سرانجام خودروهای وارداتی در گفت‌وگو با فرهاد احتشام‌زاد، رئیس انجمن واردکنندگان خودرو
سرنوشت گران‌قیمت‌ها پس از تحریم
واردات ۳۰۰ هزار دستگاهی که برای سال ۱۴۰۴ مشخص شده، به نظر ما افق خوش‌بینانه‌ای است که برای این بازار در نظر گرفته شده است. برآوردمان برای خودروهای وارداتی طی سال آینده، ۵۰ تا ۶۰ هزار دستگاه و برگشتن به همان متوسط موجود است که تا سال ۱۴۰۴ این روند رو به افزایش بوده و به ۳۰۰ هزار دستگاه می‌رسد.
واردات نزدیک به 120 هزار خودرو طی سال 1392 در حالی که دولت با کاهش درآمدهای نفتی و تحریم‌های بین‌المللی روبه‌رو بوده، این پرسش را پیش روی کارشناسان تجارت خارجی کشور قرار داده که چگونه ایرانیان با تمام محدودیت‌های مالی و بین‌المللی خود توانسته‌اند به واردات خودرو بپردازند و اصولاً این خودروها سر از کجا درآورده‌اند. اینکه میزان تقاضای واقعی برای خودروهای وارداتی در کشور چقدر است و ایرانیان تا چه اندازه توانایی آن را دارند تا برای این نوع خودروها هزینه کنند، پرسشی است که با فرهاد احتشام‌زاد، رئیس انجمن واردکنندگان خودرو در میان گذاشته‌ایم. او معتقد است گمرک باید تعریف جدیدی از خودروهای وارداتی ارائه دهد و به جای طبقه‌بندی بر اساس حجم موتور راه دیگری را برای تقسیم‌بندی خودروهای وارداتی در نظر گیرد. رئیس انجمن واردکنندگان خودرو بر این باور است که با اجرایی شدن برجام برندهای خارجی در بازار ایران به سرمایه‌گذاری خواهند پرداخت و تعداد واردکنندگان رسمی خودرو در ایران افزایش می‌یابد.
با توجه به اینکه خودروسازان داخلی ما نمی‌توانند به تمام تقاضاهای بازار جواب دهند و تنها به تولید خودرو برای اقشار متوسط به پایین می‌پردازند، واردکنندگان مجبورند برای پاسخ به تقاضای موجود از انواع برندهای معتبر درخواست خرید خودرو یا تاسیس نمایندگی کنند. به عنوان اولین سوال بفرمایید نیاز ما به واردات خودرو در سال به طور متوسط چند دستگاه است؟
بهتر است این سوال شما را بر اساس برنامه‌ای که در افق 1404 استراتژی صنعت خودرو دیده شده است، پاسخ دهم. می‌دانید که افق ما برای سال 1404 تولید سه میلیون دستگاه خودرو است که یک میلیون دستگاه از این میزان تولید باید صادر شود. سیاستگذاران اقتصادی کشور برای این سال در کنار تولید سه میلیون دستگاه پیش‌بینی کرده‌اند یک‌دهم این میزان نیز واردات خواهیم داشت بنابراین تا 10 سال آینده تعداد واردات خودرو به ایران به 300 هزار دستگاه خودرو در سال خواهد رسید.
در حال حاضر با توجه به رکود در بازار و کاهش درآمدهای نفتی و تحریم‌ها سالانه چند دستگاه خودرو به کشور وارد می‌شود؟
ما در سال 92 بیشترین حجم واردات را طی پنج سال گذشته داشتیم به طوری که نزدیک به 120 هزار دستگاه خودرو وارد کشور شد. فارغ از پارسال، متوسط واردات سالانه خودرو به کشور ما چیزی حدود 50 هزار دستگاه انواع خودرو‌سواری است. که البته در این میان متاسفانه به غیر از واردکنندگان رسمی افرادی به طور شخصی و برخی دیگر از طرق غیرقانونی به کشور خودرو وارد می‌کنند.
این 50 هزار دستگاه خودرو عمدتاً چه طبقه‌ای را پوشش می‌دهد و با توجه به فعالیت خودروسازان داخلی، بخش واردات ما برای کدام یک از متقاضیان به واردات خودرو می‌پردازد؟ چقدر از این تعداد خودرو لوکس و چه میزان آن خودروهای عادی وارداتی است؟
تا قبل از اینکه ورود خودروهای بالای 2500 سی‌سی ممنوع اعلام شود، نسبت واردات خودروهای لوکس به بقیه خودروهای وارداتی تقریباً 20 به 80 بود. یعنی 20 درصد واردات را خودروهایی با حجم بالای 2500 سی‌سی و 80 درصدشان را خودروهای با حجم پایین‌تر از 2500 سی‌سی تشکیل می‌دادند. بعد از اینکه کاهش حجم اتفاق افتاد و عملاً ورود خودروهای بالای 2500 سی‌سی ممنوع شد، همزمان با آن بحث دیگری که متناظراً پیش آمد، خروج خودرو فرسوده بود که هرچه حجم موتور پایین‌تر و میزان مصرف خودرو وارداتی کمتر باشد، واردات آن برای کشور بهتر خواهد بود. این موضوع سبب شد واردکنندگان به سمت واردات این نوع خودروها بروند و عملاً خودروهایی را وارد کشور کنند که به لحاظ قیمتی اختلاف چندانی با برخی خودروهای ساخت داخل نداشته باشند. این تصمیم باعث شد حجم عمده‌ای که بالای 2500 سی‌سی بودند به جای اینکه یک پله
پایین‌تر بیاید و به طبقه بالای آن تقاضا که بین دو هزار تا 2500 سی‌سی است، تعلق بگیرد، بیشتر به زیر دو هزار سی‌سی تعلق گرفت که این موضوع به نظرم هم ضربه زیادی به واردکننده زد و هم تولید داخلی را تحت تاثیر خود قرار داد و باعث شد متقاضیان خودروهای بالای 2500 سی‌سی یک پله توقع خود را پایین آورند یا به طریقی دیگر این نوع خودروها را برای خود بیابند. در حقیقت سیاستگذار متوجه این نبود که بالاخره در بازار خودروهای وارداتی 20 درصد تقاضا مربوط به خودروهایی است که حجم موتورشان بالای 2500 سی‌سی است به همین خاطر با ممانعت از ورود این خودروها سبب شد عملاً تقاضای موجود سرکوب شود و متقاضیان یک پله توقع خود را پایین آورند و در نهایت رقیبی جدید برای خودروهای داخلی به وجود آید.
خودروهای وارداتی در گمرک به چه طریقی طبقه‌بندی می‌شوند و آیا این نوع طبقه‌بندی را به صلاح صنعت خودرو کشور می‌دانید؟
ما سه نوع طبقه‌بندی در گمرک برای واردات خودرو داریم. خودروهایی با حجم موتور تا دو هزار سی‌سی که الان فعال است و واردات آن صورت می‌گیرد، خودروهایی با حجم موتور بین دو هزار تا 2500 سی‌سی که این هم کماکان فعال است و خودروهایی با حجم موتور بالای 2500 سی‌سی. این سه طبقه کلاسی است که از نظر گمرکی تقسیم‌بندی انجام شده است. طبیعتاً زمانی که خودروهای با حجم موتور بالای 2500 سی‌سی را از واردات حذف می‌کنید تقاضای موجود برای این خودروها به دسته خودروهای با حجم دو هزار تا 2500 سی‌سی اضافه می‌شود. تصمیم برای کاهش میزان خودروهای فرسوده با واردات خودروهای دو هزار سی‌سی باعث شد حجم عمده‌ای از آن تقاضای 20درصدی که خواستار خودرو با حجم موتور بالای 2500 سی‌سی بودند به جای اینکه به دو هزار تا 2500 تخصیص پیدا کند به زیر دو هزار سی‌سی تخصیص یابد. یعنی ورود خودروهای با حجم موتور بالای 2500 سی‌سی که اصلاً تداخلی با تولیدات داخل نداشت، سبب شد بخشی از این تقاضا به جای اینکه وارد دسته دو هزار تا
2500 سی‌سی شود به خودروهای زیر دو هزار سی‌سی سوق یابد. تولید داخل خودروهای بالای 2500 سی‌سی قریب به 70 تا 100 دستگاه در سال بود که واردات این نوع خودروها تداخلی در تولید داخلی ایجاد نمی‌کرد. اما با ممنوعیت خودروهای با حجم موتور 2500 سی‌سی این تداخل به وجود آمد و برخی متقاضیان خودروهای لوکس تصمیم گرفتند به جای استفاده از این نوع خودروها از خودروهایی استفاده کنند که حجم آنها زیر دو هزار سی‌سی بود. به همین خاطر در حجم واردات خودروهای بین دو هزار تا 2500 سی‌سی اتفاق خاصی نیفتاد.
پس به خاطر همین است که الان شاهدیم بعضی از خودروهایی که رنو وارد می‌کند با استقبال خوبی مواجه شده و مردم ترجیح می‌دهند به جای خرید سوزوکی ایران‌خودرو داستر رنو را خریداری کنند.
حالا باید وارد بحث دوم شویم که بحث قیمت است. برای اینکه نیاز و خواسته مشتری خودروهای وارداتی تبدیل به تقاضا شود باید پتانسیل و توانایی مالی آن را هم در نظر گرفت. این توانایی مالی برای خودروهایی که قیمت آنها تا 25 میلیون است قابل قبول است. ولی فرض کنید خودروهای وارداتی حتی با حجم موتور کم که در رنج قیمتی 70 میلیون به بالا قرار می‌گیرند، مشتری قابل دسترس ندارند. شاید بخشی از مشتریان را به واسطه تسهیلاتی که در نظر گرفته می‌شود و مشوق‌های فروشی که واردکنندگان می‌دهند، بتوان جذب کرد اما عملاً حجم عمده مشتریانی که در آن رنج قیمتی هستند، بیشتر به واسطه انتخاب قیمت است که در آن رنج قرار می‌گیرند. ولی اگر مشتری داخلی بخواهد بیشتر از 50 میلیون درخواست و توانایی برای خرید داشته باشد، آن وقت این تقاضای مشتری با آپشن‌های خیلی زیادی روبه‌رو می‌شود.
در حال حاضر چند شرکت در ایران به واردات خودروهای خارجی در ایران می‌پردازند؟
بر اساس اطلاعات و آمار مرکز اصناف، 18 شرکت و نمایندگی رسمی در کشور فعالیت دارند. از این تعداد، سهم عمده تقاضا برای مشتریان اعم از واردات از طریق خود نماینده یا واردات از طریق افراد غیر که تقریباً این نسبت غیر به واردات رسمی تا سال گذشته به حداکثر خود رسید و 70 درصد توسط غیرنمایندگی‌ها و 30 درصد توسط نمایندگی‌ها انجام شد، برند هیوندایی در رتبه نخست خودروهای وارداتی به کشور قرار دارد.
در دوره پساتحریم با توجه به اینکه شرکت‌های بزرگ اروپایی یک به یک نمایندگی‌های خود را به ثبت می‌رسانند و می‌خواهند فعالیت‌های خود را آغاز کنند، آیا در سبد محصولات تغییری به وجود می‌آید؟
هم‌اکنون حضور هیچ‌کدام از این برندها به صورت حضور مستقیم نبوده و همه کماکان حضور غیرمستقیم دارند به واسطه اینکه در دوره پساتحریم هنوز به آن اطمینان سرمایه‌گذاری برای حضور در کشور نرسیده‌اند، طبیعتاً تمام اینها وابسته به رفع تحریم‌هاست که امیدواریم ظرف روزهای آینده تعیین‌تکلیف و ان‌شاءالله نهایی شود و از آن به بعد بیشتر منتظر حضور مستقیم خود برندها باشیم. چون در شرایطی که حضور غیرمستقیم هست، نمی‌توانیم ضرورتاً اعلام کنیم که این تحت نظر شرکت مادر انجام شده و نمایندگی که به صورت غیرمستقیم در کشور فعالیت می‌کند، واقعاً نماینده شرکت مادر و سفیر آن شرکت است یا خیر. شرکت‌هایی از بین شرکت‌های واردکنندگان خودرو وجود دارند که به طور غیرمستقیم تحت نظر شرکت‌های مادر کار می‌کنند. شرکت‌هایی هم هستند که بدون اطلاع شرکت مادر در حال فعالیت هستند. اتفاقی که انتظار داریم در این دوره بیفتد، این است که حضور شرکت‌های مادر و
نمایندگان رسمی آنها در کشور بیشتر شود. طبیعتاً اولویت آنها واردات و اولویت ما به عنوان کشور جمهوری اسلامی، حضور آنها و استفاده از دانش فنی و انتقال تکنولوژی آنهاست. این به میزان سطح مذاکرات، توانایی تقابل در مذاکرات و اندازه موفقیت در مذاکرات برمی‌گردد و همه چیز دوجانبه است. خوشحالیم که به صورت غیرمستقیم خبرهای خوبی می‌شنویم ولی هنوز به صورت رسمی شاهد خبر خوبی نبوده‌ایم. امیدوارم به صورت رسمی هم شاهد این باشیم که برندهای جدیدی حاضر شده‌اند در ایران در قسمت تولید هم فعالیت کنند.
با توجه به کاهش درآمدهای نفتی و کمبود ارزی که در کشور اتفاق افتاده، فکر می‌کنید آینده واردات خودرو در کشور به چه صورت باشد؟
از آنجا که ارز خودرو، ارز مبادله‌ای نیست و ارز متقاضی است، متناسب با آن خرید دلار از بازار آزاد انجام می‌شود. در این بازار ما حداقل مشکلی برای تامین ارز نداریم. از طرفی در دوره پساتحریم که به صورت جدی از روزهای آینده شکل می‌گیرد، دولت به آن شکل با مشکل ارزی مواجه نخواهد بود کما اینکه در مقطع فعلی با مشکل ارز روبه‌رو هستیم یا خیر را، نمی‌توانم صراحتاً بگویم که واقعاً چنین شرایطی وجود دارد یا ندارد. چون مشکلی روی تامین کالاهای مختلفی که در گروه‌های مختلف وارداتی هستند، در حال حاضر وجود ندارد و واردات آنها تامین می‌شود.
به عنوان انجمن واردکنندگان خودرو، برآوردی از تقاضای واردات سالانه دارید. یعنی ممکن است سطح تقاضا از 50 هزار دستگاه کنونی ارتقا یابد؟
واردات 300 هزار دستگاهی که برای سال 1404 مشخص شده، به نظر ما افق خوش‌بینانه‌ای است که برای این بازار در نظر گرفته شده است. برآوردمان برای خودروهای وارداتی طی سال آینده، 50 تا 60 هزار دستگاه و برگشتن به همان متوسط موجود است که تا سال 1404 این روند رو به افزایش بوده و به 300 هزار دستگاه می‌رسد.
خودروهای لوکسی مثل بنز، پورشه یا مازراتی چه سرنوشتی در پساتحریم خواهند داشت؟
ما باید در وهله اول تعریف‌مان را از خودرو لوکس عوض کنیم. چون تعریفی که فعلاً برای خودرو لوکس وجود دارد، حجم موتور بالای 2500 سی‌سی است. کما اینکه در همه دنیا، ملاک لوکس بودن هر کالایی، قیمت آن کالاست. ما پیشنهادمان را در این خصوص در قالب پیشنهاد جدیدی به انجمن و پس از انجمن به وزارت صنعت داده‌ایم و در جلسات مستقیم و مختلفی که با حضور تمام ذی‌نفعانی که در واردات هستند، برگزار شده پیشنهاد نهایی را از دیدگاه‌های مختلف و رویکردهای مختلف بررسی کرده‌ایم. ما معتقد هستیم در وهله اول باید سقف دلاری قیمت گمرکی به عنوان تشخیص لوکس بودن قرار گیرد و بعد از آن طبقه‌بندی‌هایی را بر اساس حجم موتور و میزان مصرف که دو پارامتر بعدی هستند بر اساس استاندارد جهانی و بر اساس شرایط کشور در نظر گرفته شود.
درکل چه آینده‌ای را برای خودروهای وارداتی متصور هستید؟ خودروسازان ما در حال رسیدن به توافق با بزرگان خودروساز هستند و یکی از شرایط‌شان این است که به نوعی فعالیت نمایندگی‌های خودشان را کمتر کنند. آقای یکه‌زارع چندی پیش در مصاحبه با تجارت فردا به نگین‌خودرو به طور مستقیم اشاره داشتند و گفتند رنو باید تکلیف خود را با این شرکت روشن کند. فکر می‌کنید نمایندگی‌های خرده‌پا پس از توافق خودروسازان بزرگ ما با شرکت‌های مادر چه سرنوشتی پیدا کنند؟
این دغدغه هم‌اکنون وجود دارد. در هر صورت شرکت نگین‌خودرو هم روی این زمینه سرمایه‌گذاری کرده تا این برند در کشور شناخته شود. مدیران این شرکت سرمایه‌گذاری‌های خیلی زیادی کرده‌اند و هزینه‌های ملموس و ناملموس زیادی در این زمینه متحمل شده‌اند تا این برند به اینجا برسد. طبیعتاً شرکت رنو در وهله اول اگر تصمیم دارد صرفاً تک‌قطبی کار کند باید نظر مساعد نماینده رسمی فعلی را به دست بیاورد. ولی همان‌طور که بهتر از من می‌دانید، هر برند جدیدی که بخواهد وارد کشور شود، ترجیح می‌دهد در وهله اول ارزیابی از بازار کشور داشته باشد. بهترین مدل ارزیابی برای ارزیابی کشش بازار و
ارزیابی رفتارهای مشتریان، مدلی است که در قالب واردات بخواهید آن را بررسی کنید. طبیعتاً برای اینکه بخواهید یک بازار را ارزیابی کنید، با حجم سرمایه‌گذاری زیاد وارد آن بازار نمی‌شوید. مگر اینکه تضامین خیلی قوی داشته باشید که این تضامین بتواند به شما این اطمینان را بدهد که ریسک سرمایه‌گذاری شما بسیار کم است. در شرایط عادی چون برندهای خیلی زیادی هستند که در ایران حضور ندارند و در آینده شاید بخواهند در ایران حضور داشته باشند طبیعتاً حضور آنها به عنوان واردکننده در فاز اول بیشتر مدنظر قرار می‌گیرد تا از مرحله اول بخواهند اقدام به تولید در کشور کنند.
با توجه به اینکه با رکود در بازار خودروهای زیر 50میلیونی ساخت داخل مواجهیم، این رکود در بازار خودروهای وارداتی به چه شکل خود را نشان داده است؟
در بازار خودروهای وارداتی هم وضع به همین شکل است. شاید بگوییم رکود تورمی که در حال حاضر وجود دارد، ناشی از کاهش قدرت خرید است و این کاهش قدرت خرید نه‌تنها در خودرو که جزو گروه کالاهای بادوام است، دیده می‌شود بلکه در بقیه کالاهای این گروه هم وجود دارد و ما می‌بینیم که بازارهای دیگر سرمایه‌ای هم کماکان با رکود مواجه هستند که امیدواریم با توجه به این تحریم‌های یکجانبه و ناجوانمردانه‌ای که بوده، برداشته شود، بعد از آن شاهد بهبود در این بازار باشیم. انتظارمان این است که با کنار گذاشتن این تحریم‌ها، شرایط بازار تغییر کند و این فشاری که در حال حاضر بر بازار حاکم است، از آن برداشته شود و شاهد رونق بیشتر در این بازار باشیم ولی در حال حاضر رونق خاصی در بازار وجود ندارد و روند فروش به صورت کمتر از طبیعی وجود دارد و متناظر با سال‌های گذشته اگر نگاه کنیم شاید بتوانیم بگوییم که این تقریباً نصف سال‌های گذشته است.
با توجه به اینکه برخی از متقاضیان خرید خودرو ممکن است با کمبود نقدینگی مواجه باشند چه تمهیداتی در نظر گرفته شده تا آنها خودرو را با تسهیلات در اختیار آنها قرار دهند؟
وارد کنندگان همیشه موضوع کمبود نقدینگی را در نظر گرفته‌اند به طوری که از اردیبهشت‌ماه امسال شاهد شرایط و تسهیلات بسیار ویژه‌ای بودیم که واردکنندگان برای کالاهایشان در نظر گرفتند. به واسطه اینکه کالاها به کشور وارد و ترخیص شده بود و کالای ترخیص‌شده باید به فروش می‌رسید و تسهیلاتی که می‌فرمایید در آن شرایط به اوج خود رسید. احتساب پیش‌پرداخت‌های 20 تا 30درصدی، نرخ‌های اقساط بدون احتساب کارمزد و بدون احتساب هیچ‌گونه هزینه اضافی شرایطی بوده که واردکنندگان در نظر گرفته‌اند و این شرایط جدید نیست و از سال‌های گذشته هم وجود داشته ولی در اردیبهشت‌ماه امسال خیلی شدت گرفت. یعنی به جرات می‌توانم بگویم به شکل رقابت شدیدی بین واردکنندگان اعم از واردکنندگان رسمی و غیررسمی در این حوزه شکل گرفت و شرایط و تسهیلات ویژه‌ای برای مشتریان در نظر گرفته شد که بتوانند با مبلغ پیش‌پرداخت کم با اقساط بلندمدت این خودرو را خریداری کنند. در حال حاضر هم
تقریباً این شرایط کماکان در بازار پابرجاست.
نقش لیزینگ‌ها در این میان چیست؟
آنها هم طبیعتاً بازار خود را دارند. ما کسانی را داریم که به انجمن مراجعه می‌کنند و میزان خودروهایی که وارد کردند صرفاً برای فروش از طریق لیزینگ بوده است و هدف‌شان فروش آنها از طریق شرکت‌های لیزینگ و با پشتیبانی مالی شرکت‌های لیزینگ است. شرکت‌هایی که خودشان نتوانند سرمایه را در این فرآیند وام دادن درگیر کنند، مجبور هستند از شرکت‌های لیزینگ و از بانک‌ها استفاده کنند و آنجاست که شرکت‌های لیزینگ و بانک‌ها، تکمیل‌کننده فرآیند فروش خودروهای وارداتی هستند و می‌توانند باعث تسریع و رونق بیشتر در بازار خودروهای وارداتی شوند.
دیدگاه تان را بنویسید