کارخانه‌های بزرگ چای تغییر کاربری دادند

سازمان چای کشوردر شرایطی بار دیگر «احیا» شده است که نمایندگان استان‌های شمالی کشور این اقدام دولت را در تغییر شرایط امروز چایکاران بی‌تاثیر می دانند. ایرج ندیمی نماینده لاهیجان یکی از آنهاست. او که در مجلس ششم پیگیر تحقیق و تفحص از چای وارداتی بود؛ دیدگاه خود را در مورد آخرین اقدامات دولت برای صنعت چای ارائه می‌کند. روایت ندیمی از آنچه که این روزها برصنعت چای ایران می رود از آن رو اهمیت دارد که وی از نزدیک با چایکاران حوزه انتخابیه خود در تعامل است.

سازمان چای کشور در سال 83 از سوی دولت منحل شد اما بار دیگر در سال 88 این سازمان احیا شد تا بتواند مسائل مرتبط با چای را دنبال کند. برخی از دیدگاه‌ها، سازمان احیاشده را نوعی ساختمان جدید بر روی ویرانه‌های سازمان چای می‌دانند که از بدنه کارشناسی تهی شده است. آیا سازمان چای احیاشده قادر است شرایط را برای صنعت 100ساله چای ایران باز هم مساعد کند؟

باید به این نکته به صورت دقیق و کامل نظر کرد زیرا سازمان چای کشور در راستای انجام چهار ماموریت بسیار مهم در زمینه صنعت چای کشور ایجاد شد که این چهار ماموریت در حوزه تولید و یا همان کاشت و برداشت برگ سبز چای، صنعت و عملیات فرآوری این محصول، تجارت و یا همان خرید و فروش و همچنین واردات و صادرات چای را شامل می‌شود. حال وقتی سازمان چای کشور به تصمیم دولت منحل شد، مشکلات بسیار عدیده‌ای در این چهار حوزه برای صنعت چای کشور به وجود آمد. مشکلاتی که تا به امروز همچنان گریبانگیر این صنعت است. با این حال مسوولان و نمایندگان استان‌های شمالی با مشاهده حرکت رو به زوال صنعت 100ساله چای کشور از سال 86 پیگیر احیای مجدد سازمان چای شدند که سرانجام این سازمان با پیگیری‌های مداوم به ویژه در مجلس هفتم به دستور دولت در سال 88 احیا شد. هدف از تلاش تمامی ‌دلسوزان از احیای سازمان چای کشور سپردن اداره این صنعت به متولی خاص و تخصصی بود تا در چهار حوزه تولید، تجارت، صنعت و صادرات و واردات فعالیت‌های خود را متمرکز کند تا وضعیت نامساعد پیش‌آمده به تدریج ساماندهی شود ولی متاسفانه به دلایل مختلف با احیای سازمان چای هنوز هم معضلات و مشکلات صنعت چای و چایکاران و باغداران پا برجاست و این صنعت روزهای بسیار سختی را سپری می‌کند.

نزدیک به سه سال از جایگزینی مدیر جدید در سازمان چای می‌گذرد و در این مدت اتفاقات زیادی افتاده است. از جمله این اتفاقات فروش چای سنواتی 30ساله در تهران و واکنش دیرهنگام سازمان چای به این موضوع و تعویق در پرداخت مطالبات چایکاران بوده است. ارزیابی شما از این رویدادها چیست؟

نکته قابل تامل و به نظر من بسیار مهم همین موضوع است که مشکلات صنعت چای کشور بسیار پیچیده‌تر و تخصصی‌تر از تغییرات مدیریتی است. تغییر مدیر و یا مدیران تا هنگامی‌که نگاه و رویکرد به این صنعت تغییر نکند، دردی را دوا نخواهد کرد. همچنان که در این چهار پنج سال نکرده است‌. باید برای سوال‌های بسیار جدی و اساسی در چهار حوزه تولید، صنعت، تجارت صادرات و واردات پاسخ‌های جدی و اساسی یافت در غیر این صورت تغییر سالانه و حتی ماهانه مدیران مشکلی را نه‌تنها حل نمی‌کند که بر مشکلات موجود می‌افزاید. به عنوان نمونه در ابتدا احیای سازمان چای تلاش نمایندگان مجلس این بود که به سوالاتی از این قبیل پاسخ داده شود؛ قیمت‌گذاری برای خرید تضمینی برگ سبز باغداران و چایکاران چگونه باشد، خرید تضمینی این محصول به چه صورتی انجام شود، آیا این موضوع نیاز به ردیف مشخصی در بودجه سالانه دارد؟ آیا در رابطه با بالا بردن کیفیت محصول چای کشور نیازمند اصلاح نژاد و اقداماتی از این قبیل هستیم؟ آیا باید در برداشت این محصول در سر‌بر، کف‌بر و میان‌بر کردن بوته‌های چای تجدید نظر کنیم؟ و سوال‌های بسیار دیگر که تا به امروز بی‌جواب باقی مانده است. بنابراین مشکلات صنعت چای کشور و اضمحلال تدریجی آن تماماً به این سوال‌های بی‌پاسخ و نحوه نگرش به این مقوله بر‌می‌گردد، اتفاقاً همین موضوع مورد بحث یعنی فروش چای سنواتی نیز ناشی از رویکرد غلط و نگاه غیر‌کارشناسانه به این مقوله بود. چای سنواتی میزان قابل توجهی از تولیدات داخل کشور بود که به علت اعمال سیاست‌های غلط سال‌ها در انبارها نگهداری شده و از بین رفته بود. در ابتدا قرار بود محصول چایکاران در گرو بانک باشد و به تدریج به فروش رود و بعد از فروش محصول بانک مورد نظر طلب خود را وصول کند، ولی طولانی شدن مدت زمان نگهداری محصولات چایکاران در انبار موجب فاسد شدن این محصولات شد و در نهایت موضوع امحای این چای‌ها پیش آمد که دولت و رسانه‌ها نیز با رفتارها و واکنش‌های خود چنان ضدتبلیغی را علیه چای داخل به وجود آوردند که تمامی مردم هنوز هم به چای تولید داخل همان نگاهی را دارند که به آن چای‌های امحا‌شده داشتند یعنی این‌گونه به مردم القا شد که چای داخل به دلیل کیفیت بسیار پایین امحا شده است. بنابراین همچنان که تاکید کردیم تغییر مدیریت سازمان چای کشور دردی را از فعالان صنعت چای چه کشاورز چه کارخانه‌دار و چه تاجر دوا نخواهد کرد.

فعالان صنعت چای می‌گویند از 180 روز کار مفید کارخانجات چای‌، تنها 70 روز این کارخانه‌ها فعالند و در باقی روزهای سال‌، ظرفیت تولید این کارخانه‌ها تعطیل است. برای کاهش مشکلات کارخانجات چای چه راهکارهایی می‌توان داد؟

کارخانه‌های چای کشور نیز با مشکلات متعددی روبه‌رو هستند که این مشکلات با اجرای قانون هدفمند کردن یارانه‌ها بیشتر و گسترده‌تر نیز شد. هم‌اکنون بسیاری از کارخانه‌های بزرگ چای کشور تعطیل هستند یا تعطیل شده‌اند. این موضوع دلایل خاص خود را دارد از جمله وضعیت نابسامان بازار چای کشور به دلیل حجم بالای واردات چای. زیرا بر اساس قانون می‌بایست میزان واردات چای به کشور یک کیلو در برابر دو کیلو چای داخلی می‌بود و این موضوع با احیای سازمان چای کشور کاملاً بر عکس شده است‌. یعنی واردات چای خارجی به کشور دو‌ کیلو در برابر یک کیلو چای داخلی است. همچنین به این مشکلات بلاتکلیفی کارخانه‌های چای کشور را هم اضافه کنید زیرا تا به امروز به طور شفاف میزان یارانه آنها از سهم 30درصدی تولید و میزان دستمزد و یا حق‌العمل کاری آنها مشخص نشده است و تمامی این مشکلات انگیزه صاحبان کارخانه‌ها را از بین برده است.

گفته می‌شود بیش از 60 کارخانه چای از جمله کارخانه چای چهارده معصوم به عنوان بزرگ‌ترین کارخانه چای در خاورمیانه تعطیل شده است. به عنوان نماینده لاهیجان این موضوع را تایید می‌کنید؟

اینکه تعداد کارخانه‌های تعطیل‌شده چای در کشور به چه میزانی است بنده اطلاع دقیق ندارم ولی نکته قابل توجه در این زمینه این است که هم‌اکنون کارخانه‌های چای کشور در چارچوب میزان فعالیت به سه دسته تقسیم می‌شوند. یک دسته از کارخانه‌ها به دلایل مختلف مانند عدم سوددهی، نبود نیروی کار، بازار آشفته چای و دلایل مختلف دیگر به طور کامل تعطیل شدند و در حال تغییر کاربری هستند که این کارخانه‌ها بیشتر شامل حال کارخانه‌های بزرگ چای کشور می‌شوند. دسته دوم کارخانه‌هایی هستند که ماه‌های کمی از سال و آن هم هنگام دستچین نخست برگ سبز و بیشتر برای برخورداری از منافع یارانه فعالیت می‌کنند و دسته سوم کارخانه‌های فعال کارخانه‌هایی کوچک با ظرفیت پایین هستند که در تمامی سال مشغول فعالیت بوده ولی ظرفیت کاری آنها بسیار پایین است.

فعالان صنعت چای می‌گویند با اعمال عوارض برای صادرات چای به نوعی جلوی صادرات گرفته شده است. برای حل این مشکل چه اقداماتی انجام داده‌اید؟

در سال جاری بنا به درخواست سازمان توسعه تجارت عوارض 50درصدی برای صادرات چای تعیین شده بود که از همان ابتدا مورد انتقاد کارشناسان و بسیاری از مسوولان قرار گرفت. این عوارض به طور حتم تاثیر بسیار مخربی بر صادرات چای خشک ایران به همراه داشت، با این حال با پیگیری مسوولان در آبان ماه این عوارض حذف شد و هم‌اکنون برای صادرات چای عوارضی از سوی دولت مطالبه نمی‌شود.