تاریخ انتشار:
اقتصاد، اجتماع و فرهنگ سه عامل تاثیرگذار در گردشگری
سه مدل برای گردشگری
عارف بهروز کارشناس ارشد اقتصاد از مشکلات گردشگری از منظر اقتصادی گلایه می‌کند. به نظر او سه بعد اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی در بازی گردشگری در کشور موثر هستند، بسته به شرایط کشور، هر یک از این ابعاد می‌توانند وزنه تاثیر‌گذاری خود را بیشتر کنند و این بخش را تحت تاثیر خود قرار دهند
عارف بهروز کارشناس ارشد اقتصاد از مشکلات گردشگری از منظر اقتصادی گلایه می‌کند. به نظر او سه بعد اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی در بازی گردشگری در کشور موثر هستند، بسته به شرایط کشور، هر یک از این ابعاد می‌توانند وزنه تاثیر‌گذاری خود را بیشتر کنند و این بخش را تحت تاثیر خود قرار دهند. وی معتقد است گردشگری به عنوان بزرگ‌ترین صنعت خدماتی جهان از نظر درآمدزایی شناخته شده است. در ادامه گفت‌و‌گوی تجارت فردا با این کارشناس اقتصادی را حول مشکلات گردشگری در کشور می‌خوانید.
***
به نظر می‌رسد مدل گردشگری در سال‌های اخیر در کشور تغییر کرده است، به نظر شما مهم‌ترین عامل موثر در تغییر این مدل گردشگری چیست؟ آیا دولت‌ها در این زمینه ایفای نقش می‌کنند یا اینکه مردم و نهادها در این میان تاثیرگذار هستند؟
در موضوع گردشگری و سفر چند متغیر تاثیرگذار است. این متغیرها از نظر اقتصادی دارای سه مکانیسم است. این مکانیسم‌ها سه بخش اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی را شامل می‌شوند. ممکن است در هر زمان و بسته به شرایط جامعه هر یک از این سه بخش بر دیگری پیشی گیرد. هر یک از این بخش‌ها به تنهایی نیز می‌توانند تاثیر بسزایی بر امر گردشگری داشته باشند. گاهی ممکن است در برهه‌ای از زمان تاثیر اقتصادی و فرهنگی بر بخش اجتماعی غلبه کند و ممکن است گاهی دو بخش دیگر بر دیگر ابعاد تاثیرگذار باشد. در این میان بخش اقتصادی که می‌تواند بیشترین تاثیر را داشته باشد، ازجمله تورم، افزایش نرخ ارز و مالیات است. در این میان چه گردشگران خارجی و چه گردشگران داخلی ضرر می‌بینند و گاهی منجر به کاهش میزان گردشگران می‌شود، اما همواره جاذبه‌های گردشگری بر این عوامل غلبه داشته است. به‌گونه‌ای که در بیشتر موارد دانستن فرهنگ کشور و شهری دیگر جذاب بوده است. اما بعد اجتماعی و فرهنگی که بیشترین تداخل یا هماهنگی را با یکدیگر دارند، از منظر ساختار اقتصادی بر خانوار موثر است. این در حالی است که بخش محیط زیست هم در قالب بخش اجتماعی است، بنابراین همگی بر یکدیگر
تاثیر‌گذارند. بخش فرهنگی که از جمله مدل‌های فرهنگی و گردشگری است، بیشترین توجه را دارد. در مواردی نیز ابعادی که در بخش اجتماعی وجود دارد، باید در جان و روح گردشگر نهادینه شود و بیشترین تاثیر آن گردشگری فرهنگی است. باید در ابتدا گردشگران شهری تقسیم‌بندی شوند به‌گونه‌ای که گردشگر محیط زیست با گردشگر تاریخی و غیره شناسایی شود. به‌طور مثال اگر گردشگری جنگل‌ها را طی کند این طرح متفاوت است، ممکن است نگهداری از جنگل‌ها و آسیب نرساندن به محیط زیست در او نهادینه شده باشد که در این صورت فرد با فرهنگ سفر تعریف می‌شود، اما ممکن است در مواقعی هم گردشگر به شهرها برود و با فرهنگ دیگری سفر خود را ادامه دهد. اما مهم‌ترین نکته این است که هنگام سفر باید به این فرهنگ برسیم که تبعاتی برای آیندگان دارد و اصطلاح گردشگر با فرهنگ همسو است. به نظر می‌رسد هر گردشگر باید در ابتدا دغدغه محیط زیست داشته باشد. امروزه باید مدل گردشگری بیش از هر مدل دیگری با فرهنگ آمیخته شود.
با تعاریف شما در حال حاضر بعد فرهنگی در کشور رعایت می‌شود؟
متاسفانه ابعاد منفی متغیرهای فرهنگی از دیگر ابعاد در کشور پیشی گرفته است. در سال‌های اخیر در کشور ما بنا به سیاست‌های اقتصادی در کشور، نوساناتی به وجود آمده است. به‌طور مثال در سال‌های اخیر تورم خود باعث جذب و دفع گردشگر شده است. این در حالی است که درآمد قابل تصور گردشگر کاهش پیدا می‌کند و در چند سال اخیر نوسانات زیادی در این بخش وارد شده است. با نگاه اجمالی به آمار موجود در بخش گردشگری و تعداد گردشگران در ایام تعطیل آسیب زیادی به محیط زیست و جاده وارد شده است، اما یک گردشگر می‌تواند حتی با کمترین هزینه بیشترین لذت را از سفر خود ببرد، حال این سفر داخلی و در نزدیک‌ترین مکان به محل زندگی‌اش باشد یا در شهر و کشوری دیگر. توجه به بعد فرهنگی نشات‌گرفته از بعد اجتماعی است. نگاهی به آمار آب و هوا و محیط زیست نشان می‌دهد در ایام تعطیلات تخریب‌های زیادی از سوی گردشگران صورت گرفته است. این آمار به‌گونه‌ای است که هرچه تعداد این ترددها و سفرهای برون‌شهری افزایش یافته است، در مقابل تخریب جاده‌ها و محیط زیست نیز بیشتر شده است. متاسفانه در سال‌های اخیر این آمار تخریبی روند صعودی به خود گرفته است.
این آمار در ایام تعطیل سال بیشتر دیده شده است و به نظر می‌رسد باید بیشتر به عرف گردشگری آن هم از منظر اقتصادی توجه شود. باید افراد جامعه با بخشی از گردشگری رابطه ایجاد کنند، همان بخشی که سه بعد اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی را در‌بر می‌گیرد.
نگاهی به آمار موجود از سفرهای کوتاه و گردشگری برون‌شهری مردم در ایام تعطیل به ویژه عید نوروز، نشان می‌دهد بیشترین سفرها به جنگل‌ها و شهرهای شمالی و سرسبز کشور بوده است. پس مردم برای اوقات فراغت خود نیاز به طبیعتی متفاوت از زندگی روزمره خود دارند. طبق آمار عید نوروز امسال نیز سفرهای زیادی صورت گرفت و حتی بیشترین آسیب هم به محیط زیست وارد شد اما به نظر من یکی از مهم‌ترین عوامل تاثیرگذار در تبلیغات سفرهای مناسبتی، رسانه جمعی است. در این میان نمی‌گویم تبلیغات و رسانه کم شود، بلکه بر این باور هستم که باید این تبلیغات سامان یافته و بر اساس ظرفیت جاذبه‌های معرفی‌شده باشد.
از منظر اقتصادی، عوامل دیگر به غیر از فرهنگ، اجتماع و اقتصاد در شکل‌گیری گردشگری نادرست چیست؟
سه عامل دیگر نیز در این میان تاثیرگذار هستند. در این میان نیز عوامل دیگری در بخش فرهنگی گردشگری منفی دیده می‌شود. عواملی همچون عدم توزیع افراد جامعه و مجریان کشور و دولت‌ها، آموزش و پرورش و توجه به منابع موجود. این در حالی است که دولت‌ها باید بر توزیع منابع موجود به ویژه اماکن تفریحی نظارت داشته باشند. در این میان نقش دولت در شناسایی اماکن و توزیع مناسب چشمگیر است. اما بخش بعدی که باید در موضوع گردشگری در نظر گرفته شود، منابع است. اینکه بدانیم منابع را از گذشتگان به ارث نبرده‌ایم و فقط برای ما نیست بلکه باید برای آیندگان هم به ارث گذاشته شود. اما عامل اصلی که باید بیش از این دو مورد ذکر شده به آن توجه کرد و باید در فرهنگ گنجانده شود، آموزش و پرورش است. به نظر می‌رسد باید بخش آموزشی از زمان کودکی و در جامعه نهادینه شود.
حال نقش دولت و مردم در این میان چیست؟
در زمان اوج سفرها و افزایش گردشگران در این میان نیز نباید فقط گردشگران را مقصر دانست و گفت آنها به محیط زیست آسیب می‌رسانند، بلکه باید نقش دولت‌ها را هم در نظر داشت که نقش اساسی دارند. در این میان دولت‌ها هم موثر هستند و در ایران هنوز اقدامات موثر صورت نگرفته است و علاوه بر نقشی که گردشگر دارد دولت‌ها هم وظایفی دارند.
آیا برای بهبود اوضاع گردشگری در کشور و ایجاد ابعاد اعلام شده پیشنهادی دارید؟
نقش دولت‌ها در این زمینه بسیار مهم است. این در حالی است که پس از دولت‌ها باید به مردم به عنوان نقش اصلی نگاه شود. مردم در بخش گردشگری نقش ریشه‌ای و بنیادین دارند. در این میان نقش دولت بسیار تاثیرگذار است و باید در کنار آن از متخصصان گردشگری بهره گرفت. متاسفانه در موضوع گردشگری در کشور از متخصصان گردشگری استفاده نشده است. اما آنچه بیشترین تاثیر را بر مردم و جامعه دارد، اطلاع‌رسانی است. به نظر می‌رسد دولت باید نقاط مختلف کشور را شناسایی کند و پس از بررسی آنها، نقاط قوت و ضعف را معرفی کند. یکی دیگر از عوامل موثر در این باره نیز به‌کارگیری بخش خصوصی و حمایت از آن است. دولت باید سوء‌ظن خود نسبت به بخش خصوصی را کاهش دهد تا گردشگری و فرهنگ آن در کشور تقویت شود.
دیدگاه تان را بنویسید