تاریخ انتشار:
مدیرعامل کشتیرانی از جزئیات حکم ابطال تحریم‌های اتحادیه اروپا می‌گوید
می‌توانیم غرامت بگیریم
در روزهای پایانی تابستان امسال اعلام خبر ابطال تحریم‌های کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران و شرکت‌های وابسته با حکم دیوان دادگستری اروپا باعثشد بارقه‌های امید در بخش حمل و نقل دریایی ایران در نبود خطوط بزرگ کشتیرانی خارجی، جرقه زند.
در روزهای پایانی تابستان امسال اعلام خبر ابطال تحریم‌های کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران و شرکت‌های وابسته با حکم دیوان دادگستری اروپا باعث شد بارقه‌های امید در بخش حمل و نقل دریایی ایران در نبود خطوط بزرگ کشتیرانی خارجی، جرقه زند. در حالی که به زعم برخی کارشناسان لغو تحریم به این شکل تنها بار روانی مثبت دارد و نمی‌توان به ایجاد تغییرات چشمگیر در جابه‌جایی کالاها و کاهش هزینه‌های حمل بار چندان دلخوش کرد چرا که تا تحریم‌های شکننده آمریکا بر بخش حمل و نقل دریایی و همکاری شرکت‌های کشتیرانی خارجی پابرجاست نمی‌توان انتظار چندانی از ناوگان ملی دریایی ایران داشت تا هم بتواند نیازهای داخلی را پاسخ دهد و هم در خطوط بین‌المللی در تردد باشد. به این بهانه با محمد‌حسین داجمر پیرامون لغو این تحریم‌ها و تاثیرات آن در گشایش تجارت ایران و اروپا به گفت‌وگو پرداختیم. چرا که با وجود این اما و اگر‌ها مدیرعامل شرکت کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران نسبت به لغو این تحریم امیدوار است تا با قطعی شدن حکم این دادگاه در حدود دو ماه دیگر با تردد کشتی‌های ایرانی در مسیر اروپا بخشی از مشکلات ناشی از تحریم‌ها جبران شود و میزان درآمدهای این
شرکت بهبود یابد.
شما به تازگی از ابطال تحریم‌های کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران و شرکت‌های وابسته با حکم دیوان دادگستری اروپا خبر داده‌اید و اعلام کرده‌اید اگر این حکم با درخواست تجدید نظر شاکی مواجه نشود پس از دو ماه لازم‌الاجرا می‌شود. چه مسائلی باعث شد این دادگاه اروپا رای به لغو تحریم کشتیرانی ایران دهد؟
قبل از اینکه به پاسخ این سوال بپردازم باید به پیشینه تحریم‌ها اشاره کنم. همان‌طور که می‌دانید تحریم علیه شرکت کشتیرانی جمهوری اسلامی از حدود پنج سال و نیم قبل تشدید شد. وضع تحریم علیه کشتیرانی ایران بر چند نوع تقسیم می‌شود. یک نوع از تحریم‌ها به مصوبه سازمان ملل برمی‌گردد؛ در قطعنامه 1929 شورای امنیت سازمان ملل با تشدید تحریم‌های اقتصادی ایران شرکت کشتیرانی و چند شرکت تابعه آن در لیست تحریم این سازمان قرار گرفتند. نوع دیگر تحریم‌ها نیز مربوط به مصوبات خزانه‌داری آمریکاست که اصطلاحاً به آن افک (OFAC) گفته می‌شود. در مجموع شامل 20 مصوبه است و به تناسب موضوعات مختلف شرکت کشتیرانی و شرکت‌های تابعه و تعدادی از مدیران کشتیرانی را مشمول تحریم قرار داده است. نوعی از این تحریم‌ها نیز به طور خاص توسط اتحادیه اروپا از نوامبر سال 2008 بر این شرکت وضع شده است. از آن زمان تاکنون نیز هشت مصوبه تصویب شده که اگر دو مورد مصوبه تحریم انگلیس را که به شکل جداگانه صادر کرده در نظر بگیریم در مجموع 10 مصوبه تحریم شرکت کشتیرانی و شرکت‌های تابعه وجود دارد. در کنار این نوع تحریم‌ها که از دامنه بیشتری برخوردارند برخی از کشورها مانند کره جنوبی، ژاپن، استرالیا و کانادا نیز به تبعیت از سازمان ملل، اروپا و آمریکا تحریم‌هایی علیه کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران اعمال کردند. به طور طبیعی هر یک از این تحریم‌ها تاثیرات خاص خود را بر روند فعالیت شرکت کشتیرانی و تجارت ایران در سطح بین‌الملل گذاشته است اما اثرگذارترین آن به تحریم‌های اروپا علیه کشتیرانی برمی‌گردد. چرا که حجم تجارت ایران با اروپا از گستردگی به نسبت سایرین برخوردار بود. از حدود 44 سال قبل فعالیت کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران در اروپا آغاز شد. در ابتدا عمده فعالیت این شرکت در مسیرهای اروپایی قرار داشت بعد از آن به تدریج خطوط کشتیرانی آسیایی نیز فعال شدند؛ لذا لغو تحریم‌های اروپا برای شرکت کشتیرانی ایران از اهمیت بالایی برخوردار است.
در خصوص روند این لغو تحریم توضیح می‌دهید؟
در حدود سه سال قبل اقدامات اولیه از طریق دیپلماسی و مکاتبات با اتحادیه اروپا با ارائه مستندات و شواهد مربوطه بر این اساس که شرکت جمهوری اسلامی ایران خلاف قوانین و مقررات بین‌المللی عمل نکرده است و استنادات و ادعاهای مطرح‌شده در خصوص نقض قوانین و مقررات بین‌المللی توسط این شرکت، بی‌اساس است مطرح شد اما به‌رغم تلاش‌های انجام‌شده آنها زیر بار نرفتند. تا اینکه در مهرماه سال 1389 که به میلادی سال 2010 می‌شود شکایتی را در اتحادیه اروپا ثبت کردیم. در واقع این مساله را به عنوان یک لایحه حقوقی طرح دعوی کردیم. به هر شکل پروسه رسیدگی به شکایت طولانی‌مدت شد و در این مدت نیز شش لایحه رد و بدل شد. سه لایحه از طرف ما که مدعی بودیم و سه لایحه از طرف شاکی مطرح شد تا اینکه در آوریل سال 2013 دادگاه تشکیل شد و ادله هر دو طرف استماع شد و در نهایت حکم آن در 25 شهریورماه یعنی در ماه گذشته به نفع شرکت جمهوری اسلامی ایران صادر شد. با این حکم دیوان دادگستری اروپا، تحریم شرکت کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران و 17 شرکت تابعه باطل شد. در صورت لازم‌الاجرا شدن این حکم روابط تجاری ایران و اروپا به حالت طبیعی برمی‌گردد و این شرکت می‌تواند در مسیر کشورهای اروپا به تردد بپردازد.
با توجه به اینکه شاکی فرصت اعتراض و درخواست تجدید نظر بر این حکم را دارد اگر اتحادیه اروپا درخواست تجدید نظر دهد ممکن است رای نهایی این دادگاه تغییر کند؟
بر اساس قوانین اروپا از تاریخ صدور این حکم 70 روز شاکی فرصت دارد تا نسبت به صدور این حکم اعتراض کند و درخواست تجدید نظر بدهد؛ لذا دو حالت وجود دارد. یا شاکی یعنی اتحادیه اروپا اعتراض و درخواست تجدید نظر می‌کند. در این صورت با توجه به اینکه تمام مستندات شاکی در دادگاه بدوی ارائه شده است و برای دادگاه تجدید نظر باید مستندات جدید ارائه دهند که احتمال داشتن این مستندات ضعیف است و از این نظر این امیدواری وجود دارد که با گذشت این 70 روز اعتراضی انجام نشود و این حکم لازم‌الاجرا شود. اما ممکن است اتحادیه اروپا به نحوی مستنداتی را ارائه دهد در نتیجه دادگاه تجدید نظر باید تشکیل شود و رای نهایی را بدهد اما این امیدواری وجود دارد که رای نهایی نیز به نفع شرکت کشتیرانی جمهوری اسلامی خواهد بود. از طرفی اگر شاکی درخواست شکایت کند و بر اساس مستندات جدید مجدداً محکوم شود باید تمام هزینه‌های دو طرف را بپردازد. درست است که این هزینه برای اتحادیه اروپا اهمیتی ندارد اما از نظر پرستیژ و شأن این اتحادیه ایجاب می‌کند اگر مستندات محکمه‌پسند ندارند نسبت به این امر اعتراض نکنند. چرا که برای آنها خوشایند نیست این اتفاق مجدداً در دادگاه رخ دهد.
اگر این حکم قطعی و تحریم‌های اروپا علیه شرکت کشتیرانی برداشته شود با توجه به اینکه ثابت شده اتحادیه اروپا برخلاف قوانین و مقررات بین‌المللی این شرکت را تحریم کرده است، آیا شما می‌توانید برای دریافت خسارت‌هایی که در این چند سال بر اثر قطع ارتباط با اروپا وارد شده احقاق حق کنید؟
بله، حکم ابطال تحریم شرکت کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران این حق را ایجاد می‌کند تا بتوانیم خسارت‌هایی را که در این سال‌ها متحمل شده‌ایم پیگیری و در مراحل بعدی ادعای غرامت کنیم.
آیا برآوردی نیز انجام شده است که خسارت شرکت کشتیرانی ایران از تحریم‌های اروپا چه میزان است؟
خیر، هنوز به این مساله ورود نکرده‌ایم. با توجه به اینکه دامنه این خسارت بالاست و تبعات جنبی نیز داشته است چرا که آثار روانی این تحریم‌ها بر کلیه فعالیت‌های تجاری شرکت کشتیرانی ایران تاثیر گذاشته است باید این امر به طور دقیق مورد بررسی قرار گیرد.
اگر این حکم قطعی شود در این زمینه اقدام خواهید کرد؟
البته فعلاً قصد نداریم چنین دعوی را مطرح کنیم، مهم این است که این حکم قطعی و لازم‌الاجرا شود. امیدوارم در دو ماه آینده تردد در مسیر اروپا از سر گرفته شود و دوباره درآمد‌زایی در این زمینه داشته باشیم. انتظار داریم بیزینس نرمال مانند گذشته را داشته باشیم.
با توجه به اینکه مشکلات نقل و انتقال مالی در اثر تحریم‌های آمریکا وجود دارد آیا این درآمد قابل انتقال است؟
با طبیعی شدن روند تردد کشتی‌هایمان در اروپا می‌توانیم درآمدهایی را که از تجارت با کشورهای اروپایی داریم تسهیل کنیم چرا که با قطعی شدن حکم مربوطه امکان نقل و انتقال و هزینه کردن این درآمدها وجود دارد و مشکلی در این زمینه نخواهیم داشت.
این در حالی است که برخی کارشناسان اعتقاد دارند رفع تحریم‌های اروپا از کشتیرانی بیشتر جنبه روانی دارد و اثر چندانی بر جابه‌جایی کالا نمی‌گذارد. چرا که تمام ظرفیت این شرکت با منع ورود شرکت کشتیرانی خارجی برای واردات و صادرات بین خاور دور به ایران به کار گرفته شده است و دیگر ظرفیتی ندارد که مانند گذشته 50 درصد ظرفیت خود را به خطوط بین‌المللی چون مسیر اروپا اختصاص دهد؟
خیر، این‌گونه نیست که ظرفیتی نداشته باشیم که در این مسیر اختصاص دهیم. شرکت کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران از بیزینس‌های مختلفی برخوردار بوده و در رشته‌های مختلف حمل و نقل دریایی فعال است. بخشی از فعالیت‌های آن به حمل کانتینرهای کالا اختصاص دارد. در حالی که انواع و اقسام کشتی‌ها اعم از جنرال، کارگو، فله‌بر، کانتینربر و انواع تانکربر‌ها را دارد. می‌توانیم از برخی کشتی‌ها که به علت تحریم از بیزینس کمتری برخوردارند یا کشتی‌های فله‌بر که برخی کشورها در مسیر آسیا به علت مشکلاتی که دارند نمی‌توانند بپذیرند یا مساله بار در این کشتی‌ها که باید ظرفیت خیلی بالایی را حمل کنند با عادی شدن تردد کشتی‌های ایران در اروپا در این مسیر برای واردات و صادرات کالا استفاده کنیم. از طرف دیگر به علت برخی از محدودیت‌هایی که از ناحیه تحریم‌ها ایجاد شده بود شرکت کشتیرانی نمی‌توانست کالاهای دیگر کشورها را حمل کند. اکنون این فرصت با لغو تحریم اروپا دوباره ایجاد می‌شود. اگر کالایی از ایران به سمت اروپا برده شود در بازگشت می‌توانیم کالاهای دیگر کشورها را نیز جابه‌جا کنیم. این امر برایمان بسیار مهم است و می‌توانیم درآمدهایمان را از این طریق افزایش دهیم.
یعنی شرکت کشتیرانی این ظرفیت را دارد که هم در نبود خطوط کشتیرانی خارجی در اثر تحریم‌های آمریکا در جابه‌جایی کالاهای مورد نیاز کشور و صادرات تمام این بار را به دوش کشد و هم می‌تواند از فرصتی که لغو تحریم اروپا ایجاد می‌کند به کسب درآمد در خطوط بین‌المللی بپردازد؟
این‌گونه نیست که تمام ظرفیت شرکت کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران به حمل کالاهای کشور اختصاص داشته باشد. در حال حاضر به‌رغم افزایش فعالیت کشتیرانی در بخش داخلی حداکثر 80 درصد ظرفیت‌مان در این زمینه صرف می‌شود. 20 درصد ظرفیت خالی داریم و می‌توانیم آن را در مسیرهای بین‌المللی به کار بگیریم. از طرفی این‌طور نیست که هیچ کشتی خارجی وارد بنادر ایران نمی‌شود. درست مانند گذشته از تردد خطوط کشتیرانی خارجی کاسته شده است اما تعدادی از کشتی‌های خارجی همچنان در بنادر ایران پهلو می‌گیرند. تحریم آمریکا بیشتر شامل شرکت‌های بزرگ و برند جهانی است. این شرکت‌ها با توجه به اینکه با آمریکا داد و ستد دارند برای آنکه منافع‌شان در خطر نیفتد دیگر به بنادر ایران نمی‌آیند؛ لذا تعداد قابل توجهی شرکت‌های کوچک کشتیرانی خارجی در بنادر جنوبی کشور فعال هستند و به جابه‌جایی کالا می‌پردازند.
با این اوصاف شما اعتقاد دارید تحریم شرکت تایدواتر که کلیه امور عملیات بندری در بنادر جنوبی را انجام می‌دهد مانعی برای ورود شرکت‌های بزرگ کشتیرانی خارجی نیست و آنها به علت منافعی که با آمریکا دارند ترجیح داده‌اند به ایران نیایند؟
بخشی از این مساله تحت تاثیر جو تحریم‌هاست. اولاً که تایدواتر در بندرعباس بیشتر فعال است. این شرکت‌ها اگر قصد همکاری با ایران را دارند می‌توانند در بنادر دیگر تردد کنند. ثانیاً در بندرعباس نیز دو اپراتور بندری فعال است. اپراتور دوم بندرعباس می‌تواند عملیات بندری این شرکت‌ها را انجام دهد. از طرف دیگر تایدواتر تنها عملیات بندری در کانتینرها انجام می‌دهد در حالی که سهم قابل توجهی از کالاهایی که در بنادر جابه‌جا می‌شود مربوط به کالاهای فله‌بر یا کارگو و تانکربر می‌شود که تایدواتر اصلاً در این زمینه‌ها عملیات بندری انجام نمی‌دهد. به نظرم موضوع تحریم تایدواتر تاثیری در این زمینه ندارد و نمی‌تواند مشکلی برای شرکت‌های بزرگ کشتیرانی خارجی ایجاد کند همان‌طور که گفتم منافع آنها ایجاب می‌کند به بنادر ایران نیایند چون این ترس را از سمت آمریکا احساس می‌کنند که ممکن است با جرایم سنگین مواجه شوند یا داد و ستدشان با آمریکا دچار خلل شود. این بحث برای زمانی بود که اپراتور دوم بندری در بندرعباس فعال نشده بود و تایدواتر قرارداد انحصاری با سازمان بنادر و دریانوردی در عملیات بندری داشت اما در یک سال اخیر این مشکل بر طرف شده است.
با توجه به اینکه تحریم‌ها باعث شده بخش قابل توجهی از جابه‌جایی بار توسط شرکت کشتیرانی انجام شود این مساله باعث شده برخی عنوان کنند انحصاری شدن این بخش باعث می‌شود تا کرایه حمل بالا رود. با وجود این از زمان آغاز تشدید تحریم‌ها به ویژه در یک سال اخیر چه میزان بر کرایه حمل افزوده شده است؟
به طور طبیعی از آغاز تشدید تحریم‌ها کرایه حمل افزایش یافته است. اما در خصوص تحریم‌هایی که تیرماه سال گذشته در خصوص کشتی‌های کانتینربر اعمال شد تاکنون هیچ‌گونه افزایش قیمتی در کرایه حمل نداده‌ایم. با وجود اینکه شرایط بازار بعضاً ایجاب می‌کرد نرخ‌هایمان را افزایش دهیم اما به خاطر جو روانی که بر قیمت تمام‌شده کالاها تاثیر می‌گذاشت و به التهابات بازار دامن می‌زد این مساله را ممنوع کردیم. تقریباً می‌توان گفت از یک ماه قبل از تیرماه آخرین مصوبه تغییر کرایه حمل را داشتیم و پس از آن تغییری ایجاد نکرده‌ایم. اکنون نیز برنامه‌ای برای افزایش کرایه حمل نداریم. می‌توانید به سایت شرکت کشتیرانی و اتاق بازرگانی مراجعه کنید که قیمت‌های مصوب تا الان هیچ تغییری نکرده است.
با این اوصاف اگر تحریم‌های اروپا لغو شود چه میزان بر کاهش هزینه‌های حمل بار تاثیر می‌گذارد؟
کاهش هزینه‌ها در حمل و نقل ایران و اروپا تاثیر بسزایی دارد. تحریم کشتیرانی به اروپا باعث شد تا حمل و نقل کانتینرها به شکل زمینی انجام شود که نه‌‌تنها هزینه جابه‌جایی بیشتر شد بلکه مدت زمان حمل را نیز طولانی‌تر کرده است. از طرفی وجود تحریم‌های حمل و نقل دریایی باعث افت قابل توجه تجارت ایران و اروپا شده است. اگر این تحریم‌ها برداشته شود در زمینه صادرات با رشد مواجه می‌شویم. چرا که بخشی از کالاهایی که جابه‌جا می‌کردیم به کالاهای پتروشیمی اختصاص داشت. از طرف دیگر اکنون بحث لغو تحریم خودرو نیز مطرح است. اگر این اتفاق نیز بیفتد می‌توانیم دوباره حمل کانتینرهای خودرو بین ایران و فرانسه را از سر بگیریم. چرا که به علت تحریم‌ها حمل این کالا به صفر رسیده است.
با رقم بگویید...، این هزینه‌ها در هر تن جابه‌جایی کالا کاهش می‌یابد؟
این ارقام متفاوت است، بستگی به وزن کالا و مسافت جابه‌جایی دارد. در مورد برخی کالاها ممکن است تا 100 دلار نیز در هر تن از هزینه‌ها کاسته شود و در برخی در حدود 40 تا 50 دلار از هزینه بکاهد. البته مساله زمان نیز مهم است که تردد به شکل مستقیم انجام شود. به طور طبیعی زمان جابه‌جایی کم می‌شود و این امر در کاهش هزینه‌ها تاثیر دارد.
با توجه به اینکه شما با تشدید تحریم‌ها اعلام کردید درآمدهای این شرکت از دو میلیارد دلار به کمتر از یک میلیارد دلار رسیده است و با افت قابل توجهی مواجه شده است، در حال حاضر این وضعیت چگونه است؟
کاهش درآمدهای کشتیرانی را باید در دو زمینه بررسی کرد. بخشی به تحریم‌ها بستگی دارد. اما بخش دیگر آن به بحران اقتصاد جهانی ربط دارد. در سال 2008 که تحریم کشتیرانی ایران اعمال شد همزمان اثر بحران جهانی اقتصاد بر بخش کشتیرانی گذاشته شد. این مساله باعث سقوط شاخص‌های حمل و نقل دریایی در سطح جهانی شد. به طور مثال؛ اگر کرایه یک کشتی پاناماکس در اوایل سال 2008 در روز در حدود هزار دلار بود در آخر این سال به روزی پنج هزار دلار رسید. مسائل ناشی از این بحران باعث شد تا بسیاری از شرکت‌های کشتیرانی جهان که سودده بود با زیان‌های سنگین مواجه شوند. حال تصور کنید بر شرکت کشتیرانی ایران علاوه بر مشکلات بحران جهانی اقتصاد، مشکلات پیرامون تحریم نیز افزوده شود تا چه میزان باعث خواهد شد درآمدهای این شرکت با افت مواجه شود. بنابراین تمام مسائل کاهش درآمدهای این شرکت را نمی‌توان ناشی از تحریم‌ها دانست. هرچند تحریم‌ها باعث شد برخی از بازارها را در آن شرایط بحرانی از دست دهیم اما در برخی موارد نیز با توجه به اینکه کشتی‌های خارجی در تردد به ایران محدودیت داشتند توانستیم با حمل این بارها تا حدودی برخی هزینه‌ها را جبران کنیم. به هر شکل کاهش چشمگیر درآمدهای کشتیرانی در دو سال گذشته باعث شد با زیان مواجه شویم در حالی که پیش از آن جزو شرکت‌های سودده بودیم.
نگفتید در حال حاضر درآمد این شرکت چقدر است؟ اگر تردد در مسیرهای اروپایی از سر گرفته شود تا چه میزان درآمدهایتان بهبود خواهد یافت؟
اندکی نسبت به سال گذشته بهبود یافته و به حدود یک میلیارد دلار رسیده است. اگر تحریم‌های اروپا لغو شود و از طرفی بهبودی در بازار تجارت جهانی ایجاد شود و سیاست خارجی ایران به سمت تعامل پیش رود پیش‌بینی کرده‌ایم در سال آینده درآمد شرکت به یک و نیم میلیارد دلار برسد.
در زمینه بیمه کشتی‌ها اگر این تحریم‌ها لغو شود این مساله مشکل‌ساز نمی‌شود؟
اتفاقاً تحریم‌ها باعث شد تا در این زمینه به موفقیت‌هایی برسیم و کشتی‌های ایران را تحت حمایت بیمه ایرانی قرار دهیم. وقتی با تحریم‌های بیمه‌ای انگلیس مواجه شدیم و کشتی‌های ایرانی دیگر نمی‌توانستند از بیمه بین‌المللی برخوردار شوند از شرکت‌های بیمه داخلی کمک گرفتیم و بیمه ایرانی را ایجاد کردیم. خوشبختانه دولت نیز حمایت لازم را به عمل آورد و با سپرده‌گذاری یک میلیارد‌دلاری در بانک مرکزی باعث شد تا کشورهایی که در این زمینه تردید داشتند نگرانی‌هایشان برطرف شود و این بیمه اکنون در سطح بین‌المللی قابل قبول است. اگر این بیمه قابل قبول نبود کشتی‌های ما نمی‌توانستند در هیچ یک از مسیرهای بین‌المللی تردد کنند. در خصوص تردد در مسیر اروپا نیز مشکلی در این زمینه نداریم و می‌توانیم از همین بیمه استفاده کنیم.
با وجود اینکه تحریم‌های آمریکا علیه کشتیرانی ایران وضع شده است برای مقابله با این تحریم‌ها چه برنامه‌هایی دارید؟
به هر شکل در این سال‌ها با شیوه‌های مختلف تحریم‌ها را دور زده‌ایم. اگر مقطعی که این امکان وجود داشت با تغییر پرچم بخشی از فشار ناشی از تحریم‌ها را کاستیم اکنون نیز از روش‌های دیگر استفاده می‌کنیم که هزینه کمتری دارند. چرا که دیگر با قوانین سختی که آمریکا اعمال کرده است نمی‌توانیم تغییر پرچم دهیم اما باز هم راه‌هایی وجود دارد که بتوانیم تحریم‌ها را دور بزنیم. البته امیدواریم با خبرهای خوشی که از نیویورک به گوش می‌رسد گشایشی در سیاست خارجی کشور ایجاد شود تا زمینه برداشته شدن تحریم‌های آمریکا نیز فراهم شود.
شما به تازگی از ابطال تحریم‌های کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران و شرکت‌های وابسته با حکم دیوان دادگستری اروپا خبر داده‌اید و اعلام کرده‌اید اگر این حکم با درخواست تجدید نظر شاکی مواجه نشود پس از دو ماه لازم‌الاجرا می‌شود. چه مسائلی باعث شد این دادگاه اروپا رای به لغو تحریم کشتیرانی ایران دهد؟
قبل از اینکه به پاسخ این سوال بپردازم باید به پیشینه تحریم‌ها اشاره کنم. همان‌طور که می‌دانید تحریم علیه شرکت کشتیرانی جمهوری اسلامی از حدود پنج سال و نیم قبل تشدید شد. وضع تحریم علیه کشتیرانی ایران بر چند نوع تقسیم می‌شود. یک نوع از تحریم‌ها به مصوبه سازمان ملل برمی‌گردد؛ در قطعنامه 1929 شورای امنیت سازمان ملل با تشدید تحریم‌های اقتصادی ایران شرکت کشتیرانی و چند شرکت تابعه آن در لیست تحریم این سازمان قرار گرفتند. نوع دیگر تحریم‌ها نیز مربوط به مصوبات خزانه‌داری آمریکاست که اصطلاحاً به آن افک (OFAC) گفته می‌شود. در مجموع شامل 20 مصوبه است و به تناسب موضوعات مختلف شرکت کشتیرانی و شرکت‌های تابعه و تعدادی از مدیران کشتیرانی را مشمول تحریم قرار داده است. نوعی از این تحریم‌ها نیز به طور خاص توسط اتحادیه اروپا از نوامبر سال 2008 بر این شرکت وضع شده است. از آن زمان تاکنون نیز هشت مصوبه تصویب شده که اگر دو مورد مصوبه تحریم انگلیس را که به شکل جداگانه صادر کرده در نظر بگیریم در مجموع 10 مصوبه تحریم شرکت کشتیرانی و شرکت‌های تابعه وجود دارد. در کنار این نوع تحریم‌ها که از دامنه بیشتری برخوردارند برخی از کشورها مانند کره جنوبی، ژاپن، استرالیا و کانادا نیز به تبعیت از سازمان ملل، اروپا و آمریکا تحریم‌هایی علیه کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران اعمال کردند. به طور طبیعی هر یک از این تحریم‌ها تاثیرات خاص خود را بر روند فعالیت شرکت کشتیرانی و تجارت ایران در سطح بین‌الملل گذاشته است اما اثرگذارترین آن به تحریم‌های اروپا علیه کشتیرانی برمی‌گردد. چرا که حجم تجارت ایران با اروپا از گستردگی به نسبت سایرین برخوردار بود. از حدود 44 سال قبل فعالیت کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران در اروپا آغاز شد. در ابتدا عمده فعالیت این شرکت در مسیرهای اروپایی قرار داشت بعد از آن به تدریج خطوط کشتیرانی آسیایی نیز فعال شدند؛ لذا لغو تحریم‌های اروپا برای شرکت کشتیرانی ایران از اهمیت بالایی برخوردار است.
در خصوص روند این لغو تحریم توضیح می‌دهید؟
در حدود سه سال قبل اقدامات اولیه از طریق دیپلماسی و مکاتبات با اتحادیه اروپا با ارائه مستندات و شواهد مربوطه بر این اساس که شرکت جمهوری اسلامی ایران خلاف قوانین و مقررات بین‌المللی عمل نکرده است و استنادات و ادعاهای مطرح‌شده در خصوص نقض قوانین و مقررات بین‌المللی توسط این شرکت، بی‌اساس است مطرح شد اما به‌رغم تلاش‌های انجام‌شده آنها زیر بار نرفتند. تا اینکه در مهرماه سال 1389 که به میلادی سال 2010 می‌شود شکایتی را در اتحادیه اروپا ثبت کردیم. در واقع این مساله را به عنوان یک لایحه حقوقی طرح دعوی کردیم. به هر شکل پروسه رسیدگی به شکایت طولانی‌مدت شد و در این مدت نیز شش لایحه رد و بدل شد. سه لایحه از طرف ما که مدعی بودیم و سه لایحه از طرف شاکی مطرح شد تا اینکه در آوریل سال 2013 دادگاه تشکیل شد و ادله هر دو طرف استماع شد و در نهایت حکم آن در 25 شهریورماه یعنی در ماه گذشته به نفع شرکت جمهوری اسلامی ایران صادر شد. با این حکم دیوان دادگستری اروپا، تحریم شرکت کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران و 17 شرکت تابعه باطل شد. در صورت لازم‌الاجرا شدن این حکم روابط تجاری ایران و اروپا به حالت طبیعی برمی‌گردد و این شرکت می‌تواند در مسیر کشورهای اروپا به تردد بپردازد.
با توجه به اینکه شاکی فرصت اعتراض و درخواست تجدید نظر بر این حکم را دارد اگر اتحادیه اروپا درخواست تجدید نظر دهد ممکن است رای نهایی این دادگاه تغییر کند؟
بر اساس قوانین اروپا از تاریخ صدور این حکم 70 روز شاکی فرصت دارد تا نسبت به صدور این حکم اعتراض کند و درخواست تجدید نظر بدهد؛ لذا دو حالت وجود دارد. یا شاکی یعنی اتحادیه اروپا اعتراض و درخواست تجدید نظر می‌کند. در این صورت با توجه به اینکه تمام مستندات شاکی در دادگاه بدوی ارائه شده است و برای دادگاه تجدید نظر باید مستندات جدید ارائه دهند که احتمال داشتن این مستندات ضعیف است و از این نظر این امیدواری وجود دارد که با گذشت این 70 روز اعتراضی انجام نشود و این حکم لازم‌الاجرا شود. اما ممکن است اتحادیه اروپا به نحوی مستنداتی را ارائه دهد در نتیجه دادگاه تجدید نظر باید تشکیل شود و رای نهایی را بدهد اما این امیدواری وجود دارد که رای نهایی نیز به نفع شرکت کشتیرانی جمهوری اسلامی خواهد بود. از طرفی اگر شاکی درخواست شکایت کند و بر اساس مستندات جدید مجدداً محکوم شود باید تمام هزینه‌های دو طرف را بپردازد. درست است که این هزینه برای اتحادیه اروپا اهمیتی ندارد اما از نظر پرستیژ و شأن این اتحادیه ایجاب می‌کند اگر مستندات محکمه‌پسند ندارند نسبت به این امر اعتراض نکنند. چرا که برای آنها خوشایند نیست این اتفاق مجدداً در دادگاه رخ دهد.
اگر این حکم قطعی و تحریم‌های اروپا علیه شرکت کشتیرانی برداشته شود با توجه به اینکه ثابت شده اتحادیه اروپا برخلاف قوانین و مقررات بین‌المللی این شرکت را تحریم کرده است، آیا شما می‌توانید برای دریافت خسارت‌هایی که در این چند سال بر اثر قطع ارتباط با اروپا وارد شده احقاق حق کنید؟
بله، حکم ابطال تحریم شرکت کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران این حق را ایجاد می‌کند تا بتوانیم خسارت‌هایی را که در این سال‌ها متحمل شده‌ایم پیگیری و در مراحل بعدی ادعای غرامت کنیم.
آیا برآوردی نیز انجام شده است که خسارت شرکت کشتیرانی ایران از تحریم‌های اروپا چه میزان است؟
خیر، هنوز به این مساله ورود نکرده‌ایم. با توجه به اینکه دامنه این خسارت بالاست و تبعات جنبی نیز داشته است چرا که آثار روانی این تحریم‌ها بر کلیه فعالیت‌های تجاری شرکت کشتیرانی ایران تاثیر گذاشته است باید این امر به طور دقیق مورد بررسی قرار گیرد.
اگر این حکم قطعی شود در این زمینه اقدام خواهید کرد؟
البته فعلاً قصد نداریم چنین دعوی را مطرح کنیم، مهم این است که این حکم قطعی و لازم‌الاجرا شود. امیدوارم در دو ماه آینده تردد در مسیر اروپا از سر گرفته شود و دوباره درآمد‌زایی در این زمینه داشته باشیم. انتظار داریم بیزینس نرمال مانند گذشته را داشته باشیم.
با توجه به اینکه مشکلات نقل و انتقال مالی در اثر تحریم‌های آمریکا وجود دارد آیا این درآمد قابل انتقال است؟
با طبیعی شدن روند تردد کشتی‌هایمان در اروپا می‌توانیم درآمدهایی را که از تجارت با کشورهای اروپایی داریم تسهیل کنیم چرا که با قطعی شدن حکم مربوطه امکان نقل و انتقال و هزینه کردن این درآمدها وجود دارد و مشکلی در این زمینه نخواهیم داشت.
این در حالی است که برخی کارشناسان اعتقاد دارند رفع تحریم‌های اروپا از کشتیرانی بیشتر جنبه روانی دارد و اثر چندانی بر جابه‌جایی کالا نمی‌گذارد. چرا که تمام ظرفیت این شرکت با منع ورود شرکت کشتیرانی خارجی برای واردات و صادرات بین خاور دور به ایران به کار گرفته شده است و دیگر ظرفیتی ندارد که مانند گذشته 50 درصد ظرفیت خود را به خطوط بین‌المللی چون مسیر اروپا اختصاص دهد؟
خیر، این‌گونه نیست که ظرفیتی نداشته باشیم که در این مسیر اختصاص دهیم. شرکت کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران از بیزینس‌های مختلفی برخوردار بوده و در رشته‌های مختلف حمل و نقل دریایی فعال است. بخشی از فعالیت‌های آن به حمل کانتینرهای کالا اختصاص دارد. در حالی که انواع و اقسام کشتی‌ها اعم از جنرال، کارگو، فله‌بر، کانتینربر و انواع تانکربر‌ها را دارد. می‌توانیم از برخی کشتی‌ها که به علت تحریم از بیزینس کمتری برخوردارند یا کشتی‌های فله‌بر که برخی کشورها در مسیر آسیا به علت مشکلاتی که دارند نمی‌توانند بپذیرند یا مساله بار در این کشتی‌ها که باید ظرفیت خیلی بالایی را حمل کنند با عادی شدن تردد کشتی‌های ایران در اروپا در این مسیر برای واردات و صادرات کالا استفاده کنیم. از طرف دیگر به علت برخی از محدودیت‌هایی که از ناحیه تحریم‌ها ایجاد شده بود شرکت کشتیرانی نمی‌توانست کالاهای دیگر کشورها را حمل کند. اکنون این فرصت با لغو تحریم اروپا دوباره ایجاد می‌شود. اگر کالایی از ایران به سمت اروپا برده شود در بازگشت می‌توانیم کالاهای دیگر کشورها را نیز جابه‌جا کنیم. این امر برایمان بسیار مهم است و می‌توانیم درآمدهایمان را از این طریق افزایش دهیم.
یعنی شرکت کشتیرانی این ظرفیت را دارد که هم در نبود خطوط کشتیرانی خارجی در اثر تحریم‌های آمریکا در جابه‌جایی کالاهای مورد نیاز کشور و صادرات تمام این بار را به دوش کشد و هم می‌تواند از فرصتی که لغو تحریم اروپا ایجاد می‌کند به کسب درآمد در خطوط بین‌المللی بپردازد؟
این‌گونه نیست که تمام ظرفیت شرکت کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران به حمل کالاهای کشور اختصاص داشته باشد. در حال حاضر به‌رغم افزایش فعالیت کشتیرانی در بخش داخلی حداکثر 80 درصد ظرفیت‌مان در این زمینه صرف می‌شود. 20 درصد ظرفیت خالی داریم و می‌توانیم آن را در مسیرهای بین‌المللی به کار بگیریم. از طرفی این‌طور نیست که هیچ کشتی خارجی وارد بنادر ایران نمی‌شود. درست مانند گذشته از تردد خطوط کشتیرانی خارجی کاسته شده است اما تعدادی از کشتی‌های خارجی همچنان در بنادر ایران پهلو می‌گیرند. تحریم آمریکا بیشتر شامل شرکت‌های بزرگ و برند جهانی است. این شرکت‌ها با توجه به اینکه با آمریکا داد و ستد دارند برای آنکه منافع‌شان در خطر نیفتد دیگر به بنادر ایران نمی‌آیند؛ لذا تعداد قابل توجهی شرکت‌های کوچک کشتیرانی خارجی در بنادر جنوبی کشور فعال هستند و به جابه‌جایی کالا می‌پردازند.
با این اوصاف شما اعتقاد دارید تحریم شرکت تایدواتر که کلیه امور عملیات بندری در بنادر جنوبی را انجام می‌دهد مانعی برای ورود شرکت‌های بزرگ کشتیرانی خارجی نیست و آنها به علت منافعی که با آمریکا دارند ترجیح داده‌اند به ایران نیایند؟
بخشی از این مساله تحت تاثیر جو تحریم‌هاست. اولاً که تایدواتر در بندرعباس بیشتر فعال است. این شرکت‌ها اگر قصد همکاری با ایران را دارند می‌توانند در بنادر دیگر تردد کنند. ثانیاً در بندرعباس نیز دو اپراتور بندری فعال است. اپراتور دوم بندرعباس می‌تواند عملیات بندری این شرکت‌ها را انجام دهد. از طرف دیگر تایدواتر تنها عملیات بندری در کانتینرها انجام می‌دهد در حالی که سهم قابل توجهی از کالاهایی که در بنادر جابه‌جا می‌شود مربوط به کالاهای فله‌بر یا کارگو و تانکربر می‌شود که تایدواتر اصلاً در این زمینه‌ها عملیات بندری انجام نمی‌دهد. به نظرم موضوع تحریم تایدواتر تاثیری در این زمینه ندارد و نمی‌تواند مشکلی برای شرکت‌های بزرگ کشتیرانی خارجی ایجاد کند همان‌طور که گفتم منافع آنها ایجاب می‌کند به بنادر ایران نیایند چون این ترس را از سمت آمریکا احساس می‌کنند که ممکن است با جرایم سنگین مواجه شوند یا داد و ستدشان با آمریکا دچار خلل شود. این بحث برای زمانی بود که اپراتور دوم بندری در بندرعباس فعال نشده بود و تایدواتر قرارداد انحصاری با سازمان بنادر و دریانوردی در عملیات بندری داشت اما در یک سال اخیر این مشکل بر طرف شده است.
با توجه به اینکه تحریم‌ها باعث شده بخش قابل توجهی از جابه‌جایی بار توسط شرکت کشتیرانی انجام شود این مساله باعث شده برخی عنوان کنند انحصاری شدن این بخش باعث می‌شود تا کرایه حمل بالا رود. با وجود این از زمان آغاز تشدید تحریم‌ها به ویژه در یک سال اخیر چه میزان بر کرایه حمل افزوده شده است؟
به طور طبیعی از آغاز تشدید تحریم‌ها کرایه حمل افزایش یافته است. اما در خصوص تحریم‌هایی که تیرماه سال گذشته در خصوص کشتی‌های کانتینربر اعمال شد تاکنون هیچ‌گونه افزایش قیمتی در کرایه حمل نداده‌ایم. با وجود اینکه شرایط بازار بعضاً ایجاب می‌کرد نرخ‌هایمان را افزایش دهیم اما به خاطر جو روانی که بر قیمت تمام‌شده کالاها تاثیر می‌گذاشت و به التهابات بازار دامن می‌زد این مساله را ممنوع کردیم. تقریباً می‌توان گفت از یک ماه قبل از تیرماه آخرین مصوبه تغییر کرایه حمل را داشتیم و پس از آن تغییری ایجاد نکرده‌ایم. اکنون نیز برنامه‌ای برای افزایش کرایه حمل نداریم. می‌توانید به سایت شرکت کشتیرانی و اتاق بازرگانی مراجعه کنید که قیمت‌های مصوب تا الان هیچ تغییری نکرده است.
با این اوصاف اگر تحریم‌های اروپا لغو شود چه میزان بر کاهش هزینه‌های حمل بار تاثیر می‌گذارد؟
کاهش هزینه‌ها در حمل و نقل ایران و اروپا تاثیر بسزایی دارد. تحریم کشتیرانی به اروپا باعث شد تا حمل و نقل کانتینرها به شکل زمینی انجام شود که نه‌‌تنها هزینه جابه‌جایی بیشتر شد بلکه مدت زمان حمل را نیز طولانی‌تر کرده است. از طرفی وجود تحریم‌های حمل و نقل دریایی باعث افت قابل توجه تجارت ایران و اروپا شده است. اگر این تحریم‌ها برداشته شود در زمینه صادرات با رشد مواجه می‌شویم. چرا که بخشی از کالاهایی که جابه‌جا می‌کردیم به کالاهای پتروشیمی اختصاص داشت. از طرف دیگر اکنون بحث لغو تحریم خودرو نیز مطرح است. اگر این اتفاق نیز بیفتد می‌توانیم دوباره حمل کانتینرهای خودرو بین ایران و فرانسه را از سر بگیریم. چرا که به علت تحریم‌ها حمل این کالا به صفر رسیده است.
با رقم بگویید...، این هزینه‌ها در هر تن جابه‌جایی کالا کاهش می‌یابد؟
این ارقام متفاوت است، بستگی به وزن کالا و مسافت جابه‌جایی دارد. در مورد برخی کالاها ممکن است تا 100 دلار نیز در هر تن از هزینه‌ها کاسته شود و در برخی در حدود 40 تا 50 دلار از هزینه بکاهد. البته مساله زمان نیز مهم است که تردد به شکل مستقیم انجام شود. به طور طبیعی زمان جابه‌جایی کم می‌شود و این امر در کاهش هزینه‌ها تاثیر دارد.
با توجه به اینکه شما با تشدید تحریم‌ها اعلام کردید درآمدهای این شرکت از دو میلیارد دلار به کمتر از یک میلیارد دلار رسیده است و با افت قابل توجهی مواجه شده است، در حال حاضر این وضعیت چگونه است؟
کاهش درآمدهای کشتیرانی را باید در دو زمینه بررسی کرد. بخشی به تحریم‌ها بستگی دارد. اما بخش دیگر آن به بحران اقتصاد جهانی ربط دارد. در سال 2008 که تحریم کشتیرانی ایران اعمال شد همزمان اثر بحران جهانی اقتصاد بر بخش کشتیرانی گذاشته شد. این مساله باعث سقوط شاخص‌های حمل و نقل دریایی در سطح جهانی شد. به طور مثال؛ اگر کرایه یک کشتی پاناماکس در اوایل سال 2008 در روز در حدود هزار دلار بود در آخر این سال به روزی پنج هزار دلار رسید. مسائل ناشی از این بحران باعث شد تا بسیاری از شرکت‌های کشتیرانی جهان که سودده بود با زیان‌های سنگین مواجه شوند. حال تصور کنید بر شرکت کشتیرانی ایران علاوه بر مشکلات بحران جهانی اقتصاد، مشکلات پیرامون تحریم نیز افزوده شود تا چه میزان باعث خواهد شد درآمدهای این شرکت با افت مواجه شود. بنابراین تمام مسائل کاهش درآمدهای این شرکت را نمی‌توان ناشی از تحریم‌ها دانست. هرچند تحریم‌ها باعث شد برخی از بازارها را در آن شرایط بحرانی از دست دهیم اما در برخی موارد نیز با توجه به اینکه کشتی‌های خارجی در تردد به ایران محدودیت داشتند توانستیم با حمل این بارها تا حدودی برخی هزینه‌ها را جبران کنیم. به هر شکل کاهش چشمگیر درآمدهای کشتیرانی در دو سال گذشته باعث شد با زیان مواجه شویم در حالی که پیش از آن جزو شرکت‌های سودده بودیم.
نگفتید در حال حاضر درآمد این شرکت چقدر است؟ اگر تردد در مسیرهای اروپایی از سر گرفته شود تا چه میزان درآمدهایتان بهبود خواهد یافت؟
اندکی نسبت به سال گذشته بهبود یافته و به حدود یک میلیارد دلار رسیده است. اگر تحریم‌های اروپا لغو شود و از طرفی بهبودی در بازار تجارت جهانی ایجاد شود و سیاست خارجی ایران به سمت تعامل پیش رود پیش‌بینی کرده‌ایم در سال آینده درآمد شرکت به یک و نیم میلیارد دلار برسد.
در زمینه بیمه کشتی‌ها اگر این تحریم‌ها لغو شود این مساله مشکل‌ساز نمی‌شود؟
اتفاقاً تحریم‌ها باعث شد تا در این زمینه به موفقیت‌هایی برسیم و کشتی‌های ایران را تحت حمایت بیمه ایرانی قرار دهیم. وقتی با تحریم‌های بیمه‌ای انگلیس مواجه شدیم و کشتی‌های ایرانی دیگر نمی‌توانستند از بیمه بین‌المللی برخوردار شوند از شرکت‌های بیمه داخلی کمک گرفتیم و بیمه ایرانی را ایجاد کردیم. خوشبختانه دولت نیز حمایت لازم را به عمل آورد و با سپرده‌گذاری یک میلیارد‌دلاری در بانک مرکزی باعث شد تا کشورهایی که در این زمینه تردید داشتند نگرانی‌هایشان برطرف شود و این بیمه اکنون در سطح بین‌المللی قابل قبول است. اگر این بیمه قابل قبول نبود کشتی‌های ما نمی‌توانستند در هیچ یک از مسیرهای بین‌المللی تردد کنند. در خصوص تردد در مسیر اروپا نیز مشکلی در این زمینه نداریم و می‌توانیم از همین بیمه استفاده کنیم.
با وجود اینکه تحریم‌های آمریکا علیه کشتیرانی ایران وضع شده است برای مقابله با این تحریم‌ها چه برنامه‌هایی دارید؟
به هر شکل در این سال‌ها با شیوه‌های مختلف تحریم‌ها را دور زده‌ایم. اگر مقطعی که این امکان وجود داشت با تغییر پرچم بخشی از فشار ناشی از تحریم‌ها را کاستیم اکنون نیز از روش‌های دیگر استفاده می‌کنیم که هزینه کمتری دارند. چرا که دیگر با قوانین سختی که آمریکا اعمال کرده است نمی‌توانیم تغییر پرچم دهیم اما باز هم راه‌هایی وجود دارد که بتوانیم تحریم‌ها را دور بزنیم. البته امیدواریم با خبرهای خوشی که از نیویورک به گوش می‌رسد گشایشی در سیاست خارجی کشور ایجاد شود تا زمینه برداشته شدن تحریم‌های آمریکا نیز فراهم شود.
دیدگاه تان را بنویسید