این تراکم اجتناب‌ناپذیر

پدیده ترافیک معلول عوامل متعدد و پیچیده‌ای است. پدیده‌ای که ضایعات و عوارض «روانی- ‌اجتماعی» زیادی را به‌جا می‌گذارد. از همین رو بررسی ابعاد ترافیک از دیدگاه روانشناسی و اجتماعی بسیار کاربردی خواهد بود. در اینجا ترافیک به‌عنوان پدیده‌ای که نتیجه برخورد متقابل «تراکم» و احساس «ازدحام» از یک‌سو و بروز حالت‌های هیجانی ناخوشایند و نادرست از سوی دیگر است، مورد بحث است. این رابطه تحت تاثیر حالت روانی مردم به‌عنوان کاربران سامانه حمل‌ونقل، تعبیر و تفسیری که آنان از نوع رابطه دوستانه یا خصمانه خود با دیگران دارند، قرار می‌گیرد. احساس ازدحام در جریان ترافیک، موجب برانگیختگی رانندگان و عابران می‌شود. وجود تراکم و ازدحام در شهرهای بزرگ و به‌‌ویژه معابر اصلی به‌ دلایل مختلف تبدیل به امری اجتناب‌ناپذیرشده و با کمک مقررات راهنمایی و رانندگی تلاش می‌شود بر مشکل ترافیک و مسائل ناشی از آن فائق شوند. این در حالی است که هنجارهای اجتماعی موجود در جوامع گاهی موجب تایید و زمانی دیگر سبب خنثی کردن مقررات رانندگی می‌شوند. در همین حال تجربه بشری نشان داده، درونی‌کردن هنجارها و مقررات اثری عمیق‌تر و مداومت بیشتری بر رفتار رانندگان خواهد داشت، تاثیراتی که در مواقع بروز ناهنجاری‌های ناشی از احساس ازدحام بسیار کارآمدتر است.
اگرچه معضلات پدیده ترافیک، ضایعات و عوارض منفی آن هر روز بیشتر احساس می‌شود، اما مایه شگفتی است که با وجود میلیون‌ها وسیله نقلیه و مطالعات پرهزینه، جز در چند زمینه محدود اقدامی عملیاتی و اساسی در این‌ زمینه انجام نشده است. ده‌ها سال پس از ورود ماشین به ایران و تنها در یکی دو دهه اخیر بوده که به وضع جاده‌ها، خیابان‌ها و علائم ترافیک، یعنی جنبه‌های ظاهری و مادی ترافیک توجه شده است. در حالی که تحقیقات جدی و کاربردی در ابعاد روانی-‌اجتماعی ترافیک آن‌طور که لازم است، جنبه ظهور پیدا نکرده. شاید اگر این تحقیقات انجام می‌شد در کاهش مشکلات ترافیک نقش موثری ایفا می‌کرد. محورها و مباحث اصلی روانشناسی رانندگی یا روانشناسی ترافیک، آمیزه‌ای از یافته‌های دیگر حوزه‌های مرتبط روانشناسی همچون روانشناسی اجتماعی، شخصیت، رشد، سلامت، بالینی و کاربردی است. در این زمینه منش اجتماعی، ویژگی‌های شخصیتی و شرایط حاکم بر حوزه شناختی، احساسی، عاطفی، رفتاری، حسی و حرکتی راننده می‌تواند، بیشترین نقش را در ارتباط با ترافیک و تصادفات رانندگی داشته باشد. مردم جامعه با توجه به نوع شخصیت، فرهنگ و تمدنی که با آن خو گرفته‌اند، نسبت به فناوری و خودرو واکنش نشان می‌دهند. زیرا چگونگی رانندگی با خودرو، نشان‌دهنده‌ وجوه مختلف شخصیتی و رفتاری و درک اجتماعی یک انسان است. بنابراین این پرونده به بررسی ابعاد روانی‌- اجتماعی ترافیک از دیدگاه روانشناسی اجتماعی و کاربردی می‌پردازد و اینکه تراکم ترافیک و احساس ازدحام متاثر از حالت‌های روانی رانندگان چگونه است؟ همچنین خسران‌های اجتماعی راه‌بندان تهران را بازخوانی خواهیم کرد و اینکه شهروندان تهرانی چه زیان‌های روحی و روانی را با ترافیک متحمل می‌شوند؟