سالنامه برجام

برجام دیر به دست آمد؛ خیلی دیر. و حتی در آخرین روز هم کار اعلام رسمی آغاز اجرای برجام به ساعات پایانی ضرب‌الاجل توافق‌شده رسید. اما در آخرین ساعات شب 26 دی 1394، بالاخره محمدجواد ظریف و فدریکا موگرینی در مقر سازمان ملل متحد در وین پشت تریبون رفتند و بیانیه مشترکی را قرائت کردند که می‌گفت: «امروز، ما به روز اجرای برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) رسیدیم... امروز، شش ماه پس از نهایی شدن آن توافق تاریخی، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تایید کرد که ایران تعهدات هسته‌ای ذی‌ربط خود تحت برجام را اجرا کرده است. از آنجا که ایران به تعهدات خود عمل کرده است، امروز تحریم‌های مالی و اقتصادی ملی و چندجانبه مربوط به برنامه هسته‌ای ایران منطبق با برجام برداشته شد.»

دیپلمات‌ها از رسیدن به این بیانیه مشترک خرسند بودند، اما این نه پایان ماجرا، که تازه اول راه بود. در تمام ماه‌های بعد از آن، تلاش سیاستمداران و فعالان اقتصادی ایران برای عینیت دادن به منافع مورد انتظار مردم از توافق هسته‌ای ادامه یافت. در دو سه ماه اول، نوسان میان امید و ناامیدی بسیار شدید بود. توقعات از برجام بالا بود و تحقق بخشیدن به آن دشوار. موانع سیاسی و حقوقی شناخته و ناشناخته‌ای هم سر راه بودند که اجرای سریع همه توافقات را دشوار می‌کردند. با این حال، زمان که پیش رفت، هم واقع‌بینی بیشتر شد و هم دستاوردها فرصت رخ‌نمایی پیدا کردند. حالا یک سال از اجرای برجام گذشته است و اگرچه از آخر پاییز هم یک ماهی گذشته، اما فرصت برای شمارش جدی اولین «جوجه‌ها» و ارزیابی کارنامه توافق هسته‌ای فراهم شده است. پرونده پیش رو تلاش کرده است در دو بخش هم «منافع سیاسی و توافقات اولیه اقتصادی» ناشی از برجام را برشمارد و هم «دستاوردهای عینیت‌یافته روی زمین» را به تصویر بکشد.