سیاست، اقتصاد را به قربانگاه برد

مناسبات تجاری ایران و استرالیا در سال‌های اخیر روند نزولی داشته است. این روند پس از اعمال تحریم‌های سازمان ملل با کاهش شدیدی مواجه شده است. این مناسبات در سال 2009 بالغ بر 195میلیون دلار و در سال 2011، 160میلیون دلار بود. یعنی این روند در گذر سال‌ها به شدت کاهش پیدا کرده و با قرار گرفتن در یک شیب تند از میزان آن کاسته شده است. البته بیشتر مبادلات تجاری ایران و استرالیا در قالب صادرات کالاهای استرالیایی بود که شامل محصولات کشاورزی، گوشتی و لبنی و داروهای دامی می‌شد که استرالیایی‌ها توانایی خوبی در تولید آن داشتند. همکاری‌های تجاری ایران و استرالیا با وجود تحریم‌های یکجانبه خود کشور استرالیا و کشورهای دیگر هیچ‌گاه متوقف نشد. در این سال‌ها با افزایش روند تحریمی ایران پای کشورهای ثالث به میان آمد تا چراغ همکاری‌های تجاری ایران و استرالیا به صورت کورسو روشن بماند. اتاق ایران استرالیا هم که یکی از قدیمی‌ترین اتاق‌های بازرگانی ایران محسوب می‌شود با تجربه‌ای 20ساله تلاش کرده است تا از حجم مشکلات فی‌مابین بکاهد. البته کاهش مناسبات اقتصادی ما با استرالیا تماماً به دلایل سیاسی بوده است و‌الا ما با دولت کانبرا مشکلی از باب مسائل اقتصادی نداریم. استرالیا کشوری است با جمعیتی حدود 23 میلیون نفری که حدود 23 هزار نفر از آنها مهاجران ایرانی هستند. بافت انسانی استرالیا به این صورت است که از هر چهار نفر یک نفر متولد خارج از استرالیاست و البته این آمار در سال‌های دور تمامی جمعیت استرالیا را دربر می‌گرفت یعنی استرالیا کشوری است که اساساً بر پایه مهاجرت بنا نهاده شده است. بخشی از جامعه مهاجر استرالیا آسیایی‌تبار و از منطقه خاورمیانه هستند که محصولاتی که از ایران روانه استرالیا می‌شود توسط همین افراد مورد مصرف قرار می‌گیرد. استرالیایی‌های ایرانی‌تبار ترجیح می‌دهند بر اساس ذائقه‌شان از محصولات وطنی استفاده کنند. اما با وجود تدابیر سختگیرانه استرالیایی‌ها امکان ارسال محصولات ایرانی به این کشور به سختی فراهم می‌شود چرا که مشکلات سیاسی ما با استرالیا بسیار جدی است. این کشور سخت‌افزار جریان تحریم غرب علیه ایران بوده است. یعنی به‌رغم اعمال قطعنامه‌های جهانی علیه ایران، استرالیا خود به تنهایی نیز به تحریم‌ ایران اقدام کرده است و تحریم کشتیرانی ایران را در محور برنامه‌های خود قرار داده است. استرالیا پیش از این نیز در سال 2012 تحریم‌های مالی و ارزی بانک‌های ما را در دستور کار داشت. همه این موارد دست به دست هم داده است تا حجم تجارت ایران با استرالیا به شدت کاهش پیدا کند. اما همان‌طور که از صحبت‌های مقامات کانبرا استنباط می‌شود، هیچ‌گونه ذهنیت انتزاعی بین دو کشور وجود ندارد و این کشور تنها تحت نفوذ غرب و در پیروی از جریانات کلی حاکم بر جامعه بین‌الملل اقدام به تحریم ایران کرده است.
استرالیایی‌ها پیش از تحریم‌های اروپا و آمریکا علیه سیستم بانکی ایران هر‌گونه نقل و انتقال بیش از 20 هزار دلار را منوط به اجازه وزارت خارجه‌شان کرده بودند و در سال 2013 نیز تحریم کشتیرانی ایران برای نخستین بار در دستور کار دولت استرالیا قرار گرفت. دولت کانبرا از هشت سال پیش به صورت آرام‌ آرام اقدام به تحریم ایران کرد یعنی این تحریم‌ها محصول یک روز و دو روز نیست. پروسه‌ای زمان‌بر بوده است و اگر ما بخواهیم برای توقف اجرای این تحریم‌ها کاری انجام دهیم باید در طول زمان به دنبال انجام آن باشیم. باید توجه داشته باشیم که هر بازاری که از دست می‌رود یا به روی کشوری دیگر گشوده ‌شود نیم‌قرن طول می‌کشد تا مجدداً در اختیار ما قرار گیرد. این بازارها مانند محصول گندم نیست که کاشت کنید و یک ماه دیگر بتوانید آن را برداشت کنید. طبیعتاً این نوع تحریم‌ها زمانی که وضع می‌شوند به راحتی قابل توقف نیستند؛ و حتی در صورت توقف ما نمی‌توانیم به سرعت جایگاه گذشته خود را در بازار استرالیا به دست آوریم. من در قالب یک مثال تلاش می‌کنم تا این موضوع را برای شما توضیح دهم. اگر روزی بازار ایران از خودروهای اروپایی خالی شود و محصولات چینی جایگزین آن شود شما نمی‌توانید انتظار داشته باشید که یک‌شبه تمام خودروسازهای اروپایی بتوانند به بازار ایران بیایند و این بازار را دوباره در اختیار داشته باشند. دقیقاً همین مثال در رابطه با کالاهای ایرانی و استرالیایی نیز صادق است. ما اگر در این سال‌ها بازار دیگری برای محصولات خود پیدا کردیم یا در همین حین بازار خود در استرالیا را از دست دادیم امکان ندارد که در صورت توقف تحریم‌ها طی چند ماه بتوانیم جایگاه گذشته خود را در بازار استرالیا بازیابی کنیم. ما کالاهای مصرفی به استرالیا صادر می‌کردیم و در روابط اقتصادی دو کشور حجم بیشتر کالاهای صادراتی به استرالیایی‌ها اختصاص داشت اما بالاخره همکاری‌های ریشه‌داری میان تجار دو طرف وجود داشت که با این تحریم‌ها با مشکل مواجه شد. بازرگانان دو طرف با خیال آسوده در بازارهای دوجانبه سرمایه‌گذاری کرده بودند اما با اعمال این تحریم‌ها تلاش‌هایشان با خلل مواجه شد. این افراد به قولی سرمایه‌گذاری روانی برای توسعه بازارشان انجام داده‌اند که لطمه دید و با مشکل مواجه شد. هرچند که باید به یاد داشته باشیم که مبادلات پولی، کالایی و خدماتی مانند آبی است که اگر در سرازیری قرار گیرد شما نمی‌توانید از پیشروی آن جلوگیری کنید. محصولی که مخصوص یک بازار طراحی می‌شود نیز مانند این آب است که از هر کوچه و پس‌کوچه و از هر راهی مسیرش را پیدا می‌کند. البته اتاق بازرگانی مشترک ایران و استرالیا تلاش کرده تا کمبودهای ناشی از صادرات محصولات را با حمایت از شرکت‌های گردشگری که سالیانه هزاران نفر را راهی استرالیا می‌کنند، جبران کند. در انتخابات سالیانه اتاق بازرگانی ایران و استرالیا به طور حتم یکی از شرکت‌های قدر و توانمند گردشگری حضور دارد که در این دوره هم این‌طور است.
علاوه بر این ما هر‌ساله برنامه اعزام تورهای بازرگانی و گردشگری را از میان تجار ایرانی و ‌استرالیایی در برنامه‌های کاری خود داریم. مثلاً‌ دو سال پیش حضور در نمایشگاه‌های استرالیایی به صورت رسمی در برنامه‌های ما قرار داشت که البته با افزایش تحریم‌ها کمرنگ شده است و تنها هیات‌های تجاری و گردشگری به صورت غیر‌رسمی از نمایشگاه‌های استرالیا بازدید می‌کنند.