تاریخ انتشار:
یارانه احزاب؛ بایدها و نبایدها
انگیزه‌ای برای فعالیت حزبی
سوال اساسی که برای بسیاری از کنشگران عرصه سیاست همواره مطرح بوده، این است که رابطه دولت با احزاب باید چگونه تنظیم شود؟ وظیفه دولت در برابر احزاب چیست؟ آیا احزاب برای فعالیت سیاسی خود باید از دولت کمک بگیرند یا اینکه خود با اتکا به دریافت حق عضویت سالانه تلاش کنند تا احتیاجی به کمک دولت نداشته باشند.
محمد‌جواد کولیوند / رئیس کمیسیون شوراهای مجلس دهم
سوال اساسی که برای بسیاری از کنشگران عرصه سیاست همواره مطرح بوده، این است که رابطه دولت با احزاب باید چگونه تنظیم شود؟ وظیفه دولت در برابر احزاب چیست؟ آیا احزاب برای فعالیت سیاسی خود باید از دولت کمک بگیرند یا اینکه خود با اتکا به دریافت حق عضویت سالانه تلاش کنند تا احتیاجی به کمک دولت نداشته باشند. در این میان سوال بسیار مهمی مطرح می‌شود که آیا با اتکا به حق عضویت می‌توان در جامعه کنش سیاسی داشت. به هر حال هزینه فعالیت سیاسی بسیار بالاست و به راحتی نمی‌توان آن را از طریق اعضای حزب تامین کرد و باید از روش‌های دیگر برای کمک به احزاب بهره گرفت.
مهم‌تر اینکه باید شرایط حضور فعالانه احزاب را در کشور فراهم کرد. این حضور از یک‌سو تنور انتخابات را گرم کرده و بستر نشاط اجتماعی و رقابت سیاسی را فراهم خواهد کرد. از سوی دیگر امکانی را برای گردش نخبگان در سطح جامعه فراهم می‌کند و فرصتی را در اختیار مدیریت کلان کشور قرار خواهد داد تا بتواند از سایر پتانسیل‌ها هم استفاده کند. با این حال بهره‌مند شدن جامعه از فرصت حضور احزاب مستلزم کمک به این نهاد سیاسی است تا احزاب بتوانند به دغدغه اصلی خود که همانا کنشگری سیاسی است، بپردازند.
انتشار خبری از سوی پروانه مافی نایب‌رئیس کمیسیون شوراها و امور داخلی مجلس شورای اسلامی مبنی بر اینکه قرار است یارانه به احزاب پرداخت شود، موجب شد بسیاری از فعالان سیاسی از این موضوع استقبال کنند. مافی با اشاره به اولین جلسه کمیسیون ماده 10 احزاب گفته است: «تاکید من بر یارانه احزاب نیز در این جلسه مطرح شد، زیرا احزاب، درآمدها و منابع مالی وافری ندارند. همچنین تاکید شد که کمیسیون ماده 10 نسبت به موضوع یارانه برای احزاب که تجربه مناسبی پیرامون آن در سال‌های گذشته وجود داشته، در دستور کار جدید کمیسیون قرار دهند.» حضور مافی در کمیسیون ماده 10 احزاب به‌دنبال انتخابی بود که در مجلس صورت گرفت و امیدواری ما این است که با این تدابیر بتوان به احزاب یاری رساند و احزاب با توان و انگیزه بیشتری در راستای ارتقای فرهنگ سیاسی کشور تلاش کنند. به هر حال در جامعه‌ای که نظام پارلمانی رکن اصلی آن را تشکیل می‌دهد باید ابزار این کنش سیاسی را تقویت کرد و این موضوع تنها نباید به زمان برگزاری انتخابات خلاصه شود بلکه در سایر موارد هم دولت باید با روی خوش از سخنان منتقدان استقبال کند.
در قانون جدید اصلاحاتی اعمال شد. به‌دنبال اصلاحات اعمال‌شده، برخی از فصل‌های قدیم اصلاح شد. تمام موارد اصلاح‌شده به تایید شورای محترم نگهبان رسید. تنها یک بند از قانون قدیم به تایید شورای نگهبان نرسید که همان زمان هم شورای نگهبان مخالفت خود را با این بند اعلام کرده بود. بنا بر ایراد شورای نگهبان دو فرد انتخابی از سوی مجلس حق رای نداشتند و تنها می‌توانستند به عنوان فرد ناظر در جلسات شرکت کنند بدون اینکه حق رای داشته باشند. این موضوع به اختلاف مجلس و شورای نگهبان تبدیل شد. به هر حال مجلس با این نظریه شورای نگهبان موافق نبود.
اصرار مجلس این بود که دو نفر نماینده انتخاب‌شده از سوی مجلس باید حق رای داشته باشند. به‌دنبال این اختلاف‌نظر این مصوبه به مجمع تشخیص مصلحت نظام ارسال شد. تا مجمع تشخیص در مورد آن تصمیم‌گیری کند و مشخص شود که مجلس یا شورای نگهبان کدام‌یک محق هستند. در هر صورت بعد از ابلاغ نتیجه، این موضوع به اطلاع همگان خواهد رسید. البته قانون جدید وجه افتراق‌هایی با قانون پیشین دارد.
در قانون جدید، بندی وجود دارد که در آن بند تاکید شده است که باید یارانه‌ای به احزابی که فعال هستند اختصاص پیدا کند. هدف این است که به این احزاب کمک شود تا در راستای فعالیت خود دچار مشکل مالی نشوند و با توجه به گستره فعالیت خود بتوانند از سوبسید دولتی بهره‌مند شوند. در این شرایط این سوال به صورت جدی مطرح خواهد شد که چه احزابی خواهند توانست از کمک دولت استفاده کنند. قبل از پاسخ به این سوال بهتر است تا به این موضوع اشاره شود که این یارانه در صورتی به احزاب اختصاص داده خواهد شد که دولت این موضوع را در بودجه خود پیش‌بینی کند. در غیر این صورت احزاب نباید انتظار داشته باشند که یارانه بگیرند. پس از پیش‌بینی این بودجه توسط دولت، در نهایت این بودجه به مجلس شورای اسلامی ارائه خواهد شد. اگر این یارانه توسط دولت تخصیص داده شود از این تاریخ به بعد احزاب یارانه دریافت می‌کنند. اصولاً کمک به احزاب همواره وجود داشته است و در بسیاری از کشورهای جهان اجرایی می‌شود. این به شرطی محقق خواهد شد که منابع مالی این کمک تامین شود. البته این انتظار وجود دارد که این منابع مالی هرچه زودتر در اختیار احزاب سیاسی قرار بگیرد تا بدین ترتیب
احزاب سیاسی بتوانند جان دوباره‌ای بگیرند. به هر حال در سال‌های گذشته احزاب سیاسی از دریافت یارانه محروم شده بودند و همین موجب شد تا بسیاری از احزاب سیاسی در ادامه فعالیت‌های خود دچار مشکل بشوند.
اینکه هر حزبی در جریان دریافت یارانه از دولت، چقدر دریافت خواهد کرد موضوعی است که در جداول کمک به احزاب پیش‌بینی شده است. بر اساس این شاخص‌ها مشخص است که احزاب چقدر کمک مالی دریافت خواهند کرد.
اختصاص یارانه به احزاب فرمول‌های متعددی خواهد داشت و در این میان لازم است تا آیین‌نامه مدونی برای آن در نظر گرفته شود. در این صورت مشخص خواهد شد که این یارانه به کدام یک از احزاب قابلیت پرداخت دارد یا اینکه دولت نباید به کدام یک از احزاب کمک کند. تشخیص اینکه این کمک به چه احزابی اختصاص خواهد یافت به آیین‌نامه‌ای بستگی دارد که در سازمان مدیریت و پیش‌بینی می‌شود. در چنین شرایطی، قانون جامع و مانع است و نگارش آیین‌نامه داخلی بر عهده این دوستان است.
برخی از کارشناسان در مورد پرداخت یارانه به احزاب همواره ابراز نگرانی کرده و بر این باور هستند که دادن یارانه در بسیاری از موارد موجب خواهد شد تا فساد اقتصادی و سیاسی شکل بگیرد و بهتر است تا به احزاب یارانه داده نشود چون در بسیاری از موارد خرج حزب نخواهد شد. در پاسخ به این اظهار نگرانی‌ها باید گفت این مساله چندان دور از ذهن نیست. شرط جلوگیری از این فساد احتمالی این است که حساسیت زیادی روی این موضوع اعمال شود تا این یارانه که از محل منابع عمومی تامین شده است، در اختیار احزابی قرار بگیرد که واقعاً تلاش داشتند تا کارکرد سیاسی در جامعه را نهادینه کنند و از سویی بر نحوه هزینه‌کرد آن نظارت کافی شود.
به هر حال نوع فعالیت و گستره فعالیت احزاب که آیا استانی است یا ملی، بسیار مهم است. به‌طور قطع حزبی که در سطح ملی کار کرده و شعبی در سراسر کشور دارد باید یارانه بیشتری را دریافت کند. در این شرایط، احزاب شهرستانی نباید توقع داشته باشند که یارانه‌ای در حد احزاب استانی و ملی دریافت کنند.
شما این نکته را مدنظر قرار دهید که پس از اختصاص یارانه، احزاب برای دریافت این یارانه انگیزه بیشتری در فعالیت سیاسی پیدا خواهند کرد و دیگر فعالیت سیاسی آنها تنها محدود به زمان برگزاری انتخابات نخواهد شد. به هر حال در شرایط کنونی احزاب منابع مالی خود را از دریافت حق عضویت تامین کرده و به منابع دیگری وابسته نیستند. مقدار این حق عضویت نمی‌تواند کفاف خرج بسیاری از فعالیت‌های سیاسی احزاب را بدهد. به همین دلیل بسیاری از این احزاب در شرایط موجود بی‌رمق و بی‌انگیزه برای تداوم کارکرد سیاسی خود شدند و فعالیت بسیاری از احزاب به حالت تعلیق درآمده است. حال اگر این رویکرد در جامعه ما اجرایی شده و احزاب یارانه دریافت کنند، احزاب به راحتی می‌توانند فعالیت خود را گسترش دهند.
احتمال پرداخت یارانه به احزاب در حالی که کمتر از یک سال به برگزاری انتخابات ریاست جمهوری دوازدهم باقی مانده است این حدس را تقویت کرده که شاید دولت بنا دارد که فضا را رقابتی‌تر و مشارکتی‌تر کند که البته این حدس تا حدودی درست است. هرچند باید این نکته را مدنظر قرار داد که این قانون سال گذشته به تصویب رسیده بود که اصولاً انتخاباتی در کار نبود. در نهایت می‌توان ابراز امیدواری کرد که اختصاص یارانه به احزاب بار دیگر بتواند احزاب موجود در کشور را پویاتر کند.
دیدگاه تان را بنویسید