جان به لب

محمود اسلامیان، رئیس صندوق بازنشستگی کشوری چندی پیش در گفت‌وگو با شماره 169 تجارت فردا گفته بود دولت و مجلس طی چهار دهه گذشته با تصمیمات نادرست خود 410 هزار میلیارد تومان بار مالی به صندوق بازنشستگی کشوری تحمیل کرده‌اند بدون آنکه منابع آن را تامین کنند. او گفته بود هزینه این طرح‌های بدون برنامه چنان زیاد است که حتی اگر بهره‌وری صندوق را ۵۰۰ درصد هم افزایش می‌دادیم باز هم صندوق نمی‌توانست به سرنوشتی جز سرنوشت فعلی دچار شود. او در این گفت‌وگو ابراز امیدواری کرده بود که مدتی است نه‌تنها از این طرح‌های بی‌برنامه خبری نیست، بلکه صندوق‌های بازنشستگی به خاطر اوضاع نابسامان‌شان، به‌عنوان یکی از سه بحران اصلی در برنامه ششم آمده‌اند. اما نمایندگان مجلس در همان برنامه، طرحی را پیشنهاد دادند برای بازنشستگی پیش از موعد زنان که به گفته کارشناسان بار مالی 50 هزار میلیاردتومانی جدیدی به صندوق‌های جان بر لب اضافه می‌کند و محل تامین اعتبار آن هم مشخص نیست. طرحی که در مجلس حذف شد.

موافقان می‌گفتند این طرح بار مالی ندارد. ادعایی که نادرست بود. این طرح در اولین قدم ورودی مالی صندوق‌ها را کم و خروجی آن را افزایش می‌داد. در همه دنیا سن بازنشستگی تابعی از سن امید به زندگی است و به موازات افزایش سن امید به زندگی، سن بازنشستگی هم افزایش می‌یابد. اما این روند در ایران معکوس است. سن بازنشستگی در حالی در این طرح 50 سال در نظر گرفته ‌شده که سن امید به زندگی زنان 6 /74 سال است. این یعنی زنان 25 سال زودتر بازنشسته می‌شدند.

معاون وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی ابعاد اقتصادی دیگری از این طرح را مطرح کرده. به گفته حجت میرزایی با توجه به نرخ‌های کنونی سود بانکی، صرفه اقتصادی دارد زنان بازنشستگی خود را حتی بر مبنای ۲۰ روز محاسبه بپذیرند و با دریافت سنوات و پاداش پایان خدمت و سپرده‌گذاری آن در بانک‌ها، درآمد بالاتری از دوران اشتغال خود کسب کنند که این هم به معنای پروارتر شدن بخش غیرمولد اقتصاد است. اینها همه جدای از خروج یک‌سوم زنان از بازار کار است که تبعات اجتماعی بسیاری در بلندمدت دارد و زنان را کم‌کم از بازار کار دور می‌کند. این طرح حتی نمی‌تواند منجر به ورود نیروی جوان به بازار کار شود. چون احتمالاً زنان 50‌ساله متخصص به جای خانه‌نشینی می‌توانند در بخش خصوصی مشغول به کار شوند و این برای کارفرمایان این بخش هم به دلیل عدم پرداخت بیمه، جذابیت بسیاری دارد.

نیت این طرح هرچه بود، بازنشستگی پیش از موعد زنان هزینه دارد؛ هم هزینه‌های اجتماعی که در نهایت به ضرر زنان است و هم هزینه‌های اقتصادی که به دولت و صندوق‌های بازنشستگی تحمیل می‌شود. اما باید دید آیا طراحان به ابعاد اقتصادی این طرح توجه کرده بودند؟ آیا دولت حاضر بود هزینه‌های این طرح را تقبل کند که در هزینه‌های جاری خود مانده یا صندوق‌های بازنشستگی که در پرداخت حقوق ماهانه 1700 میلیارد‌تومانی بازنشستگان خود درمانده‌اند و 1200 میلیارد تومان این رقم (76 درصد آن را) را از طریق کمک‌های دولتی تامین می‌کند؟