پوست‌اندازی پژو

به یاد دارم در سال 83 هنگام مصاحبه با یکی از مدیران ارشد مرکز تحقیقات ایران‌خودرو وقتی نظر او را درباره قرارداد تندر 90 که آن روز ال‌90 نام داشت، پرسیدم نگاه معناداری به من کرد و گفت پژو یک چیز دیگر است. این مدیر مرکز تحقیقات بیشتر از آنکه حب سمند را در دل داشته باشد عاشق پژو بود. شاید این عشق چشم‌بسته مدیران ایران‌خودرو به پژو باشد که این شرکت توانسته بارها زیر قول خود بزند و پس از مدتی هم نه گویی خانی رفته و نه خانی آمده.
هاشم یکه‌زارع در گفت‌وگو با تجارت فردا با اطمینانی از قرارداد جدید ایران‌خودرو حرف می‌زند که یادآور برخی اطمینان خاطرها بر سر قراردادهایی مانند پژو 405، پژو 206 صندوقدار و پژو 206 پلاس است که با نام پژو 207 در ایران‌ تولید شد.
اگر بخواهیم منصفانه نگاه کنیم پژو بارها زیر قول و قرارهای خود زده است.
مدیرعامل ایران‌خودرو از صادرات 30‌درصدی محصولات تولیدی پژو در ایران خبر داده در حالی که در گذشته هم خصوصاً در مورد پژو 206 صندوقدار، چنین قول‌هایی به طرف ایرانی داده شده بود.
مدیرعامل ایران‌خودرو در حالی اجازه طراحی محصولات ایران‌خودرو بر روی پلت‌فرم محصولات پژو را جدید می‌داند که در پروژه تندر 90 ایران‌خودرو اجازه طراحی خودرو خود را بر روی پلت‌فرم تندر 90 داشت ولی هیچ خودرویی طراحی نکرد. قبل از این مورد هم، ایران‌خودرو سمند را بر روی پلت‌فرم پژو 405 طراحی کرده بود. مدیرعامل ایران‌خودرو در حالی قرارداد پژو را بهتر از رنو می‌داند که دلیلش ارتباط ایران‌خودرو با قطعه‌سازان ایرانی در تولید محصولات پژو است، در حالی که رنو در پروژه تندر 90 مسوول تامین قطعه است. همین نظارت ضعیف پژو در گذشته بر تامین قطعه، از سوی منتقدان، عامل اصلی کیفیت پایین محصولات پژو در ایران و فاصله آن با کیفیت پژوهای تولیدی در کارخانه‌های دیگر پژو در جهان عنوان می‌شود. در حالی که تولیدات رنو در ایران به دلیل تامین قطعه توسط رنو و ارتباط این شرکت با قطعه‌سازان ایرانی کیفیتی مشابه دیگر سایت‌های رنو دارد و به همین دلیل مشتریان ایرانی برخلاف ظاهر نه‌چندان محبوب تندر 90 از این خودرو به دلیل کیفیتش راضی هستند.
با وجود سخنان هاشم یکه‌زارع و با توجه به سابقه پژو در ایران آینده قرارداد ایران‌خودرو و پژو هنوز روشن نیست و نگرانی از قرارداد جدید هم به همین دلیل است. نگاه به گذشته رابطه پژو چند نکته مهم را روشن می‌کند. گفته می‌شود پژو درباره صادرات پژو 405 و پژو 206 تاکنون زیر وعده‌هایش زده است از طرفی در مواردی مانند صادرات به بازار روسیه جلوی ایران‌خودرو را هم گرفته است.
ایران‌خودرو در اواسط دهه 80 شمسی شروع به صادرات پژو 206 به برخی بازارها از جمله روسیه کرد. قیمت ارزان‌تر سبب شد بازار به سمت محصولات ایران‌خودرو روی بیاورد که این عامل سبب عصبانی شدن مدیران پژو شد و در نهایت پژو جلوی صادرات ایران‌خودرو را گرفت. در مورد داخلی‌سازی هم این شرکت زیر وعده‌هایش زده و در برخی موارد نقشه‌های ناقص به طرف ایرانی برای داخلی‌سازی داده است. در آخرین مورد، طبق قرارداد قبلی ایران‌خودرو و پژو قرار بود میزان داخلی‌سازی پژو 206 طی سه سال به بیش از 85 درصد برسد، اما این موضوع عملی نشد و در نهایت پس از گذشت هشت سال، میزان داخلی‌سازی پژو 206 به 65 درصد رسید.
در مورد کیفیت هم مقایسه‌ای میان فرآیندی که رنو انجام داده و پژو در ایران اجرا کرده نشان می‌دهد پژو درباره کیفیت چندان سختگیر نبوده است. در بحران آتش‌سوزی پژو 405 هم رد پای عدم وظیفه‌شناس بودن مسوولان پژو و کارخانه تولیدکننده فرانسوی مشخص شده بود. پس از آتش‌سوزی‌های سریالی پژو 405‌ها، گزارش شده بود که اشکال اصلی از ریل سوخت بوده است.
این قطعه مستقیماً از شرکت ولئو فرانسه تامین می‌شد، ولی به دلیل آنکه مدت زیادی از تولید پژو 405 در کشور فرانسه (1988) می‌گذشت، قالب آن فرسوده شده بود و قطعه به صورت درست تولید نمی‌شد. این قطعه در محل اتصال با شلنگ سوخت به دلیل از بین رفتن حالت آب‌بندی سبب نشت بنزین و ریختن بر روی موتور و آتش‌سوزی خودرو می‌شد.
نکته بسیار مهم درباره رابطه با پژو آن است که این شرکت با لغو یک‌طرفه قرارداد خود با ایران نشان داده است که شریک چندان مطمئنی نیست. حال آنکه هموطن فرانسوی‌اش حتی در شرایط تحریم هم ایران را ترک نکرد. که علت این امر سرمایه‌گذاری مستقیم رنو در ایران برخلاف پژو عنوان می‌شود.
با وجود این موارد نکته مهم در سخنان یکه‌زارع در همکاری جدید با پژو، تاسیس شرکت مشترک میان ایران‌خودرو و پژو است.
در گذشته بسیاری مطرح می‌کردند اگر پژو در ایران سرمایه‌گذاری مشترک می‌کرد مسوولیتش در قبال کیفیت بیشتر می‌بود و به راحتی هم نمی‌توانست زیر وعده‌هایش با طرف ایرانی بزند و ایران را ترک کند.
هاشم یکه‌زارع مدیر‌عامل ایران‌خودرو به تجارت فردا گفته است شرکتی ایجاد می‌کنیم که 50 درصد سهامدار آن ما هستیم و 50 درصد دیگرش پژو سیتروئن است؛ دو سال مدیرعامل از طرف آنها، رئیس هیات‌مدیره از طرف ما و دو سال بعد بالعکس. در قرارداد جدیدی که با پژو بسته‌ایم این شرکت قبول کرده تا به صورت 50-50 با ما شریک شود و در ایران حدود 250 میلیون یورو سرمایه‌گذاری کند و محصول جدید به تولید برساند. بر اساس این قرارداد، 30 درصد محصولی که به تولید می‌رسد، از طریق شبکه پژو به خارج صادر خواهد شد. وی محصولات جدید را پنج خودرو پژو 301، 208، 2008، 508 و 5008 عنوان کرده است.
گذشته از سخنان مدیرعامل ایران‌خودرو آخرین اطلاعات حاکی از آن است که شرکت پژو سیتروئن در طرحش برای ایران هدف‌گذاری کرده است که در طرحی مشترک میان ایران‌خودرو و سایپا محصولاتش را تولید کند.
در حالی مدیر عامل ایران‌خودرو بزرگ‌ترین ضعف همکاری با رنو را در گذشته تولید محصول مشابه در ایران‌خودرو و سایپا می‌داند که گویا در قرارداد جدید با پژو هم این موضوع به شکل دیگری تکرار خواهد شد. چراکه گروه واحدی به نام پژو سیتروئن زیر دو برند پژو با ایران‌خودرو و سیتروئن با سایپا یک پلت‌فرم مشترک را به هر دو کارخانه ایرانی خواهند داد.
در این باره آلن لگوگک سخنگوی گروه پژو سیتروئن در گفت‌وگو با اقتصاد‌نیوز گفته است پروژه جدید به شریک ایرانی ما این امکان را می‌دهد تا از یک پلت‌فرم پیشرفته با موتور و مشخصات فنی بسیار به روز استفاده کند که این عامل سبب کاهش آلودگی هوا و امن‌تر شدن خودروها در ایران خواهد شد.
بر اساس آخرین اطلاعات ایران‌خودرو تولیدکننده اصلی‌ترین قطعات پلت‌فرم pf1 در ایران خواهد بود و این قطعات از طریق ایران‌خودرو به سایپا برای تولید خودرو سیتروئن الیزه تحویل داده خواهد شد. با این استراتژی دو شرکت ایران‌خودرو و سایپا می‌توانند بر روی یک پلت‌فرم تیراژ تولید خودرو را تا بالای 200 هزار دستگاه افزایش دهند، که روش ساخت قطعات این خودروها را در ایران اقتصادی می‌کند. گذشته از تولید محصولات پژو و سیتروئن در شرکت ایران‌خودرو و سایپا، این دو شرکت اجازه طراحی خودروهای خود بر روی این پلت‌فرم را هم دارند.
در چند سال اخیر گروه پژو سیتروئن شکل گرفته است. این گروه سعی می‌کند در استراتژی خود بر روی پلت‌فرم‌های مشترک خودروهای متفاوت با نشان‌های پژو و سیتروئن را تولید کند.
پژو سیتروئن حالا این استراتژی خود را در ایران تکرار خواهد کرد و محصولات خود با پلت‌فرم مشترک را با آرم پژو در ایران‌خودرو و با آرم سیتروئن در سایپا تولید می‌کند.
خودرو سیتروئن C-الیزه جدید با موتور 6 /1لیتری با قدرت 114 اسب بخار و جعبه‌دنده پنج‌سرعته دستی یا CVT عرضه می‌شود. از نقاط اشتراک پژو 301 و سیتروئن الیزه آن است که هر دو خودرو در چین تولید می‌شوند.
سه محصولی که پژو سعی دارد ابتدا به صورت وارداتی در بازار ایران بفروشد خودروهای پژو 208، پژو 301 و پژو 2008 هستند. هر سه خودرو با اینکه کلاس متفاوتی دارند اما روی یک پلت‌فرم توسعه یافته‌اند و احتمالاً اگر این محصولات در ایران تولید شوند از موتور 110 اسب بخاری کنونی (tu5) که در پژو 206 تیپ 5 استفاده می‌شود بهره خواهند برد.
پژو 301 و پلت‌فرم آن احتمالاً جایگزین پژو 405 و پلت‌فرم آن در ایران‌خودرو خواهد شد. الیزه همین وظیفه را برای پر کردن جای خالی زانتیا در سایپا بر عهده دارد.
پژو 301 محصول ارزان‌قیمت شرکت پژو در کلاس سی محسوب می‌شود که در ایران با موتور 1600 سی‌سی بنزینی با 110 اسب بخار عرضه خواهد شد. برخی منابع خبری قیمت احتمالی این خودرو را بالای 60 میلیون تومان اعلام کرده‌اند. این در حالی است که قیمت این خودرو در بازار جهانی حدود 10 هزار یورو است.
پژو 2008 که دیگر محصول پژو در ایران خواهد بود یک کراس‌اوور محسوب می‌شود. کراس‌اوور‌ها خودروهای ما‌بین شاسی‌بلند و خودروهای سواری هستند که معمولاً بر روی پلت‌فرم خودروهای سواری توسعه پیدا کرده‌اند. رقیب احتمالی این محصول در بازار ایران احتمالاً محصول دیگری از ایران‌خودرو یعنی رنو کپچر خواهد بود. این کراس‌اوور رنو هم قرار است پس از توافق هسته‌ای در ایران‌خودرو ساخته شود. مهم‌ترین خصوصیت 2008 اشتراکات در پلت‌فرم با پژو 301 است. پژو با استفاده از پلت‌فرم 301 خودرو 2008 را توسعه داده است. این موضوع کمک می‌کند تا ایران‌خودرو راحت‌تر این خودرو را داخلی‌سازی کند چراکه اگر در ابتدا پژو 301 در ایران داخلی‌سازی شود به دلیل اشتراکات فراوان می‌توان 2008 را راحت‌تر در ایران داخلی سازی کرد. از رقیبان احتمالی این خودرو در آینده می‌توان به رنو کپچر و سوزوکی گرند ویتارا (محصولات ایران‌خودرو) رنو داستر و کلئوس (محصولات پارس‌خودرو) و کیا اسپورتیج و هیوندای توسان اشاره کرد.
موتور این خودرو هم مانند پژو 301 حدود 110 اسب بخار قدرت دارد و از نوع 1600 سی‌سی است. این موتور توسعه‌یافته موتور تیپ 5 پژو 206 است. البته احتمال دارد برای افزایش داخلی‌سازی از موتور پژو 206 تیپ 5 در پژو 2008 و 301 تولیدی در ایران استفاده شود. قیمت احتمالی پژو 2008 بالای 90 میلیون تومان تخمین زده می‌شود.
قیمت الیزه هم از 60 تا 80 میلیون تومان خواهد بود. در برابر این محصولات جدید، رنو دیگر خودروساز فرانسوی هم قصد دارد رنو سیمبل را در ایران تولید کند.‌ البته بزرگ‌ترین حسن محصولات رنو به پژو و سیتروئن قیمت پایین‌تر آنها خواهد بود.
البته از پنج محصول نام برده‌شده از سوی مدیر عامل ایران‌خودرو دو محصول یعنی پژو 5008 و پژو 508 دارای پلت‌فرم متفاوتی با سه محصول دیگر هستند. در گذشته هیچ‌گاه اتاق شماره 5 پژو در ایران تولید نشده است. این اتاق را می‌توان اتاق لوکس متوسط پژو دانست. اما نکته‌ای که درباره این اتاق مبهم به نظر می‌رسد این است که احتمالاً به دلیل قیمت بالاتر از 100 میلیون تومانی و تیراژ پایین امکان ساخت داخل این محصول در ایران فراهم نخواهد بود و ایران‌خودرو برای تولید این محصول دوباره دست به مونتاژکاری کامل قطعات وارداتی پژو خواهد زد. البته احتمال دارد در این کلاس از بازار محصول ایران خودرو با شکست روبه‌رو شود چون در بخش خودروهای لوکس و لوکس متوسط در گذشته بازار چندان روی خوشی به محصولات پژو سیتروئن نشان نداده است. ایران خودرو چند سال قبل مدل 407 و سایپا سیتروئن سی‌5 را به صورت وارداتی می‌فروختند که به دلیل کیفیت پایین‌تر از انتظار مشتری و قیمت بالاتر خودرو نسبت به رقبا خودرو‌سازان ایرانی در برابر گزینه‌های وارداتی مانند تویوتا کمری شانسی برای عرض اندام نداشتند. به نظر می‌رسد امروز هم شرایط چندان فرقی با گذشته نکرده باشد در این کلاس از بازار مشتریان ایرانی خودروهای آلمانی و ژاپنی و حتی کره‌ای را به محصولات فرانسوی ترجیح می‌دهند.
تنها در شرایطی محصولات پژو نسبت به رقبا در این کلاس قیمتی می‌تواند موفق باشد که یا با قیمت یکسان، با‌کیفیت‌تر باشد (که اصولاً محصولات پژو ذاتاً این‌گونه نیست) یا قیمت ارزان‌تری از رقبای آلمانی و ژاپنی‌اش داشته باشد چرا که در این کلاس قیمتی مردم چندان رغبتی به خرید خودروهای فرانسوی ندارند.
البته تولید خودرو در این کلاس نمی‌تواند چندان مزیتی برای صنعت خودرو داشته باشد چرا که طبق شرایط صنعت خودرو ایران در این کلاس تولید‌کنندگان ایرانی به مونتاژ کامل می‌پردازند و با این کار تنها تجربه‌های گذشته را تکرار خواهند کرد.