سرپل تجاری ایرانی در خاور دور

اسدالله عسگراولادی /عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی ایران

بهتر است پیش از پرداختن به مزیت‌های تجاری و زمینه‌های همکاری بین دو کشور ایران و سنگاپور، ابتدا نگاهی به تاریخچه اقتصادی کشور سنگاپور بیندازیم و ببینیم این کشور چگونه توانست در طول چند دهه شاخص‌های اقتصادی خود را متحول سازد و تبدیل به یکی از مدرن‌ترین‌ها و ثروتمندترین کشورهای جهان شود؟ قرار است درباره کشوری صحبت شود و برای برقراری و توسعه رابطه تجاری با کشوری سخن به میان آورده شود که در حال حاضر یکی از اقتصادهای توسعه‌یافته دنیا محسوب می‌شود و از نظر شاخص آزادی اقتصادی در میان 10 کشور اول جهان قرار گرفته است. نرخ بالای رشد اقتصادی و نرخ بالای ورود سرمایه‌های خارجی سبب شده است، ارزش پول ملی این کشور طی 30 سال گذشته دو برابر شود. با نگاهی موشکافانه می‌توان دریافت که شاید تمام دستاوردهای فعلی کشور سنگاپور می‌تواند مرهون همین افزایش ارزش پول ملی آن باشد.

سنگاپور، از صفر تا صد
اما سنگاپور امروز با سنگاپور سال‌های پیش و پس از جنگ جهانی دوم از زمین تا آسمان تفاوت دارد. کشوری که سالیان دراز مستعمره انگلیس بوده است امروز به محلی برای داد و ستد پول در جهان تبدیل شده است. پیش از حضور کشورهای اروپایی در منطقه، منطقه‌ای که امروزه به عنوان سنگاپور شناخته می‌شود تنها منطقه ماهیگیری مالایی در ریزشگاه رودخانه سنگاپور بود. کشور ماهیگیران، از سال ۱۸۲۴ تا ۱۹۶۳ میلادی، در زمان جنگ جهانی دوم یکی از مستعمرات بریتانیا بود اما در سال ۱۹۴۲ این کشور در حالی که مستعمره بریتانیا بود، به وسیله ژاپن اشغال می‌شود و نیروهای بریتانیایی مجبور به ترک آن شدند. سنگاپور که آبستن فراز و نشیب‌ها و جابه‌جایی قدرت‌ها بوده است، پس از پایان جنگ جهانی دوم، مجدداً توسط نیروهای بریتانیایی باز پس گرفته شد. 18 سال بعد این کشور به عنوان عضوی از فدراسیون مالزی استقلال خود را از بریتانیا به دست آورد و در نهایت دو سال بعد نیز از مالزی جدا شد و به این ترتیب جمهوری سنگاپور شکل گرفت و رفته‌رفته با شعار «به پیش سنگاپور» به پیش می‌رود.

سنگاپور از کجا شروع کرد؟
اما در سیستم سیاسی و البته اقتصادی سنگاپور چه رخ داد که این کشور امروزه توانسته است خود را در جایگاه کشوری با بهترین شاخص‌های اقتصادی قرار دهد. در حدود سال ۱۹۹۰، آقای لی‌کوآن‌یو (Lee Kuan Yew)، نخست‌وزیری سنگاپور را به آقای گوه‌چوک‌تونگ (Goh Chok Tong) واگذار کرد. طی سه دهه پس از استقلال، در سال ۱۹۵۹، نخستین نسل رهبران کشور، شامل یو (Yew)، سوی (Swey)، راگارانتام (Rajaratnam)، کشور سنگاپور را از حالت یک اقتصاد سبدی (Basket Economy) به یکی از چهار قدرت اقتصادی آسیا یا اژدهای کوچک درآوردند.
دومین نخست‌وزیر این کشور برنامه کاری خود را در چارچوب برنامه اقتصادی راهبردی ارائه کرد. در اولین سند برنامه، توسعه منابع انسانی در مرکز فعالیت‌ها قرار گرفت و همچنین تداوم توسعه و افزایش سطح زندگی مردم جامعه، جزء اساسی کوشش‌های رهبری جدید واقع شد. در دومین سند هدف اصلی، علم و تکنولوژی و تحقیق و توسعه برای انتقال سنگاپور به کشورهای پیشرفته، قابل مقایسه با اروپای غربی و ایالات متحده آمریکا طی یک دوره زمانی ۳۰‌ساله بود.
کمتر کشوری در دنیا طی تنها ۵۰ سال تغییری پانزده‌برابری در درآمد سرانه (در مقایسه با حدود سه برابر در ایالات متحده و انگلیس) داشته است. امید به زندگی در سنگاپور نزدیک به ۸۲ سال است که این رقم سه سال بیشتر از آمریکا و کاناداست. نرخ مرگ و میر در این کشور کمتر از میانگین آمریکای شمالی و اروپاست. به علاوه، شاخص‌های آموزشی نیز در این کشور کوچک، قابل مقایسه با کشورهای صنعتی است.
سنگاپور در حالی توسعه خود را آغاز کرد که بنیانگذاران این کشور، سنگ‌بنای آن را بر اقتصاد بازار آزاد بنا نهادند. امروزه سنگاپور دومین کشوری است که اقتصادی آزاد دارد و شفافیت اقتصادی در این کشور در سطح بسیار بالایی است. بر مبنای شاخص‌های تجارت جهانی، سنگاپور چهاردهمین صادرکننده بزرگ و پانزدهمین واردکننده در دنیاست. همچنین این کشور کوچک با بهره‌گیری از بنادر توسعه‌یافته خود بالاترین نرخ تجارت خارجی نسبت به تولید ناخالص داخلی در دنیا را دارد طوری که این نسبت در حال حاضر ۳۹۰ درصد (در مقایسه با ۳۱ درصد در ایالات متحده) است.

مزیت‌های سنگاپور چیست؟
در مورد سنگاپور سه نکته را همواره باید دید و متوجه آن بود. در واقع ابتدا باید بدانیم که سنگاپور چه مزیت‌ها و قابلیت‌هایی دارد؟ در این صورت می‌توان برای ورود به دروازه‌های تجاری آن برنامه‌ریزی کرد و با شناخت گام برداشت. نکته اول آنکه جمهوری سنگاپور سرپل حمل و نقل به آمریکای جنوبی و استرالیاست. بنابراین ایران که پیش از این تلاش کرده است با کشورهای آمریکای جنوبی و به خصوص برزیل وارد مبادلات تجاری شود، بهترین، سریع‌ترین و مطمئن‌ترین راه سنگاپور است. می‌توان سنگاپور را به پایگاهی برای صادرات مجدد به این کشورها در نظر گرفت.

شلوغ‌ترین و پردرآمدترین بندر جهان
دومین مزیت سنگاپور، بندر این کشور است که با 600 بندر دیگر در جهان ارتباط دارد و شلوغ‌ترین بندر دنیا در زمینه حمل و نقل محصولات است. ماهانه 26 میلیون تن کالا در این بندر تخلیه و بارگیری می‌شود. بر اساس گزارش‌های منتشر‌شده از سوی سازمان بین‌المللی دریایی، بندر سنگاپور نخستین و بندر هامبورگ دومین بندر در عرصه حمل و نقل دریایی و اقتصاد دریایی هستند که آمار بیشترین قوانین و بنادر و فناوری‌های دریایی استفاده‌شده را به خود اختصاص داده‌اند. یک‌چهارم از کانتینرهای حمل‌شده در جهان زیر پوشش بندر سنگاپور قرار دارند. این بندر بزرگ‌ترین بندر پالایشگاهی جهان است و در حدود نیمی از نفت دنیا در این بندر پالایش می‌شود. بندر سنگاپور دارای ۴۵ اسکله است و ساحلی به طول ۱۲ هزار متر دارد. همچنین این بندر چهار پایانه بزرگ دارد و سالانه ۱ /۵ میلیارد تن کالا از این کشور حمل و نقل و ۳۳ میلیون کشتی وارد بندر این کشور می‌شود.
از طرف دیگر هرچند سنگاپور کشور کوچکی است، اما می‌تواند پایگاهی برای ترانزیت کالا به کشورهای پیرامونی خود، نظیر مالزی، اندونزی، ژاپن، کره و چین باشد.

دومین مرکز بانکی خاور دور
کشور سنگاپور پس از هنگ‌کنگ بزرگ‌ترین مرکز بانکی در خاور دور است. عمده بانک‌ها در سرتاسر جهان در این کشور شعبه‌های گوناگونی دارند. در این کشور همچنین بورس‌های بسیار توانمندی شکل گرفته است که حجم بالایی سهام و اوراق قرضه در آنها مبادله می‌شود. بنابراین حجم گسترده روابط بانکی در این کشور امکان افتتاح حساب برای تجار ایرانی را فراهم کرده است. در نتیجه امکان جابه‌جایی پول در شعبه‌های بانک‌های سراسر کشور تسهیل می‌شود. لازم به ذکر است که سنگاپور پس از هنگ‌کنگ دومین مرکز اقتصادی در آسیاست که به لحاظ بانکی پایگاه مهمی برای ایران محسوب می‌شود و باید آن را حفظ کرده و حتی در پی توسعه آن برآمد. مطمئن هستم که توسعه روابط با سنگاپور به نفع اقتصاد ماست. البته سرمایه صنعتی و تجاری در این کشور متمرکز نیست و همه آنچه وجود دارد سرمایه‌های بانکی است.
از طرف دیگر، ایران سالیان طولانی را در تحریم به سر برده و قطعاً با لغو این تحریم‌ها اولویت برقراری روابط تجاری را با کشورهایی قرار خواهد داد که در زمان تحریم‌ها نیز به ما کمک کردند. یکی از این کشورها سنگاپور است که در تحریم‌ها از ایران حمایت کرد.
هیات‌هایی که بین دو کشور در حال تردد هستند، یقیناً می‌توانند به برقراری و توسعه روابط میان دو کشور دامن بزنند. سنگاپور به لحاظ رتبه فضای کسب و کار در دنیا اول است و ظرف سه الی چهار ساعت می‌توان در آن کسب و کاری راه انداخت و حسابی در بانک باز کرد. این در حالی است که این کار در ایران بیش از 35 روز به طول می‌انجامد.
در نهایت باید گفت که فاصله ایران و سنگاپور به لحاظ اقتصادی از هم بسیار زیاد است. ما می‌توانیم از شرایط ترانزیتی و بانکی این کشور به نفع خود بهره ببریم اما هرگز توان رقابتی در جذب سرمایه با کشوری که رتبه اول در شاخص کسب و کار را دارد نخواهیم داشت. سنگاپور با همه دنیا در ارتباط است، مزیت ارتباط با ایران نیز برای این کشور جذب سرمایه‌های ایرانی است. فراهم کردن بستر بانکی و ترانزیتی قوی برای ایران رفته‌رفته سرمایه‌گذاران ایرانی را به سمت بورس‌های سنگاپور سوق می‌دهد.