ارزش افزوده نوآوری

با بررسی اجمالی بیانات مقام معظم رهبری از سال 1389 تاکنون و نیز سخنرانی‌های رئیس‌جمهوری ایران در دو سال گذشته می‌توان به خوبی به مهم‌ترین نقطه مورد تاکید مقام معظم رهبری و رئیس‌جمهوری در خصوص اهمیت اقتصاد دانش‌بنیان و شرکت‌های دانش‌بنیان پی برد. آنچه از مطالبه رهبر معظم انقلاب اسلامی در موضوع اقتصاد دانش‌بنیان برمی‌آید التزام دست‌اندرکاران نسبت به توجه به جایگاه اقتصاد دانش‌بنیان برای برون‌رفت از عوارض ناشی از تحریم‌های ظالمانه علیه اقتصاد ملی ایران است. نگرش دکتر روحانی رئیس‌جمهوری اسلامی ایران نیز در ارتباط با شرکت‌های دانش‌بنیان، تفاوت ماهوی با دیدگاه رهبر معظم انقلاب اسلامی ندارد. رئیس‌جمهوری نیز در طرح دیدگاه‌هایشان شرکت‌های دانش‌بنیان را به عنوان یک فرصت مغتنم برای کارآفرینی و افزایش ارزش افزوده اقتصاد دانش‌بنیان در تولید ناخالص ملی عنوان می‌کنند. تشکیل صندوق نوآوری و شکوفایی تجربه جدیدی بود زیرا سیاستگذاران و قانونگذاران صاحب‌نظر به خوبی بر این نکته آگاه بودند که ماهیت حقوقی صندوق باید مستقل باشد و به وزارتخانه یا دستگاه دولتی وابستگی نداشته باشد. قانون حمایت از شرکت‌ها و موسسات دانش‌بنیان سرمایه اولیه صندوق را سه هزار میلیارد تومان پیش‌بینی کرده که تاکنون کمتر از نیمی از آن محقق شده است. همچنین مقرر شده که نیم‌درصد از بودجه عمومی سالانه کشور نیز به صندوق تخصیص یابد که تاکنون عملیاتی نشده است. نحوه تامین منابع مالی صندوق نیز به خوبی نشان‌دهنده ضرورت تحقق استقلال حقوقی صندوق بود. اهمیت برخورداری صندوق از منابع مالی قابل اعتماد که بر اثر توجه دقیق مجلس شورای اسلامی صورت پذیرفته بود، ایجاب می‌کرد تا صندوق زیرنظر هیات امنای متشکل از شخصیت‌های حقیقی و حقوقی تاثیرگذار در رشد و توسعه شرکت‌ها و موسسات دانش‌بنیان به فعالیت بپردازد. به این ترتیب طبق اساسنامه، صندوق براساس چهار رکن هیات امنا، هیات عامل رئیس صندوق و بازرس قانونی بنا شده است. اعضای هیات امنای صندوق عبارتند از: دکتر حسن روحانی (رئیس‌جمهور و رئیس هیات امنا)، دکتر سورنا ستاری (نایب رئیس هیات امنا)، دکتر محمد فرهادی (وزیر علوم، تحقیقات و فناوری)، دکتر محمد نهاوندیان (عضو حقیقی)، دکتر محمدباقر نوبخت (رئیس سازمان برنامه و بودجه)، دکتر سیدحسن قاضی‌زاده‌هاشمی (وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی)، دکتر علی طیب‌نیا (وزیر امور اقتصادی و دارایی)، مهندس محمدرضا نعمت‌زاده (وزیر صنعت، معدن و تجارت)، دکتر ولی‌الله سیف (رئیس کل بانک مرکزی)، مهندس اکبر ترکان (عضو حقیقی) و دکتر بهزاد سلطانی (دبیر هیات امنا). اعضای هیات عامل صندوق نوآوری و شکوفایی نیز عبارتند از: دکتر بهزاد سلطانی (رئیس هیات عامل)، دکتر سورنا ستاری (عضو غیرموظف)، دکتر غلامحسین رحیمی (عضو موظف هیات عامل)، دکتر حمیدرضا شاهوردی (عضو موظف هیات عامل)، دکتر سیدمصطفی صفوی، دکتر رضا ملک‌زاده و دکتر کاظم جلالی. برخورداری صندوق از ویژگی غیردولتی موجب شده تا صندوق از نظر مالی، معاملاتی و اداری و استخدامی مستقل باشد. در واقع صندوق یک نهاد هیات امنایی غیردولتی است. طبیعی بود که شاکله غیردولتی بودن صندوق ایجاب می‌کرد تا صندوق نوآوری و شکوفایی در اتخاذ سیاست‌های خود، اقداماتی را مدنظر قرار دهد که آن اقدامات در ساختار دستگاه‌های دولتی در خصوص شرکت‌های دانش‌بنیان مورد توجه قرار نگرفته است. این اقدامات در خط‌مشی‌های صندوق با عنوان سیاست‌های صندوق تعیین و به صورت دقیق اجرا می‌شوند. سیاست‌های صندوق عبارتند از: نگاه اقتصادی به طرح‌های دانش‌بنیان و فناوری‌های برتر، تعامل مستقیم با شرکت‌های دانش‌بنیان، بدون واسطه‌های دولتی، ترغیب شرکت‌های بزرگ کشور به اجرای طرح‌های دانش‌بنیان، ورود نکردن به طرح‌های دولتی. ویژگی ذاتی اقتصاد دانش‌بنیان در این ارتباط گویای یک نقطه روشن است: اقتصاد دانش‌بنیان وعده‌بردار نیست بلکه عملگرایانه است و هر آن کس که در این وادی قدم بردارد گام‌های او به کاهش بیکاری، تقویت اقتصاد ملی، کاهش واردات و رونق صادرات ... خواهد انجامید. بنابراین عرصه اقتصاد دانش‌بنیان دارای مختصاتی است که نمی‌توان از آن نردبانی برای ارتقای سیاسی ساخت، بلکه خاصیت این عرصه کار و دستاورد آن ثروت و اعتبار است.