پایان کارت سوخت

مردم از زمانی که کارت‌های سوخت‌شان از سهمیه 60 لیتر بنزین ماهانه خالی شد، کم‌کم خود را از قید همراه داشتن کارت‌هایی که دیگر هیچ امتیازی برایشان نداشت، رها کردند. از همان زمان حذف بی‌سر‌و صدای کارت‌های سوخت آغاز شد؛ موضوعی که طرفداران ابتدایی آن را جایگاه‌داران سوخت تشکیل می‌دادند. از خرداد امسال که واریز ماهانه سهمیه 60‌لیتری بنزین خودروها متوقف شد تا آذرماه که رسماً بنزین‌های چند‌نرخی جای خود را به بنزین هزارتومانی دادند، جایگاه‌داران گلایه‌هایی نسبت به تداوم فروش کارتی بنزین به‌رغم حذف سهمیه‌بندی، زمزمه می‌کردند. البته این گلایه‌ها محدود به همین چند ماه نبود، چند سالی است که فعالان این صنف به فروش کارتی بنزین انتقاد داشتند اما تک‌نرخی شدن، بهانه‌ای به دست آنها داد تا بیش از گذشته خواسته خود مبنی بر حذف کارت سوخت را به گوش مسوولان برسانند. حالا اما راحت‌تر از قبل در خصوص موضع خود صحبت می‌کنند؛ درست از زمانی که وزیر نفت هم به جمع مدافعان جدی حذف کارت سوخت پیوست. اخیراً بیژن نامدار‌زنگنه با غیرکارآمد دانستن سیستم کارتی سوخت‌رسانی در شرایطی که بنزین تک‌نرخی عرضه می‌شود، ادامه استفاده از این کارت‌ها را هزینه‌بر خواند. او حتی به نوعی سهم این کارت‌ها در پردازش اطلاعات را هم زیر سوال برد و عنوان کرد که «طی سال‌های اخیر اطلاعات پردازش‌شده از کارت‌های سوخت هیچ استفاده‌ای نداشته و کسی هم سراغی از این اطلاعات نگرفته است». سال 1386 بود که فروش کارتی بنزین با هدف ایجاد شفافیت در توزیع، برآورد آماری از میزان مصرف و جلوگیری از قاچاق این فرآورده نفتی کلید خورد. پیش از آن آمار مشخصی از تعداد خودروها و مقدار بنزین مصرفی آنها وجود نداشت و بخش‌های مختلف وزارت نفت، آمارهای عمدتاً متفاوتی از بنزین عرضه و مصرف‌شده در کشور ارائه می‌کردند. اما موضوعی که از همان زمان و پس از آغاز سهمیه‌بندی بنزین مطرح بود؛ تاکید بر ماندگاری کارت هوشمند سوخت در کشور حتی پس از پایان سهمیه‌بندی بود. حالا که بیش از هشت سال از عمر این کارت‌ها می‌گذرد، صحبت از حذف میلیون‌ها کارت هوشمند سوخت به میان آمده است. کارت‌هایی که به عقیده برخی، نمادی از پیچیده‌ترین طرح فناورانه مدیریت توزیع و مصرف انرژی به ویژه بنزین و گازوئیل است. ایده حذف کارت سوخت که جایگاه‌داران عرضه سوخت از طرفداران پر و پا‌قرص آن به شمار آمده و حالا هم همراهی وزیر نفت با خواسته‌شان را دارند، منتقدانی هم دارد. مدیریت مصرف و توزیع بنزین و گازوئیل و همچنین دسترسی به آمارهای مربوط به میزان مصرف سوخت، از مهم‌ترین دلایل این گروه برای لزوم تداوم حیات کارت سوخت است. به عقیده این منتقدان از دیگر مزایای ماندگاری کارت‌های سوخت آن است که دولت می‌تواند با احیای این کارت‌ها، از خودروهای گران‌قیمت با مصرف زیاد، مالیات بر مصرف بنزین اخذ کند یا برای محدود کردن خودروهای فرسوده، سهمیه سوخت آنها را کاهش دهد. البته این در صورتی امکان‌پذیر خواهد بود که مردم همچون قبل خود را به استفاده از این کارت‌ها ملزم بدانند نه اینکه مثل امروز با استفاده از کارت‌های متعلق به جایگاه‌های عرضه سوخت، خود را حتی نسبت به حمل این کارت‌ها بی‌نیاز احساس کنند. مرکز پژوهش‌های مجلس هم یکی از همین گروه‌های مخالف حذف کارت سوخت است. چند ماه قبل این مرکز در گزارشی، حذف کارت سوخت را اشتباه بزرگ دولت خواند چرا که به دنبال این اقدام، شفافیت نظام توزیع کاهش می‌یابد. این مرکز پیشنهاد داده بود؛ «با توجه به برداشته شدن سهمیه بنزین مصرفی و تک‌نرخی شدن آن لازم است به‌منظور ایجاد انگیزه برای مصرف‌کنندگان به استفاده از کارت‌های سوخت تدابیر انگیزشی اتخاذ شود.» حالا اما به‌رغم بی‌اعتبار خواندن کارت‌های سوخت، گفته می‌شود برخی وزرای دولت با حذف این کارت مخالف‌اند. همین مساله می‌تواند پایان یا ادامه حیات کارت هشت‌ساله سوخت را همچنان به درازا بکشاند.