تاریخ انتشار:
گفت‌وگو با محمود علایی درباره مزیت‌ها و ایرادهای طرح شبنم
الزامی بود
محمدرضا نعمت‌زاده با اعلام اینکه الزام دریافت ایران‌کد و طرح شبنم از مسیر تجارت خارجی لغو شده است این موضوع را به ذهن‌ها متبادر کرد که شاید طرح شبنم به کل باید از نظام توزیع و تجارت کشور حذف شود. در نگاه اول هم حذف طرح شبنم از همه حوزه‌های اقتصاد امکان‌پذیر به نظر نمی‌رسید اما مجری طرح شبنم معتقد است که اجرای این طرح همچنان به قدرت خود باقی است.
محمدرضا نعمت‌زاده با اعلام اینکه الزام دریافت ایران‌کد و طرح شبنم از مسیر تجارت خارجی لغو شده است این موضوع را به ذهن‌ها متبادر کرد که شاید طرح شبنم به کل باید از نظام توزیع و تجارت کشور حذف شود. در نگاه اول هم حذف طرح شبنم از همه حوزه‌های اقتصاد امکان‌پذیر به نظر نمی‌رسید اما مجری طرح شبنم معتقد است که اجرای این طرح همچنان به قدرت خود باقی است. با محمود علایی گفت‌وگویی انجام داده‌ایم تا سرنوشت این طرح و حذف آن را از زبان او جویا شویم.
با دستور وزیر صنعت برای حذف ایران‌کد و طرح شبنم از لحظه ثبت سفارش آیا در نظام توزیع کشور هم این طرح حذف می‌شود یا الزام آن در نظام توزیع همچنان وجود دارد؟
دستور مهندس نعمت‌زاده با توجه به تسهیل تجارت بوده است چرا که در شاخص‌های ارزیابی تسهیل تجارت ممکن است مواردی از این دست تعللی در مسیر تجارت ایجاد کند لذا وزیر صنعت دستور داده‌اند تا طرح شبنم در زمان ثبت سفارش کالا حذف شود چرا که اجرای این طرح مشکلاتی ایجاد کرده بود لذا الزام دریافت ایران‌کد و طرح شبنم از فرآیند تجاری کشور حذف شد اما این به معنای حذف کالا از نظام توزیع کشور نیست چرا که همچنان طرح شبنم در نظام توزیع کالا وجود دارد و همان طور که رئیس سازمان تعزیرات هم اعلام کرده است اگر کالایی بدون طرح شبنم در کشور توزیع شود جمع‌آوری شده و به نفع دولت مصادره می‌شود.
در صحبت‌هایتان از مشکلات صحبت کردید، از مشکلاتی که طرح شبنم داشته است. در این خصوص بیشتر توضیح می‌دهید؟
به هر حال هر طرحی که بخواهد برای اولین بار اجرا شود مشکلاتی با خود دارد اما من ادعا می‌کنم که طرح شبنم از نظر طراحی و معماری بی‌نقص‌ترین طرح بوده است اما ممکن است به لحاظ اجرای کار توسط نیروی انسانی مشکلاتی داشته باشد. من دلیل اصلی مشکلات را گستردگی سریع و اجرای سریع کار می‌دانم چرا که شاید بهتر بود این طرح و مراحل مختلف آن در زمان کمتری اجرا می‌شد و با کندی پیش می‌رفت و اگر این حجم کار در چند مرحله انجام می‌شد مطمئناً مشکلات کمتری اتفاق می‌افتاد و بیشتر مورد استقبال قرار می‌گرفت. البته نباید این موضوع را فراموش کنید که طرح شبنم در واقع توسط ستاد قاچاق کالا و ارز به وزارت صنعت به عنوان مجری سفارش داده شده است و می‌توانم بگویم که در طراحی فرآیند شبنم تا این لحظه هیچ مشکلی وجود نداشته است.
اما بسیاری از کارشناسان معتقدند بر چسب طرح شبنم باید در زمان ترخیص کالا از گمرکات نصب شود و به دلیل زمان‌بر بودن باعث افزایش بوروکراسی و کندی در مسیر تجارت کشور می‌شود، این موضوع را چگونه توجیه می‌کنید؟
اصلاً و ابداً هیچ الزامی وجود نداشته است تا کالا در زمان ترخیص از گمرکات برچسب طرح شبنم داشته باشد و هیچ کالایی به دلیل نداشتن طرح شبنم متوقف نشده است چرا که الصاق طرح شبنم مربوط به زمان قبل از توزیع کالاست یعنی کالا پس از ورود به کشور و پس از آنکه وارد انبار شد پیش از خروج از انبار باید برچسب شبنم آن الصاق شود. البته باید به این موضوع توجه داشته باشید که کل کالایی که مشمول طرح شبنم می‌شود حدود چهار تا پنج درصد واردات کشور است چرا که 86 درصد از واردات مواد اولیه است و مواد اولیه الزامی به دریافت برچسب شبنم ندارد و از 14 درصد باقیمانده یک‌سوم تا یک‌چهارم مشمول طرح شبنم می‌شود که حدود چهار تا پنج درصد است که عمده کالاهایی که الزام به دریافت طرح شبنم داشته‌اند مربوط به اولویت‌های شش و هفت بوده است.
البته گزارش‌هایی در خصوص تخلفات طرح شبنم وجود دارد و اینکه این طرح با قیمت پایین‌تر در بازار فروخته می‌شود یا اینکه طرحی که برای کالای دیگری است بر روی کالای دیگری الصاق می‌شود و مواردی از این دست فراوان بوده است.
من منکر مشکلات و تخلفاتی که در اجرای این طرح بوده است نمی‌شوم چرا که ممکن است در زمان اجرا مشکلاتی وجود داشته باشد و اگر اپراتورهای ما برچسب شبنم را به واردکننده‌ای می‌دادند تا خودش بچسباند از او تعهد الصاق می‌گرفتند و حتی ممکن است از سوی 10 هزار نفر نصاب که مسوول نصب برچسب شبنم هستند نیز تخلفاتی وجود داشته باشد که کاملاً طبیعی است. بهترین راه برای اینکه تعیین کنیم طرحی موفق بوده یا موفق نبوده است بررسی شاخص‌ها و آمار و اطلاعات است. کمتر از 06/0 درصد تخلفات نصب برچسب وجود داشته است که در کشفیات مشخص شده است البته شاخص‌های دیگری هم برای بررسی تاثیرگذاری طرح شبنم وجود دارد چرا که اگر کد تعرفه‌هایی را که ملزم به دریافت کد شبنم بوده‌اند، بررسی کنیم مشخص می‌شود که قبل از الزام و پس از الزام میزان واردات رسمی آنها تغییر کرده است به نحوی که واردات رسمی موبایل در سال 1382 حدود 30 میلیون دلار بوده است اما در سال 1391 حدود 176 میلیون دلار بوده است یعنی شش برابر شده است لذا فکر می‌کنم اگر بر اساس شاخص بررسی‌ها صورت بگیرد بهتر است.
برخی کارشناسان معتقدند برچسب شبنم در واقع راهی برای رسمیت بخشیدن به قاچاق بوده است چرا که کالایی که از مسیر غیررسمی و به صورت قاچاق وارد کشور می‌شده است با تهیه برچسب شبنم به نوعی به کالای قاچاق رسمیت داده است.
باید توجه داشته باشید که برچسب شبنم هولوگرام نیست بلکه برچسب شبنم نوعی برچسب تعاملی است یعنی با شما حرف می‌زند، اطلاعاتی که بر روی برچسب شبنم آمده است؛ غیرقابل تغییر است و کافی است توسط مصرف‌کننده استعلام شود و پس از استعلام به سادگی قابل شناسایی است البته من معتقدم باید در این خصوص اطلاع‌رسانی بهتری صورت می‌گرفت و اگر چنین مشکلاتی رخ داده است به دلیل گستردگی سریع و رشد سریع طرح است که باعث بروز چنین اتفاقاتی شده است.
آیا برای اطلاع‌رسانی بهتر و فرهنگ‌سازی از این پس برنامه‌ای دارید یا خیر؟
این کار تعهد ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز است و در واقع یک کمیته اطلاع‌رسانی زیرمجموعه معاونت فرهنگی این ستاد تشکیل شده است که وظیفه اطلاع‌رسانی صحیح و فرهنگ‌سازی در طرح شبنم را دارد.
میزان درآمد طرح شبنم چقدر بوده است؟
سیاست وزارت صنعت از اجرای طرح شبنم درآمدزایی نبوده است چرا که بسیاری از طرح‌هایی که وابسته به بودجه دولت بوده‌اند یا اجرا نشده‌اند یا در میانه اجرا متوقف شده‌اند لذا این طرح از جمله طرح‌هایی بوده که قرار بوده هزینه خود را تامین کند لذا هزینه 70 تومان برای هر برچسب شبنم بین 10 هزار نفری که در شبکه کار می‌کردند، تقسیم می‌شد و حتی اپراتورهای طرح شبنم گله می‌کردند که چرا دستمزدهای ما پایین است و باید این رقم افزایش پیدا کند.
سوالم را این‌گونه مطرح می‌کنم. آیا این طرح توانست هزینه‌های خود را جبران کند یا به عبارتی دیگر درآمد حاصل از این طرح هزینه‌های آن را پوشش داد یا خیر؟
درآمدهای این طرح هزینه‌های خودش را پوشش داد. البته باید به نوعی دیگر هم نگاه کنیم، چرا که از کل وارد‌کنندگان موبایل 70 میلیون تومان پول برچسب شبنم داده‌اند اما ظرف یک سال 400 میلیارد تومان واردات رسمی موبایل افزایش پیدا کرده است که در کنار این باید دریافت عوارض گمرکی و عوارض ثبت سفارش کالا را هم محاسبه کنیم که همه اینها درآمدهایی است که در نهایت به نفع دولت است.
با دستور وزیر صنعت برای حذف ایران‌کد و طرح شبنم از لحظه ثبت سفارش آیا در نظام توزیع کشور هم این طرح حذف می‌شود یا الزام آن در نظام توزیع همچنان وجود دارد؟
دستور مهندس نعمت‌زاده با توجه به تسهیل تجارت بوده است چرا که در شاخص‌های ارزیابی تسهیل تجارت ممکن است مواردی از این دست تعللی در مسیر تجارت ایجاد کند لذا وزیر صنعت دستور داده‌اند تا طرح شبنم در زمان ثبت سفارش کالا حذف شود چرا که اجرای این طرح مشکلاتی ایجاد کرده بود لذا الزام دریافت ایران‌کد و طرح شبنم از فرآیند تجاری کشور حذف شد اما این به معنای حذف کالا از نظام توزیع کشور نیست چرا که همچنان طرح شبنم در نظام توزیع کالا وجود دارد و همان طور که رئیس سازمان تعزیرات هم اعلام کرده است اگر کالایی بدون طرح شبنم در کشور توزیع شود جمع‌آوری شده و به نفع دولت مصادره می‌شود.
در صحبت‌هایتان از مشکلات صحبت کردید، از مشکلاتی که طرح شبنم داشته است. در این خصوص بیشتر توضیح می‌دهید؟
به هر حال هر طرحی که بخواهد برای اولین بار اجرا شود مشکلاتی با خود دارد اما من ادعا می‌کنم که طرح شبنم از نظر طراحی و معماری بی‌نقص‌ترین طرح بوده است اما ممکن است به لحاظ اجرای کار توسط نیروی انسانی مشکلاتی داشته باشد. من دلیل اصلی مشکلات را گستردگی سریع و اجرای سریع کار می‌دانم چرا که شاید بهتر بود این طرح و مراحل مختلف آن در زمان کمتری اجرا می‌شد و با کندی پیش می‌رفت و اگر این حجم کار در چند مرحله انجام می‌شد مطمئناً مشکلات کمتری اتفاق می‌افتاد و بیشتر مورد استقبال قرار می‌گرفت. البته نباید این موضوع را فراموش کنید که طرح شبنم در واقع توسط ستاد قاچاق کالا و ارز به وزارت صنعت به عنوان مجری سفارش داده شده است و می‌توانم بگویم که در طراحی فرآیند شبنم تا این لحظه هیچ مشکلی وجود نداشته است.
اما بسیاری از کارشناسان معتقدند بر چسب طرح شبنم باید در زمان ترخیص کالا از گمرکات نصب شود و به دلیل زمان‌بر بودن باعث افزایش بوروکراسی و کندی در مسیر تجارت کشور می‌شود، این موضوع را چگونه توجیه می‌کنید؟
اصلاً و ابداً هیچ الزامی وجود نداشته است تا کالا در زمان ترخیص از گمرکات برچسب طرح شبنم داشته باشد و هیچ کالایی به دلیل نداشتن طرح شبنم متوقف نشده است چرا که الصاق طرح شبنم مربوط به زمان قبل از توزیع کالاست یعنی کالا پس از ورود به کشور و پس از آنکه وارد انبار شد پیش از خروج از انبار باید برچسب شبنم آن الصاق شود. البته باید به این موضوع توجه داشته باشید که کل کالایی که مشمول طرح شبنم می‌شود حدود چهار تا پنج درصد واردات کشور است چرا که 86 درصد از واردات مواد اولیه است و مواد اولیه الزامی به دریافت برچسب شبنم ندارد و از 14 درصد باقیمانده یک‌سوم تا یک‌چهارم مشمول طرح شبنم می‌شود که حدود چهار تا پنج درصد است که عمده کالاهایی که الزام به دریافت طرح شبنم داشته‌اند مربوط به اولویت‌های شش و هفت بوده است.
البته گزارش‌هایی در خصوص تخلفات طرح شبنم وجود دارد و اینکه این طرح با قیمت پایین‌تر در بازار فروخته می‌شود یا اینکه طرحی که برای کالای دیگری است بر روی کالای دیگری الصاق می‌شود و مواردی از این دست فراوان بوده است.
من منکر مشکلات و تخلفاتی که در اجرای این طرح بوده است نمی‌شوم چرا که ممکن است در زمان اجرا مشکلاتی وجود داشته باشد و اگر اپراتورهای ما برچسب شبنم را به واردکننده‌ای می‌دادند تا خودش بچسباند از او تعهد الصاق می‌گرفتند و حتی ممکن است از سوی 10 هزار نفر نصاب که مسوول نصب برچسب شبنم هستند نیز تخلفاتی وجود داشته باشد که کاملاً طبیعی است. بهترین راه برای اینکه تعیین کنیم طرحی موفق بوده یا موفق نبوده است بررسی شاخص‌ها و آمار و اطلاعات است. کمتر از 06/0 درصد تخلفات نصب برچسب وجود داشته است که در کشفیات مشخص شده است البته شاخص‌های دیگری هم برای بررسی تاثیرگذاری طرح شبنم وجود دارد چرا که اگر کد تعرفه‌هایی را که ملزم به دریافت کد شبنم بوده‌اند، بررسی کنیم مشخص می‌شود که قبل از الزام و پس از الزام میزان واردات رسمی آنها تغییر کرده است به نحوی که واردات رسمی موبایل در سال 1382 حدود 30 میلیون دلار بوده است اما در سال 1391 حدود 176 میلیون دلار بوده است یعنی شش برابر شده است لذا فکر می‌کنم اگر بر اساس شاخص بررسی‌ها صورت بگیرد بهتر است.
برخی کارشناسان معتقدند برچسب شبنم در واقع راهی برای رسمیت بخشیدن به قاچاق بوده است چرا که کالایی که از مسیر غیررسمی و به صورت قاچاق وارد کشور می‌شده است با تهیه برچسب شبنم به نوعی به کالای قاچاق رسمیت داده است.
باید توجه داشته باشید که برچسب شبنم هولوگرام نیست بلکه برچسب شبنم نوعی برچسب تعاملی است یعنی با شما حرف می‌زند، اطلاعاتی که بر روی برچسب شبنم آمده است؛ غیرقابل تغییر است و کافی است توسط مصرف‌کننده استعلام شود و پس از استعلام به سادگی قابل شناسایی است البته من معتقدم باید در این خصوص اطلاع‌رسانی بهتری صورت می‌گرفت و اگر چنین مشکلاتی رخ داده است به دلیل گستردگی سریع و رشد سریع طرح است که باعث بروز چنین اتفاقاتی شده است.
آیا برای اطلاع‌رسانی بهتر و فرهنگ‌سازی از این پس برنامه‌ای دارید یا خیر؟
این کار تعهد ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز است و در واقع یک کمیته اطلاع‌رسانی زیرمجموعه معاونت فرهنگی این ستاد تشکیل شده است که وظیفه اطلاع‌رسانی صحیح و فرهنگ‌سازی در طرح شبنم را دارد.
میزان درآمد طرح شبنم چقدر بوده است؟
سیاست وزارت صنعت از اجرای طرح شبنم درآمدزایی نبوده است چرا که بسیاری از طرح‌هایی که وابسته به بودجه دولت بوده‌اند یا اجرا نشده‌اند یا در میانه اجرا متوقف شده‌اند لذا این طرح از جمله طرح‌هایی بوده که قرار بوده هزینه خود را تامین کند لذا هزینه 70 تومان برای هر برچسب شبنم بین 10 هزار نفری که در شبکه کار می‌کردند، تقسیم می‌شد و حتی اپراتورهای طرح شبنم گله می‌کردند که چرا دستمزدهای ما پایین است و باید این رقم افزایش پیدا کند.
سوالم را این‌گونه مطرح می‌کنم. آیا این طرح توانست هزینه‌های خود را جبران کند یا به عبارتی دیگر درآمد حاصل از این طرح هزینه‌های آن را پوشش داد یا خیر؟
درآمدهای این طرح هزینه‌های خودش را پوشش داد. البته باید به نوعی دیگر هم نگاه کنیم، چرا که از کل وارد‌کنندگان موبایل 70 میلیون تومان پول برچسب شبنم داده‌اند اما ظرف یک سال 400 میلیارد تومان واردات رسمی موبایل افزایش پیدا کرده است که در کنار این باید دریافت عوارض گمرکی و عوارض ثبت سفارش کالا را هم محاسبه کنیم که همه اینها درآمدهایی است که در نهایت به نفع دولت است.
دیدگاه تان را بنویسید