سیکل سرمایه

به نظر می‌رسد باید در اقتصاد دوره‌های تجاری خاصی را صرفاً برای اقتصادهای نوظهور تعریف کنیم. در سال‌های اخیر این اقتصادها دچار سیکل‌های ورود و خروج سرمایه هستند. آغاز بحران اقتصادی در جهان، سرمایه‌های کشورهای توسعه‌یافته را که به ناامنی اقتصادی دچار شده بودند و سرمایه‌گذاری در آنها بازدهی نداشت، به سمت اقتصادهای نوظهور که هم امنیت و هم نرخ بازدهی بالایی داشتند سرازیر کرد. در تمام سال‌هایی که بانک مرکزی ایالات متحده و اروپا نرخ بهره صفر یا بسیار اندکی داشتند، همین روند ادامه داشت. اما تنها شایعه خروج ایالات متحده از بحران و افزایش نرخ بهره، باعث شد سیل سرمایه راه خروج از اقتصادهای نوظهور را در پیش بگیرد، خروجی آنقدر شدید که بعضاً تنها در یک هفته، 15 تا 20 درصد از ارزش پول ملی کشورها از دست رفت. حالا به نظر می‌رسد دوباره روند عکس آغاز شده و سرمایه‌ها به سمت اقتصادهای نوظهور در حرکت‌اند.
آمار رسمی نشان می‌دهد تنها در دو ماه گذشته 10 میلیارد دلار به بازار مالی این کشورها وارد شده است. البته رقم، هنوز قابل مقایسه با ارقام خروج سرمایه طی سال‌های 2013 تا 2015 نیست. تخمین زده می‌شود در این بازه زمانی حدود 103 میلیارد دلار سرمایه از این کشورها خارج شده باشد. جریان ورودی سرمایه اگرچه بیشتر از 10 روز نیست که شدت گرفته و توجه‌ها را به خود جلب کرده است، اما روند افزایش قیمت در بازار سهام کاملاً قابل مشاهده است. البته تنها عامل بازگشت رونق به بازار این کشورها، ورود مجدد سرمایه نیست. اتفاقات دیگری هم در اقتصاد جهانی در این مدت رخ داده که اثرات ورود سرمایه را تشدید کرده است.
اول قیمت کالاها از فوریه امسال و بعد از دو سال کاهش تقریباً پیاپی، روند افزایشی نسبتاً باثباتی به خود گرفته است. دوم اینکه انتظارات در مورد افزایش نرخ بهره ایالات متحده کاهش یافته است، حالا دیگر همه اطمینان دارند افزایش آن نه به تعدادی که پیش از این انتظار می‌رفت رخ خواهد داد و نه میزان آن مطابق انتظارات خواهد بود و سوم اینکه افزایش مجدد ارزش واحد پول اقتصادهای نوظهور، بر میزان نسبی افزایش ارزش دلار که عمدتاً در سال 2015 رخ داد، اثر گذاشته است.
اما مساله اینجاست که اقتصادهای نوظهور یک بار دیگر و آن هم همین اواخر روند فعلی را تجربه کرده‌اند. جریان سرمایه نمی‌تواند به طور دائم ورودی باشد و اگر کشورها برای شروع جریان خروج آمادگی لازم را نداشته باشند، مضرات ورود سرمایه می‌تواند حتی از سود آن پیشی بگیرد. علاوه بر این وضعیت اقتصاد جهان و بعضی اقتصادهای نوظهور بی‌ثبات‌تر از چند سال گذشته است. قیمت نفت همچنان در کمترین حد ممکن است، برزیل با یکی از بزرگ‌ترین بحران‌های اقتصادی‌اش درگیر است و بحران بدهی‌ها در چین هنوز هم کنترل‌شده به نظر نمی‌رسد. در چنین فضایی کنترل هوشمندانه سرمایه‌ها از هر اقدام دیگری ضروری‌تر خواهد بود.