیاز به واردات قابل توجه است. برابر آنچه در جدول تامین برخی از این کالاها از محل تولید داخلی و واردات نشان داده شده، بخش زیادی از کالاهایی چون گندم، کنجاله، کره، شکر و... باید از طریق واردات تامین شود که تحریم‌ها اثر منفی بر تامین و تنظیم بازار آن خواهد گذاشت. اگر برای تقویت تولید محصولات ذیل در حالی که ظرفیت تولید آن نیز در داخل وجود دارد، تدبیری اندیشیده نشود خانوار ایرانی در سال جاری و سال‌های آینده برای تامین برخی ضروریات خود همچون کره، روغن، برنج، شکر، چای و عدس دچار مشکلات عدیده خواهد شد. اما آیا راهی برای مقابله با کمبود غذا وجود دارد؟ بدون شک هر کشوری از جمله ایران با در نظر گرفتن شرایط و استفاده درست از آب و خاک و برنامه‌ریزی مدون برای حرکت به سمت کشاورزی صنعتی می‌تواند در این راه قدم بردارد. گرسنگی بزرگ‌ترین مشکل قابل حل دنیاست.
بحران غذا
«ذخایر غلات جهان به طرز خطرناکی پایین است. تا جایی که به دلیل تغییرات شدید آب و هوا در ایالات متحده و دیگر کشورهای صادرکننده غذا، جهان می‌تواند در سال 2013 دچار بحران گرسنگی شود.» این هشداری بود که سازمان ملل در آخرین ماه‌های سال 2012 اعلام کرد. فصل برداشت بد در آمریکا، اوکراین و دیگر کشورهای صادرکننده غذا ذخایر را به پایین‌ترین سطح خود از سال 1974 تاکنون رسانده است. عبدالرضا عباسیان اقتصاددان ارشد در سازمان خواربار ملل متحد می‌گوید: «ما به همان اندازه‌ای که مصرف می‌کنیم، تولید نمی‌کنیم. در حال حاضر عرضه در سرتاسر جهان محدود شده و ذخایر به سطح پایینی تقلیل یافته است. به همین دلیل است که ما در سال 2013 آمادگی برای هیچ حادثه غیرمترقبه‌ای را نداریم.» بنا بر آمار اعلام‌شده در شش سال از 11 سال گذشته، مصرف غذا از میزان تولید‌شده پیشی گرفته و ذخایر کشورها از میانگین 107 روز به 74 روز کاهش یافته است. در ابتدای سال 2013 فائو اعلام کرد 870 میلیون نفر غذای کافی برای خوردن ندارند و از سوءتغذیه رنج می‌برند. یعنی از هر هشت نفر یک نفر دچار کمبود غذاست. همچنین بحران غذا در آفریقا و خاورمیانه رو به وخیم‌تر شدن است. بر اساس آمار سازمان ملل تولید گندم در سال 2012 حدود 2/5 درصد کمتر از سال قبلش بوده و این کاهش به جز در برنج در بقیه غلات نیز به چشم می‌خورد. در سال 2012 برای ششمین بار در 11 سال گذشته مردم جهان بیش از آنچه غذا تولید کرده بودند مصرف کردند. دلیل آن شرایط آب و هوایی نامساعد در آمریکا و دیگر کشورهای صادرکننده غذا بود. لستر براون رئیس مرکز تحقیقات سیاست زمین در واشنگتن در کتابش می‌نویسد: «ما در حال ورود به عصر جدیدی از افزایش قیمت غذا و گسترش گرسنگی هستیم. عرضه غذا در همه جا سخت‌تر شده است و زمین کالایی کمیاب شده در حالی که دنیا از دوره فراوانی غذا به عصر قحطی پا می‌گذارد. جغرافیای سیاسی غذا به سرعت جغرافیای سیاسی نفت را تحت تاثیر قرار خواهد داد. ما شاهد ناآرامی‌هایی برای غذا در بسیاری از مناطق دنیا خواهیم بود.» پس از یک دهه افزایش قیمت غذا در سال گذشته قیمت‌های جهانی غذا 7/2 درصد رشد داشت. قیمت غذا به سطحی رسید که از دهه‌های 1960 و 1970 دیده نشده بود. تنها استثنا سال 1974 است که قیمت‌ها جهش عجیبی داشتند. بر اساس گزارش بانک جهانی بین سال‌های 2000 تا 2012 شاخص قیمت جهانی غذا 5/104 درصد افزایش یافته است، این به معنای رشد میانگین سالانه 5/6 درصد است. وضعیت برای کشورهای در حال توسعه به مراتب قرمز رنگ‌تر است. در کشورهای در حال توسعه یک‌سوم از مرگ و میر کودکان به گرسنگی مرتبط است.
چشم‌انداز 2013
اما آیا همه آمار و شاخص‌های مرتبط با تولید محصولات کشاورزی و مواد غذایی در سال جاری نزولی خواهد بود؟ جواب منفی است. برابر پیش‌بینی فائو تولید غلات در سال 2013 حدود هفت درصد رشد خواهد داشت و بر پر شدن مجدد فهرست‌ها و افزایش انتظارات از تثبیت بازارها خواهد افزود. این افزایش تولید غلات را در سال جاری در جهان به دو هزار و 479 میلیون تن خواهد رساند که در صورت تحقق رکورد جدیدی خواهد بود. فائو تولید گندم در جهان در سال جاری را نیز حدود 704 میلیون تن اعلام کرده که نسبت به سال گذشته 8/6 درصد افزایش را نشان می‌دهد. پیش‌بینی تولید برنج در سال جاری نیز یک هزار و 275 میلیون تن است که نسبت به سال قبل رشد جهشی 7/9 درصد را خواهد داشت. با این همه تخمین زده شده که واردات غلات به کشورهای کم‌درآمد که دچار کمبود غذا هستند با توجه به تقاضای فزاینده پنج درصد نسبت به سال قبل افزایش یابد. مصر، اندونزی و نیجریه بزرگ‌ترین واردکنندگان غلات خواهند بود. با وجود خوش‌بینی به افزایش تولید غلات در برخی مناطق دنیا ناامنی غذایی بیش از سایر مناطق به چشم می‌خورد. در سوریه با توجه به جنگ‌های داخلی، تولید گندم در سال 2013 به کمتر از میانگین تولید خواهد رسید. بخش دام و طیور نیز در این کشور آسیب جدی دیده است. برآورد شده که چهار میلیون نفر در این کشور دچار ناامنی غذایی شدید هستند. ناآرامی‌ها در مصر و افزایش ارزش ارزهای خارجی، امنیت غذایی مردم این کشور را تهدید می‌کند. در مرکز آفریقا شرایط ناامنی غذایی در حال گسترش است و در حدود 4/8 میلیون نفر از مردم جمهوری دموکراتیک کنگو و جمهوری آفریقای مرکزی در معرض این خطر هستند. اگرچه اوضاع رفاه و امنیت در شرق آفریقا رو به بهبود بوده اما همچنان یک میلیون نفر در سومالی، 3/4 میلیون نفر در سودان و 2/1 میلیون نفر در سودان جنوبی از ناامنی غذایی رنج می‌برند. کشور ماداگاسکار و منطقه غرب آفریقا نیز به دلیل ناآرامی‌های داخلی، تندبادهای موسمی و برخی آفات همچون ملخ از نظر امنیت غذایی وضعیت مطلوبی ندارند و میلیون‌ها نفر در معرض خطر کم‌غذایی هستند. جمهوری دموکراتیک خلق کره دیگر کشوری است که با وجود اندکی بهبود در فصل برداشت، همچنان گرفتار ناامنی غذایی است و به طور تخمینی حدود 8/2 میلیون نفر دچار این خطر هستند. به طور کل در دنیا 34 کشور نیازمند امداد و کمک غذایی خارجی هستند که از این تعداد 27 کشور در آفریقا قرار دارند.
وضعیت ایران
در کنار آنچه باعث شده تا همواره نسبت به بحران غذا در جهان هشدار داده شود، ما با معضل دیگری به نام تحریم مواجه هستیم. آن هم در حالی که در میان کالاهای اساسی نیاز به واردات قابل توجه است. برابر آنچه در جدول تامین برخی از این کالاها از محل تولید داخلی و واردات نشان داده شده، بخش زیادی از کالاهایی چون گندم، کنجاله، کره، شکر و... باید از طریق واردات تامین شود که تحریم‌ها اثر منفی بر تامین و تنظیم بازار آن خواهد گذاشت. اگر برای تقویت تولید محصولات ذیل در حالی که ظرفیت تولید آن نیز در داخل وجود دارد، تدبیری اندیشیده نشود خانوار ایرانی در سال جاری و سال‌های آینده برای تامین برخی ضروریات خود همچون کره، روغن، برنج، شکر، چای و عدس دچار مشکلات عدیده خواهد شد. اما آیا راهی برای مقابله با کمبود غذا وجود دارد؟ بدون شک هر کشوری از جمله ایران با در نظر گرفتن شرایط و استفاده درست از آب و خاک و برنامه‌ریزی مدون برای حرکت به سمت کشاورزی صنعتی می‌تواند در این راه قدم بردارد. گرسنگی بزرگ‌ترین مشکل قابل حل دنیاست.
دیدگاه تان را بنویسید