تاریخ انتشار:
تحلیل اقتصادی سرمایه‌گذاری‌های برون‌مرزی خودروسازان ایرانی در گفت‌وگو با محسن جوان
قرارداد الجزایر
فعالیت برون‌مرزی خودروسازان ایرانی از طریق ایجاد سایت‌های تولیدی موضوعی است که در دوره وفور درآمدهای نفتی شکل گرفت و سبب شد دو خودروساز بزرگ کشور در برخی کشورهایی که به لحاظ سیاسی یا مذهبی با ایران قرابت دارند به سرمایه‌گذاری مشترک پرداخته و در آنجا محصولات خود را تولید کنند.
فعالیت برون‌مرزی خودروسازان ایرانی از طریق ایجاد سایت‌های تولیدی موضوعی است که در دوره وفور درآمدهای نفتی شکل گرفت و سبب شد دو خودروساز بزرگ کشور در برخی کشورهایی که به لحاظ سیاسی یا مذهبی با ایران قرابت دارند به سرمایه‌گذاری مشترک پرداخته و در آنجا محصولات خود را تولید کنند. این موضوع که آیا ایجاد سایت‌های تولیدی توجیه اقتصادی دارد یا خیر، همواره مورد بحث برخی کارشناسان بوده و در سطحی پایین‌تر افکار عمومی بر این باور بوده‌اند که خودروسازان محصولات خود را با کیفیت بیشتر و قیمت کمتر در این کشورها عرضه می‌کنند. این موضوع را با محسن جوان مدیر صادرات گروه خودروسازی سایپا در میان گذاشته‌ایم. قرارداد ایجاد کارخانه سایپا در الجزایر بهانه‌ای بود که با او به گفت‌وگو بپردازیم تا این مدیر ارشد علاوه بر تشریح استراتژی سایپا در شمال آفریقا، به پرسش‌های تجارت فردا درباره شایعاتی که در خصوص صادرات خودرو ایرانی به سایر کشورها وجود دارد پاسخ دهد.
چندی پیش در جریان سفر معاون اول رئیس‌جمهور به الجزایر، مدیر‌عامل سایپا قرارداد ایجاد کارخانه سایپا الجزایر را به امضا رساند. با توجه به کمبود منابع مالی این شرکت هدف سایپا از این قرارداد چیست و آیا می‌تواند در بازار رقابتی این کشور شمال آفریقا به تولید و عرضه خودرو بپردازد؟
بازار خودرو الجزایر از جمله بازارهای مهم منطقه در حوزه شمال آفریقا محسوب می‌شود و شاید بیراه نباشد که بگوییم این کشور مهم‌ترین بازار را در کل قاره آفریقا دارد. الجزایر با برخورداری از جمعیت 40 میلیون‌نفری و مساحت قابل توجه‌اش از نظر ژئوپولتیک هم دارای نقش و اهمیت بسیار زیادی در منطقه شمال آفریقاست و با در اختیار داشتن ذخایر گازی و نفتی از وضعیت اقتصادی مناسب و ثبات نسبی خوبی برخوردار است. شاخص‌های بانک جهانی هم نشان می‌دهد این کشور از نظر درآمد سرانه ملی مقام سی‌وسوم دنیا را کسب کرده به‌طوری که توان خرید هر فرد سالانه 13 هزار و 500 دلار است. با توجه به اینکه درآمد سرانه ایران حدود 16 هزار و 300 دلار است می‌توانیم بگوییم الجزایر جزو کشورهایی است که از نظر درآمد سرانه ملی نزدیک به خود ما هستند. از نظر بازار خودرو، الجزایر در قاره آفریقا دومین بازار بزرگ خودرو را دارد. تا سال 2014 مجموع خودروهایی که وارد این کشور شده یا به مونتاژ رسیده بالغ بر 450 هزار دستگاه انواع وسایل نقلیه بوده است. میزان تقاضا در این بازار در سال 2012 به اوج 600 هزار رسیده و پیش‌بینی می‌کنیم تا پایان سال جاری میلادی میزان تقاضا حدود 500 هزار دستگاه باشد.
کدام‌یک از برندها و خودروسازان این میزان تقاضا را تا‌کنون تامین کرده‌اند و سایپا قرار است در این بازار رقابتی چه محصولاتی را عرضه کند؟
به دلیل نزدیکی الجزایر به کشورهای اروپایی به ویژه فرانسه، 35 درصد سهم بازار در اختیار فرانسوی‌هاست در میان برندهای فرانسوی، رنو شاخص‌ترین برند در بازار این کشور است و پس از آن پژو و سیتروئن در جایگاه بعدی قرار دارند. بعد از فرانسوی‌ها، کره‌ای‌ها مقام دوم بازار این کشور عربی را در دست دارند که اخیراً چینی‌ها هم در این بازار حضور پیدا کرده‌اند. البته گروه خودروسازی سایپا از سال 1385 با توجه به تغییر مقررات واردات الجزایر حضور نسبتاً خوبی را در این کشور تجربه کرد و نزدیک به هزار دستگاه از انواع محصولات با برند سایپا را در بازار این کشور عرضه کردیم اما متاسفانه به دلیل تشدید تحریم‌ها و قطع ارتباطات بانکی بین ما و بانک‌های خارجی امکان اینکه بتوانیم دریافت گشایش اعتبار اسنادی داشته باشیم میسر نشد بنابراین رابطه تجاری‌مان به دلیل تحریم‌های بانکی قطع شد. در الجزایر قوانین به نحوی است که برای واردات خودرو و قطعات باید حتماً از طریق سیستم‌های بانکی و گشایش اعتبار اسنادی یا روش‌های مشابه اقدام کنید. لذا ما با توجه به تجربه خوبی که در بازار الجزایر با صدور خودروهای کاملاً ساخته‌شده داشتیم این بازار را رصد کردیم که خوشبختانه بعد از مذاکرات اخیر 1+5 با جمهوری اسلامی ایران و نتیجه برجام، طرف‌های تجاری ما راغب شدند با توجه به مزیت‌هایی که در حوزه اقتصادی داریم روابطمان را از سر گیریم.
چه خودروهایی را در بازار الجزایر به فروش رساندید و برای توسعه فعالیت خود در این کشور چه چشم‌اندازی را در نظر گرفته‌اید؟
یکی از ویژگی‌های محصولات سایپا قیمت پایین و اقتصادی بودن آن برای مشتری است. ما در حقیقت برای تولید خودروهای ارزان در الجزایر به توافق رسیدیم تا با سرمایه‌گذاری حداکثری طرف الجزایری و البته سرمایه‌گذاری 25درصدی شرکت سایپا آن هم در حوزه تکنولوژی، دانش فنی، تجهیزات و لیسانس محصول، این توافق را به امضا برسانیم که نهایتاً این قرارداد دو هفته پیش در جریان برگزاری کمیته عالی مشترک بین دو کشور و با حضور معاون اول رئیس‌جمهور از طرف جمهوری اسلامی و نخست‌وزیر کشور دموکراتیک خلق الجزایر، به امضا رسید. بر مبنای این قرارداد شرکت «سایپا الجزایر» را به‌زودی در منطقه‌ای از کشور الجزایر به عنوان یک منطقه اقتصادی احداث می‌کنیم و به تجهیز و احداث خط تولید محصولات گروه سایپا خواهیم پرداخت. در فاز اول پنج محصول سایپا 131، سایپا 132، تیبا، تیبا هاچ‌بک و تیبا2 را به تولید خواهیم رساند و پس از تولید خودرو ساینا در کشور بلافاصله در انواع محصولات ساینا را هم به سبد محصول‌مان در الجزایر اضافه می‌کنیم. همچنین مدل سایپا 151 را هم در دستور کار داریم که در آن خط به تولید برسانیم.
سایپا تا به حال در چند کشور سایت تولیدی راه انداخته است. وجه تمایز کارخانه الجزایر با دیگر سایت‌های برون‌مرزی در چیست؟
از تمایزهای این طرح نسبت به سوابق قبلی که سایپا در ایجاد و راه‌اندازی چهار سایت تولیدی در کشورهای سوریه، ونزوئلا، عراق و سودان داشته این است که ما همزمان پیش‌بینی کردیم با کمک شبکه زنجیره تامین‌مان بتوانیم عصر جدیدی را از توسعه صنعت قطعه‌سازی همزمان با خودروسازی در آنجا شکل دهیم و با کمک طرف الجزایری بتوانیم همزمان خط تولید خودرو و خطوط تولید قطعه را هم در آنجا شکل دهیم تا هرچقدر که پروژه به سمت جلو برود قطعات بیشتری را آنجا داخلی‌سازی کرده و توسعه دهیم. یکی از نکات بسیار مهم دیگری که در این پروژه پیش‌بینی کردیم این است که با توجه به جایگاه استراتژیک و ژئوپولتیک که الجزایر در شمال آفریقا دارد بتوانیم آنجا را هاب صادرات خودروهای تولیدشده در شرکت سایپا الجزایر کنیم و بتوانیم از آنجا به کشورهای همجوار و سایر کشورهای آفریقایی محصولاتمان را صادر کنیم.
فرمودید 75 درصد این سرمایه‌گذاری را طرف الجزایری و 25 درصد آن را سایپا تامین می‌کند. مجموع رقمی که سرمایه‌گذاری خواهد شد چقدر است؟
ما در فاز اول پیش‌بینی کرده‌ایم 20 میلیون دلار در مجموع سرمایه‌گذاری کنیم که تامین 75 درصد این رقم (15 میلیون دلار) بر عهده طرف الجزایری و 25 درصدش (پنج میلیون دلار) بر عهده طرف ایرانی است که این میزان سرمایه‌گذاری از سوی سایپا به صورت انتقال دانش فنی و خدمات فنی و مهندسی توسط متخصصان و مهندسان انجام شده و به عنوان آورده این طرح محسوب می‌شود.
شما می‌خواهید وارد بازاری شوید که در آن اروپایی‌ها فعالیت زیادی دارند و یک بازار کاملاً رقابتی است، فکر می‌کنید به لحاظ قیمتی می‌تواند با محصولات فرانسوی رقابت کند و ذائقه مردم الجزایر را به خودش جلب کند؟
همان‌طور که عرض کردم ما از سال 85 حضور جدی و فیزیکی در بازار الجزایر داشتیم و محصولات گروه پراید را در بازار الجزایر عرضه کردیم و توانستیم محصولی اقتصادی در آن بازار ایجاد کنیم. خوشبختانه با توجه به شاخص‌های اقتصادی که عرض کردم می‌توانیم در بازار خودروهای زیر 10 هزار دلار به رقابت بپردازیم و خودروهایمان را با قیمت‌هایی در حدود 6500 تا 8هزار دلار به بازار عرضه کنیم که این اقتصادی‌ترین قیمت خودرو در بازار الجزایر خواهد بود. از آن طرف با توجه به اینکه سرمایه‌گذاری کرده و انتقال دانش فنی را در نظر گرفته‌ایم داخلی‌سازی خودروهایمان را در الجزایر شروع خواهیم کرد تا از حمایت‌های قانونی دولت الجزایر بهره ببریم و بتوانیم محصولاتمان را به صورت کاملاً رقابتی به تولید برسانیم و در آن رنج قیمتی عرضه کنیم.
هم‌اکنون در الجزایر شرکت رنو نیز به تولید محصول می‌پردازد. فکر می‌کنید بتوانید با این برند معتبر اروپایی رقابت کنید؟
رنو فقط به ایجاد یک خط مونتاژ ساده اقدام کرده و خودروهایی در سطح سیمبل و لوگان جدید را در آنجا مونتاژ می‌کند. آنها فقط به یک مونتاژ ساده بسنده کرده‌اند، در انتقال دانش فنی حضور ندارند و عملاً کمکی به توسعه صنعت خودرو در الجزایر نکرده‌اند. مزیت قرارداد ما این است که با همکاری و مشارکت طرف الجزایر اولاً دانش خود سایپا به آن کشور منتقل می‌شود، ثانیاً از کارشناسان، خبرگان و مهندسان و تکنسین‌های الجزایر که تحت آموزش گروه سایپا قرار خواهند گرفت استفاده خواهد شد. اجرایی شدن این قرارداد منجر به ایجاد اشتغال مستقیم 1500 نفری خواهد شد که با حمایت‌های قانونی دولت الجزایر از این قرارداد فکر می‌کنیم در این حوزه بی‌رقیب خواهیم بود چون برای اولین بار در الجزایر شرکتی اقدام به تولید خودرو با درصد ساخت بالا خواهد کرد.
با توجه به اشتراکات فرهنگی و مذهبی میان ایران و الجزایر، آیا فکر می‌کنید الجزایری‌ها از محصولات ایرانی استقبال کنند؟
بله، چون حوزه مطالعات و کارشناسی که ما انجام دادیم شاخص‌های اقتصادی و فرهنگی را در‌بر می‌گرفت. مردم الجزایر با توجه به دیرینه و تاریخ خودشان که سال‌ها تحت استعمار اروپایی‌ها و به ویژه فرانسوی‌ها بودند طبیعتاً ایجاد خط تولید رنو در کشورشان را اقدامی در جهت توسعه اقتصادی خود نمی‌بینند و تصور می‌کنند این شرکت فقط برای منافع خود وارد بازار این کشور شده است.
اما قراردادی که ما بسته‌ایم بر مبنای شرکت دادن طرف الجزایری در انتقال تکنولوژی و صدور توان فنی-مهندسی جمهوری اسلامی به کشور آنهاست که این اقدام را به عنوان یک حرکت برادرانه و دوستانه می‌دانند. روابط ما با الجزایر از گذشته خوب و صمیمی بوده و همیشه دو طرف به عنوان اولین کشورهای عضو غیرمتعهدها اعتماد خوبی به هم داشتند به همین خاطر فکر می‌کنیم بر پایه این سابقه ذهنی و اشتراکات فرهنگی و مذهبی مردم الجزایر به این تولیدات مشترک به عنوان یک تولید مشترک بین دو کشور مسلمان نگاه می‌کنند و طبیعتاً از آن استقبال خوبی خواهد شد.
از سوی دیگر همان‌طور که عرض کردم خودروهایی که عرضه خواهد شد اقتصادی‌ترین محصول با برخورداری از استانداردهای روز در الجزایر خواهد بود چرا که ما با برخورداری از استانداردهای یورو در آن بازار حضور پیدا می‌کنیم و خوشبختانه استانداردهای الجزایر هم در همین سطح یا کمتر از این است بنابراین از محصولات ما استقبال خواهد شد.
این شرکت چه زمانی به بهره‌برداری خواهد رسید؟
با برنامه‌ریزی‌هایی که انجام شده در طول سال 2016 میلادی این طرح را به اجرا خواهیم رساند و در انتهای سال 2016 یا ابتدای سال 2017 از آن بهره‌برداری خواهیم کرد.
برای ایجاد سایت‌های تولید خودرو در دولت قبل، چه در مراکز استان‌ها و چه در خارج از کشور در هر دو شرکت ایران‌خودرو و سایپا سرمایه‌گذاری‌ها بیشتر با نگاه سیاسی انجام شده تا اقتصادی. قرارداد سایپا با الجزایر آیا به سرنوشت سایر سایت‌های خارج از کشور ما دچار خواهد شد و آیا قرار است دوباره یارانه‌ای از طرف اقتصاد به سیاست داده شود؟
در خصوص گروه خودروسازی سایپا اجازه دهید فرمایش‌تان را تایید نکنم چون آنچه ما تا به حال در قالب پروژه‌های خارجی یا سایپای خارج از کشور اجرا کردیم خوشبختانه همه آنها بر اساس طرح تجاری تهیه شده و دارای توجیه اقتصادی بوده است. به غیر از مواردی که با قوه قهریه یا ایجاد جنگ و آشوب و بی‌ثباتی در منطقه، وجود داشته تمام طرح‌های ما خوشبختانه با موفقیت پیش رفته است. به عنوان مثال خدمت شما بگویم اولین طرحی که ما اجرا کردیم در کشور سوریه بود. بعد از فروش 36 هزار دستگاه انواع محصولاتمان در آنجا مردم سوریه استقبال بسیار خوبی از محصولات ما کردند. جالب است بدانید که طرف ما هم دولت سوریه نبود. ما با بخش خصوصی سوریه مشارکت کرده و این طرح را انجام دادیم و نسبت به ایجاد خط تولید در کشور سوریه اقدام کردیم. خوشبختانه پس از راه‌اندازی خط تولید، تولید ما در آنجا با استقبال بهتری مواجه شد ولی متاسفانه در دو سه سال اخیر به دلیل جنگ و آشوب توسط دشمنان، خط تولیدمان در آنجا به دلیل جنگ‌های داخلی و آشوب و ناامنی متوقف شد. تا قبل از توقف آن خوشبختانه تولید خوب بود و سود بسیار خوبی از این طرح عاید طرفین شد چون در آنجا مشارکت حداکثری داشتیم و بخش خصوصی ما هم از این استراتژی بهره‌برداری می‌کرد.
در عراق صد درصد سرمایه‌گذاری توسط طرف عراقی انجام شده است. ما تا‌کنون بالغ بر 130 هزار دستگاه انواع خودرو را در قالب خودرو کامل یا تولید وارد بازار عراق کرده‌ایم و خوشبختانه می‌بینید که در این کشور بسیار از محصولات ما استقبال شده و سود خوبی، هم عاید گروه سایپا و هم طرف تجاری ما شده است. در ونزوئلا بیشتر گفته می‌شود که یک حرکت سیاسی بوده است و توسط دولت دیکته شده است. طبیعتاً ممکن است که ابتدای طرح به این صورت شکل گرفته باشد. اما خب بر اساس اقداماتی که در طرح تجاری‌مان انجام دادیم سرمایه‌گذاری حداکثری توسط دولت ونزوئلا انجام شد. آن پروژه بین دولت ونزوئلا و دو شرکت سایپا و ایران‌خودرو شکل گرفته است و سهم حداکثری آن متعلق به دولت ونزوئلا با 64 درصد سهم است. دو شرکت سایپا و ایران‌خودرو هم به دلیل انتقال تکنولوژی و حق لیسانس در آنجا سهم 34درصدی را در قالب شرکت مشترک در آنجا دارند. خوشبختانه در سال‌های گذشته مجموعاً 22 هزار دستگاه در آن کارخانه به تولید رساندیم و حدود 80 درصد مطالبات‌مان را هم وصول کردیم. در ونزوئلا با اینکه بخشی از مطالبات ما مانده و در قالب همین مشکلات بانکی در بانک مرکزی ونزوئلا گیر کرده و طرف ونزوئلایی ما هم پول را کامل و تمام و کمال به بانک مرکزی ونزوئلا پرداخت کرده است اما بانک مرکزی ونزوئلا به دلیل مشکلات تحریم امکان انتقال پول را ندارد. طبیعتاً می‌خواهم بگویم سودآورترین پروژه خارجی ما همان پروژه ونزوئلای ما بوده است که خوشبختانه با قیمت‌های بسیار خوبی خودروهای ما در آنجا به فروش رسید و سودش عاید هر دو طرف شده است.
در طول سال‌های گذشته تا‌کنون چند دستگاه خودرو به خارج از کشور صادرات کرده‌اید؟
صادرات خودرو کامل و خودرو تولیدی‌مان در سایت‌های خارجی‌مان بالغ بر 220 هزار دستگاه بوده است و چیزی در حدود یک میلیارد و 200 میلیون دلار تا الان ارزآوری برای گروه سایپا در طول سال‌های گذشته داشته است.
برای امسال هم پیش‌بینی می‌کردیم که بتوانیم بالغ بر 35 هزار دستگاه از محصولاتمان چه در قالب خودرو کامل و چه در قالب خودرو تولیدی در سایت‌ها صادرات داشته باشیم. ولی متاسفانه به دلیل افت قیمت نفت در بازارهای جهانی و کم شدن توان خرید در بازارهای هدف (چون عمده بازارهای هدف ما اقتصاد نفتی دارند و وابسته به درآمد نفتی هستند) طبیعتاً بخشی از فروش خودرو در آن بازارها کاهش پیدا کرد و این نه‌تنها برای ما بلکه برای همه رقبای ما در آن بازار اتفاق افتاده است. اما فکر می‌کنم امسال به صادرات 35 هزار دستگاهی نرسیم. ولی تمام تلاش‌مان را می‌کنیم تا بتوانیم 25 هزار دستگاه خودرو را صادر کنیم.
در خصوص خودروهایی که به عراق یا سوریه صادر می‌کنید شایعاتی در خصوص قیمت آن وجود دارد. به عنوان مثال مردم می‌گویند این خودروها برای مردم آن کشورها چیزی در حدود چهار میلیون تومان آب می‌خورد. به همین خاطر بسیاری از بمبگذاری‌های تروریستی در این خودروها صورت می‌گیرد چون ارزان هستند و بار مالی برای تروریست‌ها ندارد. قیمت محصولات صادراتی‌تان چقدر است؟
من چون خودم جزو این مردم هستم طبیعتاً در شبکه‌های اجتماعی بسیاری از این موضوعات را می‌بینم در عین حال که متاسف می‌شوم و به شدت هم تکذیب می‌کنم، تلاش می‌کنم در وسع خودم به عنوان کسی که 26 سال در صنعت و صادرات محصولات صنعتی فعالیت می‌کند پاسخ‌های مناسب و علمی و مستند بدهم. اما حالا به این پاسخ پسنده می‌کنم. آن چیزی که می‌توانم پاسخ بدهم این است که حالا خوشبختانه بازارهایی که ما کار می‌کنیم مثل عراق و سوریه، بازارهایی هستند که در آن هموطنان ما رفت و آمد دارند و به لطف و برکت ائمه‌اطهار در عراق سالانه میلیون‌ها نفر زائر ایرانی برای زیارت مشرف می‌شوند و می‌توانند از بازار خودروهای ما در این کشور اطلاعات لازم را کسب کنند. یکی از مواردی که وجود دارد عدم تسلط مردم دو کشور به زبان‌های یکدیگر است. اخیراً کلیپی را دیدم که احساس کردم به دلیل عدم تسلط طرف عراقی به زبان فارسی و عدم تسلط طرف فارسی‌زبان به زبان عربی سوءتفاهمی ایجاد کرد. آن طرف عراقی منظورش 8500 دلار بود که عدد 850 دلار را از طرف ایرانی شنید و تایید کرد و طرف ایرانی هم آن 850 دلار را بدون اینکه تحقیق کند ضربدر دلار سه هزار تومان کرد و نتیجه گرفت که پراید در عراق حدود سه میلیون تومان عرضه می‌شود. پیشنهاد می‌دهم زواری که گمان می‌کنند ما پراید را با قیمت سه میلیون تومان به عراقی‌ها می‌فروشیم در خیابان جلوی تاکسی‌ها را بگیرند و از آنان سوال کنند که قیمت خودروشان چقدر است. قیمت فروش محصولات ما در شرایطی که الان بازار کساد است و یک مقداری فروش خودرو در بازارهای خارجی تقلیل پیدا کرده است برای خودروهای گروه ایکس 100 (خانواده پراید) حول و حوش 7500 تا هشت هزار دلار است و برای خودروهای ایکس 200 یا همان خانواده تیبا از هشت هزار دلار تا 9 هزار دلار است. طبیعتاً اگر این را ضربدر دلار سه هزار و 600تومانی کنید متوجه می‌شوید خودروهایی که ما در بازار عراق عرضه می‌کنیم گران‌تر از داخل کشور است ضمن اینکه در عراق مثل ایران استانداردهای اجباری نداریم. بنابراین مردم برای اینکه خودرو را ارزان‌تر تهیه کنند می‌گویند ما به ترمز ضد قفل، کیسه هوا و موتور یورو 2 احتیاج نداریم در حالی که ما در ایران مجوریم محصولاتمان را با استاندارد یورو 4، کیسه هوا، ترمز ضد قفل و بیمه شخص ثالث با قیمتی در حدود 20 تا 25 میلیون تومان عرضه کنیم و اگر بنا بود خودرو پراید یا تیبای ما با این آپشن‌ها در عراق عرضه شود قیمتی بالای 30 میلیون تومان داشت. این موضوع فقط در عراق نیست. در سوریه و آذربایجان که مردم ایران رفت و آمد دارند نیز همین وضع را داریم. خواهشم این است افرادی که خودشان به این کشورها می‌روند به نمایندگی‌های ما مراجعه کرده و قیمت خودرو را به دست آورند آنگاه حتماً قانع می‌شوند که ما در این کشورها ارزان‌فروشی نمی‌کنیم.
چندی پیش در جریان سفر معاون اول رئیس‌جمهور به الجزایر، مدیر‌عامل سایپا قرارداد ایجاد کارخانه سایپا الجزایر را به امضا رساند. با توجه به کمبود منابع مالی این شرکت هدف سایپا از این قرارداد چیست و آیا می‌تواند در بازار رقابتی این کشور شمال آفریقا به تولید و عرضه خودرو بپردازد؟
بازار خودرو الجزایر از جمله بازارهای مهم منطقه در حوزه شمال آفریقا محسوب می‌شود و شاید بیراه نباشد که بگوییم این کشور مهم‌ترین بازار را در کل قاره آفریقا دارد. الجزایر با برخورداری از جمعیت 40 میلیون‌نفری و مساحت قابل توجه‌اش از نظر ژئوپولتیک هم دارای نقش و اهمیت بسیار زیادی در منطقه شمال آفریقاست و با در اختیار داشتن ذخایر گازی و نفتی از وضعیت اقتصادی مناسب و ثبات نسبی خوبی برخوردار است. شاخص‌های بانک جهانی هم نشان می‌دهد این کشور از نظر درآمد سرانه ملی مقام سی‌وسوم دنیا را کسب کرده به‌طوری که توان خرید هر فرد سالانه 13 هزار و 500 دلار است. با توجه به اینکه درآمد سرانه ایران حدود 16 هزار و 300 دلار است می‌توانیم بگوییم الجزایر جزو کشورهایی است که از نظر درآمد سرانه ملی نزدیک به خود ما هستند. از نظر بازار خودرو، الجزایر در قاره آفریقا دومین بازار بزرگ خودرو را دارد. تا سال 2014 مجموع خودروهایی که وارد این کشور شده یا به مونتاژ رسیده بالغ بر 450 هزار دستگاه انواع وسایل نقلیه بوده است. میزان تقاضا در این بازار در سال 2012 به اوج 600 هزار رسیده و پیش‌بینی می‌کنیم تا پایان سال جاری میلادی میزان تقاضا حدود 500 هزار دستگاه باشد.
کدام‌یک از برندها و خودروسازان این میزان تقاضا را تا‌کنون تامین کرده‌اند و سایپا قرار است در این بازار رقابتی چه محصولاتی را عرضه کند؟
به دلیل نزدیکی الجزایر به کشورهای اروپایی به ویژه فرانسه، 35 درصد سهم بازار در اختیار فرانسوی‌هاست در میان برندهای فرانسوی، رنو شاخص‌ترین برند در بازار این کشور است و پس از آن پژو و سیتروئن در جایگاه بعدی قرار دارند. بعد از فرانسوی‌ها، کره‌ای‌ها مقام دوم بازار این کشور عربی را در دست دارند که اخیراً چینی‌ها هم در این بازار حضور پیدا کرده‌اند. البته گروه خودروسازی سایپا از سال 1385 با توجه به تغییر مقررات واردات الجزایر حضور نسبتاً خوبی را در این کشور تجربه کرد و نزدیک به هزار دستگاه از انواع محصولات با برند سایپا را در بازار این کشور عرضه کردیم اما متاسفانه به دلیل تشدید تحریم‌ها و قطع ارتباطات بانکی بین ما و بانک‌های خارجی امکان اینکه بتوانیم دریافت گشایش اعتبار اسنادی داشته باشیم میسر نشد بنابراین رابطه تجاری‌مان به دلیل تحریم‌های بانکی قطع شد. در الجزایر قوانین به نحوی است که برای واردات خودرو و قطعات باید حتماً از طریق سیستم‌های بانکی و گشایش اعتبار اسنادی یا روش‌های مشابه اقدام کنید. لذا ما با توجه به تجربه خوبی که در بازار الجزایر با صدور خودروهای کاملاً ساخته‌شده داشتیم این بازار را رصد کردیم که خوشبختانه بعد از مذاکرات اخیر 1+5 با جمهوری اسلامی ایران و نتیجه برجام، طرف‌های تجاری ما راغب شدند با توجه به مزیت‌هایی که در حوزه اقتصادی داریم روابطمان را از سر گیریم.
چه خودروهایی را در بازار الجزایر به فروش رساندید و برای توسعه فعالیت خود در این کشور چه چشم‌اندازی را در نظر گرفته‌اید؟
یکی از ویژگی‌های محصولات سایپا قیمت پایین و اقتصادی بودن آن برای مشتری است. ما در حقیقت برای تولید خودروهای ارزان در الجزایر به توافق رسیدیم تا با سرمایه‌گذاری حداکثری طرف الجزایری و البته سرمایه‌گذاری 25درصدی شرکت سایپا آن هم در حوزه تکنولوژی، دانش فنی، تجهیزات و لیسانس محصول، این توافق را به امضا برسانیم که نهایتاً این قرارداد دو هفته پیش در جریان برگزاری کمیته عالی مشترک بین دو کشور و با حضور معاون اول رئیس‌جمهور از طرف جمهوری اسلامی و نخست‌وزیر کشور دموکراتیک خلق الجزایر، به امضا رسید. بر مبنای این قرارداد شرکت «سایپا الجزایر» را به‌زودی در منطقه‌ای از کشور الجزایر به عنوان یک منطقه اقتصادی احداث می‌کنیم و به تجهیز و احداث خط تولید محصولات گروه سایپا خواهیم پرداخت. در فاز اول پنج محصول سایپا 131، سایپا 132، تیبا، تیبا هاچ‌بک و تیبا2 را به تولید خواهیم رساند و پس از تولید خودرو ساینا در کشور بلافاصله در انواع محصولات ساینا را هم به سبد محصول‌مان در الجزایر اضافه می‌کنیم. همچنین مدل سایپا 151 را هم در دستور کار داریم که در آن خط به تولید برسانیم.
سایپا تا به حال در چند کشور سایت تولیدی راه انداخته است. وجه تمایز کارخانه الجزایر با دیگر سایت‌های برون‌مرزی در چیست؟
از تمایزهای این طرح نسبت به سوابق قبلی که سایپا در ایجاد و راه‌اندازی چهار سایت تولیدی در کشورهای سوریه، ونزوئلا، عراق و سودان داشته این است که ما همزمان پیش‌بینی کردیم با کمک شبکه زنجیره تامین‌مان بتوانیم عصر جدیدی را از توسعه صنعت قطعه‌سازی همزمان با خودروسازی در آنجا شکل دهیم و با کمک طرف الجزایری بتوانیم همزمان خط تولید خودرو و خطوط تولید قطعه را هم در آنجا شکل دهیم تا هرچقدر که پروژه به سمت جلو برود قطعات بیشتری را آنجا داخلی‌سازی کرده و توسعه دهیم. یکی از نکات بسیار مهم دیگری که در این پروژه پیش‌بینی کردیم این است که با توجه به جایگاه استراتژیک و ژئوپولتیک که الجزایر در شمال آفریقا دارد بتوانیم آنجا را هاب صادرات خودروهای تولیدشده در شرکت سایپا الجزایر کنیم و بتوانیم از آنجا به کشورهای همجوار و سایر کشورهای آفریقایی محصولاتمان را صادر کنیم.
فرمودید 75 درصد این سرمایه‌گذاری را طرف الجزایری و 25 درصد آن را سایپا تامین می‌کند. مجموع رقمی که سرمایه‌گذاری خواهد شد چقدر است؟
ما در فاز اول پیش‌بینی کرده‌ایم 20 میلیون دلار در مجموع سرمایه‌گذاری کنیم که تامین 75 درصد این رقم (15 میلیون دلار) بر عهده طرف الجزایری و 25 درصدش (پنج میلیون دلار) بر عهده طرف ایرانی است که این میزان سرمایه‌گذاری از سوی سایپا به صورت انتقال دانش فنی و خدمات فنی و مهندسی توسط متخصصان و مهندسان انجام شده و به عنوان آورده این طرح محسوب می‌شود.
شما می‌خواهید وارد بازاری شوید که در آن اروپایی‌ها فعالیت زیادی دارند و یک بازار کاملاً رقابتی است، فکر می‌کنید به لحاظ قیمتی می‌تواند با محصولات فرانسوی رقابت کند و ذائقه مردم الجزایر را به خودش جلب کند؟
همان‌طور که عرض کردم ما از سال 85 حضور جدی و فیزیکی در بازار الجزایر داشتیم و محصولات گروه پراید را در بازار الجزایر عرضه کردیم و توانستیم محصولی اقتصادی در آن بازار ایجاد کنیم. خوشبختانه با توجه به شاخص‌های اقتصادی که عرض کردم می‌توانیم در بازار خودروهای زیر 10 هزار دلار به رقابت بپردازیم و خودروهایمان را با قیمت‌هایی در حدود 6500 تا 8هزار دلار به بازار عرضه کنیم که این اقتصادی‌ترین قیمت خودرو در بازار الجزایر خواهد بود. از آن طرف با توجه به اینکه سرمایه‌گذاری کرده و انتقال دانش فنی را در نظر گرفته‌ایم داخلی‌سازی خودروهایمان را در الجزایر شروع خواهیم کرد تا از حمایت‌های قانونی دولت الجزایر بهره ببریم و بتوانیم محصولاتمان را به صورت کاملاً رقابتی به تولید برسانیم و در آن رنج قیمتی عرضه کنیم.
هم‌اکنون در الجزایر شرکت رنو نیز به تولید محصول می‌پردازد. فکر می‌کنید بتوانید با این برند معتبر اروپایی رقابت کنید؟
رنو فقط به ایجاد یک خط مونتاژ ساده اقدام کرده و خودروهایی در سطح سیمبل و لوگان جدید را در آنجا مونتاژ می‌کند. آنها فقط به یک مونتاژ ساده بسنده کرده‌اند، در انتقال دانش فنی حضور ندارند و عملاً کمکی به توسعه صنعت خودرو در الجزایر نکرده‌اند. مزیت قرارداد ما این است که با همکاری و مشارکت طرف الجزایر اولاً دانش خود سایپا به آن کشور منتقل می‌شود، ثانیاً از کارشناسان، خبرگان و مهندسان و تکنسین‌های الجزایر که تحت آموزش گروه سایپا قرار خواهند گرفت استفاده خواهد شد. اجرایی شدن این قرارداد منجر به ایجاد اشتغال مستقیم 1500 نفری خواهد شد که با حمایت‌های قانونی دولت الجزایر از این قرارداد فکر می‌کنیم در این حوزه بی‌رقیب خواهیم بود چون برای اولین بار در الجزایر شرکتی اقدام به تولید خودرو با درصد ساخت بالا خواهد کرد.
در فاز اول پنج محصول سایپا ۱۳۱، سایپا ۱۳۲، تیبا، تیبا هاچ‌بک و تیبا۲ را به تولید خواهیم رساند و پس از تولید خودرو ساینا در کشور بلافاصله در انواع محصولات ساینا را هم به سبد محصول‌مان در الجزایر اضافه می‌کنیم.
با توجه به اشتراکات فرهنگی و مذهبی میان ایران و الجزایر، آیا فکر می‌کنید الجزایری‌ها از محصولات ایرانی استقبال کنند؟
بله، چون حوزه مطالعات و کارشناسی که ما انجام دادیم شاخص‌های اقتصادی و فرهنگی را در‌بر می‌گرفت. مردم الجزایر با توجه به دیرینه و تاریخ خودشان که سال‌ها تحت استعمار اروپایی‌ها و به ویژه فرانسوی‌ها بودند طبیعتاً ایجاد خط تولید رنو در کشورشان را اقدامی در جهت توسعه اقتصادی خود نمی‌بینند و تصور می‌کنند این شرکت فقط برای منافع خود وارد بازار این کشور شده است.
اما قراردادی که ما بسته‌ایم بر مبنای شرکت دادن طرف الجزایری در انتقال تکنولوژی و صدور توان فنی-مهندسی جمهوری اسلامی به کشور آنهاست که این اقدام را به عنوان یک حرکت برادرانه و دوستانه می‌دانند. روابط ما با الجزایر از گذشته خوب و صمیمی بوده و همیشه دو طرف به عنوان اولین کشورهای عضو غیرمتعهدها اعتماد خوبی به هم داشتند به همین خاطر فکر می‌کنیم بر پایه این سابقه ذهنی و اشتراکات فرهنگی و مذهبی مردم الجزایر به این تولیدات مشترک به عنوان یک تولید مشترک بین دو کشور مسلمان نگاه می‌کنند و طبیعتاً از آن استقبال خوبی خواهد شد.
از سوی دیگر همان‌طور که عرض کردم خودروهایی که عرضه خواهد شد اقتصادی‌ترین محصول با برخورداری از استانداردهای روز در الجزایر خواهد بود چرا که ما با برخورداری از استانداردهای یورو در آن بازار حضور پیدا می‌کنیم و خوشبختانه استانداردهای الجزایر هم در همین سطح یا کمتر از این است بنابراین از محصولات ما استقبال خواهد شد.
این شرکت چه زمانی به بهره‌برداری خواهد رسید؟
با برنامه‌ریزی‌هایی که انجام شده در طول سال 2016 میلادی این طرح را به اجرا خواهیم رساند و در انتهای سال 2016 یا ابتدای سال 2017 از آن بهره‌برداری خواهیم کرد.
برای ایجاد سایت‌های تولید خودرو در دولت قبل، چه در مراکز استان‌ها و چه در خارج از کشور در هر دو شرکت ایران‌خودرو و سایپا سرمایه‌گذاری‌ها بیشتر با نگاه سیاسی انجام شده تا اقتصادی. قرارداد سایپا با الجزایر آیا به سرنوشت سایر سایت‌های خارج از کشور ما دچار خواهد شد و آیا قرار است دوباره یارانه‌ای از طرف اقتصاد به سیاست داده شود؟
در خصوص گروه خودروسازی سایپا اجازه دهید فرمایش‌تان را تایید نکنم چون آنچه ما تا به حال در قالب پروژه‌های خارجی یا سایپای خارج از کشور اجرا کردیم خوشبختانه همه آنها بر اساس طرح تجاری تهیه شده و دارای توجیه اقتصادی بوده است. به غیر از مواردی که با قوه قهریه یا ایجاد جنگ و آشوب و بی‌ثباتی در منطقه، وجود داشته تمام طرح‌های ما خوشبختانه با موفقیت پیش رفته است. به عنوان مثال خدمت شما بگویم اولین طرحی که ما اجرا کردیم در کشور سوریه بود. بعد از فروش 36 هزار دستگاه انواع محصولاتمان در آنجا مردم سوریه استقبال بسیار خوبی از محصولات ما کردند. جالب است بدانید که طرف ما هم دولت سوریه نبود. ما با بخش خصوصی سوریه مشارکت کرده و این طرح را انجام دادیم و نسبت به ایجاد خط تولید در کشور سوریه اقدام کردیم. خوشبختانه پس از راه‌اندازی خط تولید، تولید ما در آنجا با استقبال بهتری مواجه شد ولی متاسفانه در دو سه سال اخیر به دلیل جنگ و آشوب توسط دشمنان، خط تولیدمان در آنجا به دلیل جنگ‌های داخلی و آشوب و ناامنی متوقف شد. تا قبل از توقف آن خوشبختانه تولید خوب بود و سود بسیار خوبی از این طرح عاید طرفین شد چون در آنجا مشارکت حداکثری داشتیم و بخش خصوصی ما هم از این استراتژی بهره‌برداری می‌کرد.
در عراق صد درصد سرمایه‌گذاری توسط طرف عراقی انجام شده است. ما تا‌کنون بالغ بر 130 هزار دستگاه انواع خودرو را در قالب خودرو کامل یا تولید وارد بازار عراق کرده‌ایم و خوشبختانه می‌بینید که در این کشور بسیار از محصولات ما استقبال شده و سود خوبی، هم عاید گروه سایپا و هم طرف تجاری ما شده است. در ونزوئلا بیشتر گفته می‌شود که یک حرکت سیاسی بوده است و توسط دولت دیکته شده است. طبیعتاً ممکن است که ابتدای طرح به این صورت شکل گرفته باشد. اما خب بر اساس اقداماتی که در طرح تجاری‌مان انجام دادیم سرمایه‌گذاری حداکثری توسط دولت ونزوئلا انجام شد. آن پروژه بین دولت ونزوئلا و دو شرکت سایپا و ایران‌خودرو شکل گرفته است و سهم حداکثری آن متعلق به دولت ونزوئلا با 64 درصد سهم است. دو شرکت سایپا و ایران‌خودرو هم به دلیل انتقال تکنولوژی و حق لیسانس در آنجا سهم 34درصدی را در قالب شرکت مشترک در آنجا دارند. خوشبختانه در سال‌های گذشته مجموعاً 22 هزار دستگاه در آن کارخانه به تولید رساندیم و حدود 80 درصد مطالبات‌مان را هم وصول کردیم. در ونزوئلا با اینکه بخشی از مطالبات ما مانده و در قالب همین مشکلات بانکی در بانک مرکزی ونزوئلا گیر کرده و طرف ونزوئلایی ما هم پول را کامل و تمام و کمال به بانک مرکزی ونزوئلا پرداخت کرده است اما بانک مرکزی ونزوئلا به دلیل مشکلات تحریم امکان انتقال پول را ندارد. طبیعتاً می‌خواهم بگویم سودآورترین پروژه خارجی ما همان پروژه ونزوئلای ما بوده است که خوشبختانه با قیمت‌های بسیار خوبی خودروهای ما در آنجا به فروش رسید و سودش عاید هر دو طرف شده است.
در طول سال‌های گذشته تا‌کنون چند دستگاه خودرو به خارج از کشور صادرات کرده‌اید؟
صادرات خودرو کامل و خودرو تولیدی‌مان در سایت‌های خارجی‌مان بالغ بر 220 هزار دستگاه بوده است و چیزی در حدود یک میلیارد و 200 میلیون دلار تا الان ارزآوری برای گروه سایپا در طول سال‌های گذشته داشته است.
برای امسال هم پیش‌بینی می‌کردیم که بتوانیم بالغ بر 35 هزار دستگاه از محصولاتمان چه در قالب خودرو کامل و چه در قالب خودرو تولیدی در سایت‌ها صادرات داشته باشیم. ولی متاسفانه به دلیل افت قیمت نفت در بازارهای جهانی و کم شدن توان خرید در بازارهای هدف (چون عمده بازارهای هدف ما اقتصاد نفتی دارند و وابسته به درآمد نفتی هستند) طبیعتاً بخشی از فروش خودرو در آن بازارها کاهش پیدا کرد و این نه‌تنها برای ما بلکه برای همه رقبای ما در آن بازار اتفاق افتاده است. اما فکر می‌کنم امسال به صادرات 35 هزار دستگاهی نرسیم. ولی تمام تلاش‌مان را می‌کنیم تا بتوانیم 25 هزار دستگاه خودرو را صادر کنیم.
در خصوص خودروهایی که به عراق یا سوریه صادر می‌کنید شایعاتی در خصوص قیمت آن وجود دارد. به عنوان مثال مردم می‌گویند این خودروها برای مردم آن کشورها چیزی در حدود چهار میلیون تومان آب می‌خورد. به همین خاطر بسیاری از بمبگذاری‌های تروریستی در این خودروها صورت می‌گیرد چون ارزان هستند و بار مالی برای تروریست‌ها ندارد. قیمت محصولات صادراتی‌تان چقدر است؟
من چون خودم جزو این مردم هستم طبیعتاً در شبکه‌های اجتماعی بسیاری از این موضوعات را می‌بینم در عین حال که متاسف می‌شوم و به شدت هم تکذیب می‌کنم، تلاش می‌کنم در وسع خودم به عنوان کسی که 26 سال در صنعت و صادرات محصولات صنعتی فعالیت می‌کند پاسخ‌های مناسب و علمی و مستند بدهم. اما حالا به این پاسخ پسنده می‌کنم. آن چیزی که می‌توانم پاسخ بدهم این است که حالا خوشبختانه بازارهایی که ما کار می‌کنیم مثل عراق و سوریه، بازارهایی هستند که در آن هموطنان ما رفت و آمد دارند و به لطف و برکت ائمه‌اطهار در عراق سالانه میلیون‌ها نفر زائر ایرانی برای زیارت مشرف می‌شوند و می‌توانند از بازار خودروهای ما در این کشور اطلاعات لازم را کسب کنند. یکی از مواردی که وجود دارد عدم تسلط مردم دو کشور به زبان‌های یکدیگر است. اخیراً کلیپی را دیدم که احساس کردم به دلیل عدم تسلط طرف عراقی به زبان فارسی و عدم تسلط طرف فارسی‌زبان به زبان عربی سوءتفاهمی ایجاد کرد. آن طرف عراقی منظورش 8500 دلار بود که عدد 850 دلار را از طرف ایرانی شنید و تایید کرد و طرف ایرانی هم آن 850 دلار را بدون اینکه تحقیق کند ضربدر دلار سه هزار تومان کرد و نتیجه گرفت که پراید در عراق حدود سه میلیون تومان عرضه می‌شود. پیشنهاد می‌دهم زواری که گمان می‌کنند ما پراید را با قیمت سه میلیون تومان به عراقی‌ها می‌فروشیم در خیابان جلوی تاکسی‌ها را بگیرند و از آنان سوال کنند که قیمت خودروشان چقدر است. قیمت فروش محصولات ما در شرایطی که الان بازار کساد است و یک مقداری فروش خودرو در بازارهای خارجی تقلیل پیدا کرده است برای خودروهای گروه ایکس 100 (خانواده پراید) حول و حوش 7500 تا هشت هزار دلار است و برای خودروهای ایکس 200 یا همان خانواده تیبا از هشت هزار دلار تا 9 هزار دلار است. طبیعتاً اگر این را ضربدر دلار سه هزار و 600تومانی کنید متوجه می‌شوید خودروهایی که ما در بازار عراق عرضه می‌کنیم گران‌تر از داخل کشور است ضمن اینکه در عراق مثل ایران استانداردهای اجباری نداریم. بنابراین مردم برای اینکه خودرو را ارزان‌تر تهیه کنند می‌گویند ما به ترمز ضد قفل، کیسه هوا و موتور یورو 2 احتیاج نداریم در حالی که ما در ایران مجوریم محصولاتمان را با استاندارد یورو 4، کیسه هوا، ترمز ضد قفل و بیمه شخص ثالث با قیمتی در حدود 20 تا 25 میلیون تومان عرضه کنیم و اگر بنا بود خودرو پراید یا تیبای ما با این آپشن‌ها در عراق عرضه شود قیمتی بالای 30 میلیون تومان داشت. این موضوع فقط در عراق نیست. در سوریه و آذربایجان که مردم ایران رفت و آمد دارند نیز همین وضع را داریم. خواهشم این است افرادی که خودشان به این کشورها می‌روند به نمایندگی‌های ما مراجعه کرده و قیمت خودرو را به دست آورند آنگاه حتماً قانع می‌شوند که ما در این کشورها ارزان‌فروشی نمی‌کنیم.
دیدگاه تان را بنویسید