روایت فراز و فرود زندگی کارآفرینان

شاید هیچ نوشته‌ای نتواند به اندازه چهار کتاب اخیر علی‌اصغر سعیدی روایتگر مشکلات سرمایه‌گذاری و سرمایه‌داری و کارآفرینی در اقتصاد ایران باشد. چهار تحقیق مهم جامعه‌شناس آزادیخواه نشان می‌دهد کارآفرینی در اقتصاد ایران دست‌کم در نیم‌قرن گذشته، سه دشمن همیشگی داشته است. بوروکرات‌ها، چپگراها و روشنفکران. بوروکرات‌ها مانع عملیاتی شدن ایده‌های خلاقانه سرمایه‌گذاران می‌شدند. چپگراها بر سرکوب سرمایه‌دار می‌کوفتند و روشنفکران جاده‌صاف‌کن مصادره‌ها و سلب مالکیت بودند.
فکر می‌کنید این دیدگاه غیرمنصفانه است؟ کتاب تازه علی‌اصغر سعیدی «موقعیت صاحبان صنایع در ایران عصر پهلوی» را بخوانید. داستان زندگی و کارنامه علی خسروشاهی و برادرانش. علی‌اصغر سعیدی در این کتاب توضیح می‌دهد که چگونه بوروکرات‌ها مانع کار او و برادرانش می‌شدند. چپگراها چه بر سر او و کارخانه‌هایش آوردند و در نهایت اینکه وقتی از سلب مالکیت‌های ابتدای انقلاب جان سالم به در برد، روشنفکران چه راه‌حلی برای مصادره اموالش پیشنهاد کردند. علی خسروشاهی در نهایت، ایران را ترک می‌کند. در حالی که هیچ سند و مدرکی دال بر فساد، رابطه با دربار و حق‌کشی‌های او و خانواده‌اش پیدا نشد.

آثار علی‌اصغر سعیدی که روایتگر فرازها و فرودهای زندگی کارآفرینان بزرگ ایران است، به چند دلیل مهم‌اند و قابل توجه. سعیدی محققی است که برای تدوین کتاب‌هایش میز و کامپیوتر را رها کرده و مدام سفر می‌کند تا روایت‌های دست‌اول و مستند از زندگی کارآفرینان ایرانی تهیه کند. در زمانه‌ای که بیشتر جامعه‌شناسان و روشنفکران ایرانی، در نکوهش کارآفرینان سخن می‌گویند و قلم‌فرسایی می‌کنند، این فارغ‌التحصیل کالج رویال هالووی دانشگاه لندن به عمق زمانه و زندگی آنها نقب می‌زند و سعی می‌کند تصویری متفاوت از کسب‌وکار آنها ارائه کند. او به تنهایی چهار تحقیق با‌ارزش درباره چهار خانواده کارآفرین ایرانی روانه بازار نشر کرده که هرکدام روایتگر گوشه‌ای از رنج‌ها و مرارت‌های آنها در دوره کسب‌وکارشان است. علی‌اصغر سعیدی جامعه‌شناسی اقتصادی را در کالج رویال هالووی دانشگاه لندن به پایان رسانده و در حال حاضر دانشیار جامعه‌شناسی اقتصادی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران و مدیر گروه برنامه‌ریزی اجتماعی این دانشکده است. او از سال 1378 تا سال 1382 در مقام همکار تحقیقاتی به پژوهش در زمینه تاریخ شفاهی اقتصادی ایران در مرکز مطالعات خاورمیانه دانشگاه لندن مشغول بوده و تاکنون چهار کتاب در شرح‌حال و کارنامه صنعتگران مدرن دوره پهلوی منتشر کرده است. سرمایه‌داری خانوادگی لاجوردی و لاجوردیان، زندگی و کارنامه رحیم متقی‌ایروانی، زندگی و کارنامه حاج‌محمدتقی برخوردار و زندگی و کارنامه علی خسروشاهی.