بیراهه استخدام

واژه «استخدام» یکی از پرطرفدارترین کلمات کلیدی کاربران ایرانی در موتورهای جست‌وجو است. به محض وارد کردن این واژه در گوگل با انبوهی از تبلیغات و اخبار آزمون‌های استخدامی و وعده‌های رنگارنگ در این زمینه مواجه می‌شویم؛ اخبار و تبلیغاتی با این پیام مشخص که انبوه بیکاران ایرانی هر روز در جست‌وجوی استخدام در شرکت‌ها و سازمان‌ها به اینترنت و کانال‌های دیگر سر می‌کشند. برآوردهای مختلفی از نرخ بیکاری در ایران وجود دارد، اما طبق آخرین آمار مرکز آمار ایران مربوط به پاییز سال 1394 بیش از دو میلیون و 646 هزار نفر بیکار در کشور وجود دارد و هر چند نرخ بیکاری کل، 7 /10 درصد گزارش شده، اما این نرخ در قشر جوانان 15 تا 24 سال 4 /25 درصد محاسبه شده است. از سوی دیگر نرخ بیکاری در نقاط شهری 6 /3 درصد بیشتر از نقاط روستایی کشور است. بالاتر بودن نرخ بیکاری جوانان و همچنین نرخ بیکاری جمعیت شهری نسبت به بیکاری جمعیت روستایی خود گویای وجود متقاضیانی برای حضور در فرصت‌های شغلی موجود در بدنه دولت است. از دو میلیون و 646 هزار جمعیت بیکار در کل کشور دو میلیون و 92 هزار نفر در نقاط شهری سکونت دارند و همچنین تعداد جوانان 15 تا 24 سال بیکار هم به 726 هزار نفر می‌رسد. البته مرکز آمار ایران تعداد کل جوانان بیکار 15 تا 29 سال را بیشتر از این میزان و معادل یک میلیون و 568 هزار نفر اعلام کرده است. در واقع این آمارها گویای آن است که بیش از 79 درصد بیکاران کشور در نقاط شهری زندگی می‌کنند و بیش از 59 درصد جمعیت بیکاران کشور جوانان 15 تا 29 سال هستند؛ دو قشری که به نظر می‌رسد بیشتر از اقشار دیگر به دنبال فرصت‌های شغلی دولتی در شهرها هستند. به طور کلی نیز به نظر می‌رسد کارمندی دولت یکی از پرطرفدارترین امکانات شغلی برای بیکاران جویای شغل است؛ فرصتی بسیار محدود با داوطلبان و مشتاقانی نامحدود. مطابق آماری که سال گذشته خبرگزاری مهر منتشر کرده، در سال 1393 تعداد کارمندان دستگاه‌های اجرایی کشور سه میلیون و 673 هزار و 488 نفر بوده است. این در حالی است که در کشوری مانند ژاپن، دولت تنها 300 هزار کارمند دارد. بهمن‌ماه سال 1393 نیز خبرگزاری تسنیم به نقل از محمدرضا باهنر، نایب‌رئیس مجلس شورای اسلامی نوشت: «هم‌اکنون سه میلیون کارمند در دستگاه‌های دولتی کشور مشغول به کار هستند که یک‌میلیون نفر آن مازاد است.»

چرا دولت ایران با این تعداد بالای کارمند که به اذعان مسوولان و مطابق نظر کارشناسان بخش زیادی از آنان مازاد بر نیاز هستند، مواجه است؟ در حال حاضر با وجود مازاد کارمند در بخش دولتی و در حالی که تصمیم کلی حاکمیت و دولت ایران کوچک‌سازی دولت است و به‌ویژه با توجه به فرارسیدن دوران پساتحریم تاکید ویژه‌ای بر کاهش تصدی‌گری‌های دولتی در کشور وجود دارد، شاهد استخدام‌های دولتی و برگزاری آزمون‌های استخدامی دستگاه‌های اجرایی هستیم. چرا دولت در این شرایط تصمیم به استخدام نیروهای جدید می‌گیرد؟ آیا دولت واقعاً به کارمندان جدید نیاز دارد؟ این استخدام‌های دولتی برای اقتصاد کشور و کارایی دولت چه آثار و تبعاتی به دنبال دارند؟ به‌جز استخدام نیروهای جدید، هیچ راهی برای تامین نیاز بخش‌های دولتی به کارمند وجود ندارد؟ آیا بخشی از این استخدام‌ها گام‌هایی هستند که دولت برای پاسخگویی به نیاز بیکاران جویای شغل برمی‌دارد؟ چرا جمعیت بیکار کشور به استخدام در بخش دولتی علاقه و اشتیاق دارد؟ ضعیف بودن بخش خصوصی و فقدان امنیت شغلی در این بخش در افزایش میل بیکاران به استخدام در بخش دولتی چه تاثیری دارد؟