تاریخ انتشار:
طهماسب مظاهری از مکانیسم گردش پول کثیف در انتخابات می‌گوید
خرید رای با پول سیاه
باید هزینه‌های تبلیغاتی در جهت تبیین مواضع، نظرات و سیاست‌های کاندیدای مربوطه باشد تا مردم با او آشنایی داشته باشند و بر این اساس در زمینه رای دادن تصمیم‌گیری کنند. نباید منابع مالی تبلیغات هزینه خریدن رای شود، اگر این اتفاق رخ دهد قطعاً به ضرر کل جامعه تمام می‌شود.
«در هر کشوری ممکن است خطر گردش پول‌های کثیف در کمین انتخابات باشد. این موضوع تنها خاص کشور ما نیست، در تمام کشورها همواره این نگرانی وجود دارد، مهم این است که هر نوع انتخاباتی که در کشورها برگزار می‌شود از نظر تامین درآمدهای تبلیغاتی تحت نظارت سیاستگذار پولی هم باشد.» این جملاتی است که طهماسب مظاهری رئیس‌کل اسبق بانک مرکزی وقتی از او درباره چگونگی مکانیسم گردش پول کثیف در انتخابات سوال می‌کنیم در پاسخ می‌گوید. البته او تاکید دارد که «در حال حاضر بانک مرکزی ابزار قانونی برای کنترل اینکه چه درآمدی ناشی از چه فعالیتی حاصل شده است را دارد به ویژه در سیستم‌های جدید نظام‌های پرداخت ردیابی پول‌های غیرقانونی امکان‌پذیر است». به همین جهت درباره اینکه چرا رئیس‌کل بانک مرکزی نسبت به ورود پول‌های کثیف ابراز نگرانی کرده است، می‌گوید: «وقتی رئیس‌کل بانک مرکزی نسبت به این مساله هشدار می‌دهد این امر در واقع پیامی به افرادی است که قصد دارند پول‌های غیرقانونی خود را وارد فعالیت‌های انتخاباتی کنند و اگر این اتفاق رخ دهد باید بدانند که بانک مرکزی با ابزارهایی که در اختیار دارد سریعاً می‌تواند آنها را شناسایی کند و راه
ورود این پول‌ها را مسدود کند.» در ادامه شرح این گفت‌وگو را با طهماسب مظاهری درباره ماجرای پول‌های کثیف و انتخابات می‌خوانید.
به تازگی رئیس‌کل بانک مرکزی نسبت به گردش پول‌های کثیف در انتخابات هشدار داده و گفته است در صورتی که موارد مشکوکی در زمینه ورود پول‌های کثیف به انتخابات مشاهده شود، به طور حتم با آن برخورد و پیگیری‌های لازم انجام می‌شود. قبل از اینکه به این مساله بپردازیم نگرانی رئیس‌کل بانک مرکزی اکنون که در آستانه انتخابات مجلس قرار داریم، ناشی از چیست؟ به طور کلی پول کثیف به چه نوع پولی اطلاق می‌شود؟
پولی که از طریق فعالیت‌ها یا مبادلات غیرقانونی به دست می‌آید در ادبیات اقتصادی به آن پول سیاه یا پول کثیف گفته می‌شود. به عبارت دیگر هر نوع درآمدی که محصول یک فعالیت قانونی اقتصادی نباشد به عنوان درآمد غیرقانونی و نامشروع محسوب می‌شود و پولی را که از این مسیر حاصل می‌شود اصطلاحاً پول سیاه یا پول کثیف می‌گویند. یکی از وظایف مهم سیاستگذاران پولی در هر کشوری مقابله با رشد پول کثیف در تمامی ابعاد اعم از فعالیت‌های اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی است. مساله پول کثیف از اهمیت بالایی برخوردار است و مسوولان هیچ کشوری نسبت به این امر نه‌تنها بی‌تفاوت نیستند بلکه قوانین سفت و سختی را در این زمینه تعریف می‌کنند تا از ورود هرگونه پول کثیف به فعالیت‌های مختلف به ویژه فعالیت‌های اقتصادی و سیاسی جلوگیری کنند. در این راستا نیز یکی از دلایل مهم شکل‌گیری قانون مبارزه با پولشویی مقابله با گردش پول‌های سیاه در فعالیت‌های اقتصادی و سیاسی است.
به همین جهت در ایران نیز مسوولان امر نسبت به ورود پول‌های کثیف همواره نگران هستند و نسبت به این مساله در سال‌های اخیر بارها هشدار داده‌اند. باید توجه داشته باشیم فراگیر شدن پول‌های کثیف در فعالیت‌های اقتصادی و فعالیت‌های سیاسی چون انتخابات تبعات بسیار سنگینی دارد. یکی از خطرات آن این است که انگیزه کار و فعالیت رسمی را از بین می‌برد.
با این اوصاف گردش پول‌های کثیف در فعالیت‌های اقتصادی و سیاسی چه تبعاتی را به همراه دارد و تاکنون در کشور ما چه اقداماتی برای مقابله با معضل گردش پول کثیف در فعالیت‌های اقتصادی و سیاسی انجام گرفته است؟
دارندگان پول‌های سیاه برای اینکه بتوانند منابع خود را در فعالیت‌های اقتصادی و سیاسی وارد کنند، سعی می‌کنند تا در ظاهر امر راه‌های تامین درآمد غیرقانونی خود را پنهان نگه دارند و به شکلی نشان می‌دهند درآمدهایشان از راه‌های قانونی حاصل شده است. به همین جهت این افراد به پولشویی مبادرت می‌کنند تا منشاء پول غیرقانونی خود را قانونی جلوه دهند. همان‌طور که می‌دانید مساله پول سیاه تنها مربوط به کشور ما نیست و در دنیا بیشتر کشورها با این موضوع درگیر هستند و ریشه این موضوع به سال‌های 1930 در آمریکا برمی‌گردد. پولشویی از پیچیدگی‌های خاصی برخوردار است و عمدتاً پول‌هایی است که از فعالیت‌های قاچاق و مواد مخدر حاصل شده است. در این راستا افرادی که پول‌های سیاه دارند با راه‌اندازی شرکت‌های زیادی به نقل و انتقال این پول‌ها می‌پردازند و فعالیت‌های اقتصادی متنوعی را انجام می‌دهند تا منشاء اصلی تامین درآمدشان مشخص نشود. به همین خاطر نیز قوانین مبارزه با پولشویی در سطح بین‌المللی از سال‌ها پیش شکل گرفته و برای کسانی که پولشویی می‌کنند، مجازات‌های سنگینی در نظر گرفته شده است. در کشور ما نیز در دولت اول آقای خاتمی برای اولین بار
موضوع قانون مبارزه با پولشویی به طور جدی مطرح شد و در سال‌های قبل از آن به این موضوع چندان توجه نشده بود. البته در این دوران در دنیا نیز حساسیت بیشتری نیست به موضوع ایجاد و قانون مبارزه با پولشویی اجرایی شده بود و به همین خاطر ما نیز در کشورمان به سمتی حرکت کردیم تا در جهت مقابله با پولشویی قانون تدوین و تصویب کنیم.
در دولت دوم آقای خاتمی که من در آن زمان مسوولیت وزارت اقتصاد را بر عهده داشتم در همان مقطع، لایحه قانون مبارزه با پولشویی نهایی و به مجلس ارائه شد اما در نهایت در دولت اول آقای احمدی‌نژاد این قانون به تصویب مجلس رسید و از این زمان به بعد قانون مبارزه با پولشویی در کشورمان اجرایی شد و یکی از اهداف مهم آن مقابله با ورود هرگونه پول سیاه به فعالیت‌های اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی کشور است. البته در آن زمان ابهاماتی در این زمینه وجود داشت که باعث شد روند تصویب قانون مبارزه با پولشویی طولانی شود. خوشبختانه این ابهامات در آن سال‌ها برطرف شد و در نهایت این قانون تصویب شد. به هر شکل وجود این قانون باعث شده است زمینه برخورد با کسانی که پول سیاه دارند و قصد دارند این پول‌ها را تطهیر کنند، فراهم شود. تا قبل از این چنین امکانی وجود نداشت.
با این حال با وجود قانون مبارزه با پولشویی در یک سال اخیر شاهدیم که مسوولان عالی کشور از جمله وزیر کشور نسبت به گردش پول‌های کثیف در فعالیت‌های اقتصادی و سیاسی و به ویژه انتخابات هشدار داده‌اند. حتی به تازگی نیز رئیس‌کل بانک مرکزی نسبت به موضوع ابراز نگرانی کرده است. به نظر شما این نگرانی‌ها نسبت به ورود پول‌های کثیف در فعالیت‌هایی چون انتخابات ناشی از چیست؟
تاکید کردم یکی از خطرات گردش پول سیاه در فعالیت‌های اقتصادی این است که انگیزه کار و فعالیت رسمی را از بین می‌برد. توجه کنید؛ کسانی که درآمدهای غیرقانونی و پول‌های سیاه در اختیار دارند وقتی وارد فعالیت اقتصادی می‌شوند در روند پولشویی علاقه‌مند هستند که 60 تا 70 درصد اصل پول را به صورت قانونی پس بگیرند. برای آنها مهم نیست بخشی از پول‌شان از بین برود چراکه در مقابلش بخش قابل توجهی از پول‌شان تمیز و تطهیر شده است. اما در مقابل کسی که درآمد خود را از راه مشروع و قانونی به دست می‌آورد، حاضر نیست که بخشی از اصل پول خود را از دست بدهد. حتی به دنبال آن است که علاوه بر بازگشت اصل پول، سود معقولی هم از آن فعالیت اقتصادی کسب کند. بنابراین در رقابت پول سالم و قانونی با پول سیاه و غیرقانونی کسی که از میدان رقابت خارج می‌شود فردی است که پول سالم در اختیار دارد. از طرف دیگر کسی که پول سیاه دارد برایش به سرانجام رسیدن آن فعالیت اقتصادی چندان مهم نیست و ممکن است هر موقع به مقاصدش رسید پول خود را از آن پروژه یا فعالیت خارج کند. این مساله حتی باعث می‌شود که به پروژه‌های اقتصادی هم آسیب وارد شود. بنابراین بزرگ‌ترین خسارت
پولشویی حذف افرادی است که از طریق قانونی سرمایه کسب کرده‌اند. به همین دلیل است که باید با پولشویی در تمامی زمینه‌ها - فرقی ندارد فعالیت‌های اقتصادی یا سیاسی باشد یا اجتماعی و فرهنگی - مبارزه کرد. به همین جهت مسوولان امر نسبت به این مساله حساس هستند و شاهدیم که اخیراً مقامات مختلف کشور از جمله وزیر کشور و رئیس‌کل بانک مرکزی هشدار می‌دهند و از ورود پول‌های سیاه به فعالیت‌های مختلف ابراز نگرانی می‌کنند.
باید به هر شکلی هر انتخاباتی که برگزار می‌شود از آفت خرید رای مصون باشد. وقتی این اتفاق در انتخاباتی رخ دهد و منابع انتخاباتی در جهت خرید رای استفاده شود به نظر می‌رسد راه برای پول‌های سیاه و غیرقانونی در آن انتخابات باز شده است.
با این اوصاف مکانیسم گردش پول کثیف در انتخابات چگونه کار می‌کند؟
در هر عرصه یا فعالیتی ورود پول غیرقانونی یا سیاه سازوکار و مکانیسم خاص خود را دارد. پولشویان با توجه به ویژگی‌هایی که هر بخش اقتصادی، سیاسی یا اجتماعی دارد، سعی می‌کنند پول‌های خود را به طرقی وارد آن بخش‌ها کنند تا به مقاصدی که در نظر دارند، دست پیدا کنند.
در انتخابات نیز حالا انتخابات ریاست‌جمهوری باشد یا انتخابات مجلس یا شورای شهر فرقی ندارد، مکانیسم پول کثیف این‌گونه کار می‌کند که هزینه‌های مربوط به تبلیغات انتخابات یک کاندیدا یا کاندیداهای یک گروه سیاسی از محل وجوه و عواید پول‌هایی که منشاء قانونی ندارند، یا همان پول‌های کثیف، پرداخت می‌شود و فرد یا افرادی که این پول‌ها را پرداخت کرده‌اند، ناشناس هستند. از آن مهم‌تر محل مصرف این پول‌ها نیز مشخص نمی‌شود.
وقتی این دو عامل ناشناس و نامشخص در یک فعالیت انتخاباتی هستند، در نتیجه این موضوع می‌تواند صدمات آسیب‌پذیری به کل کشور وارد کند. به همین جهت ورود پول‌های سیاه یا کثیف در هر انتخاباتی مخرب است و باید مسوولان امر به ویژه سیاستگذار پولی به هر طریقی مانع ورود این پول به فعالیت‌های انتخاباتی شود. البته به این موضوع توجه داشته باشید در هر کشوری ممکن است خطر گردش پول‌های کثیف در کمین انتخابات باشد. این موضوع تنها خاص کشور ما نیست، در تمام کشورها همواره این نگرانی وجود دارد، مهم این است که هر نوع انتخاباتی که در کشورها برگزار می‌شود از نظر تامین درآمدهای تبلیغاتی تحت نظارت سیاستگذار پولی هم باشد. حتی در انتخابات آمریکا هم همواره نگرانی از ورود پول‌های سیاه وجود دارد. به همین خاطر نیز در انتخابات آمریکا قانونی وجود دارد که اجازه نمی‌دهد اتباع خارجی از کاندیداها حمایت مالی انجام دهند.
اگر موارد در این زمینه گزارش شود حتماً به آن موضوع رسیدگی می‌شود. اخیراً چنین مساله ای در انتخاب آمریکا وجود داشت که جنجال‌ساز هم شد و مشکلاتی برای کاندیدای مربوطه به وجود آمد. یا نمونه جنجال‌ساز دیگر به انتخابات آلمان در دهه 90 برمی‌گردد. هلموت کهل صدراعظم اسبق آلمان در انتخابات برای تبلیغات حزبش پولی را از شرکتی کمک گرفت اما آن پول را در صورت‌های مالی و ترازنامه حزب خود وارد نکرد و به صورت نقدی پول را در حسابش واریز کرد و آن را خرج تبلیغات انتخابات حزبش کرد. با اینکه هلموت کهل آن پول را صرف انتخابات حزبش کرده بود و سوءاستفاده شخصی در این زمینه نکرده بود اما به خاطر اینکه این پول را ثبت نکرده بود و منابع درآمدی تامین مالی انتخابات حزبش مشخص نبود، مورد اتهام قرار گرفت و حیثیت او به خاطر این مساله به شدت زیر سوال رفت و حتی مورد محاکمه قرار گرفت.
با چه ابزار و سیاست‌هایی می‌توان گردش پول‌های کثیف را در فعالیت‌های اقتصادی و سیاسی به ویژه فعالیت‌های انتخاباتی متوقف کرد؟
توجه داشته باشید در تبلیغات صحیح انتخاباتی باید منابع درآمدی تبلیغات و هویت افرادی که این منابع را پرداخت می‌کنند، کاملاً مشخص باشند. باید کاملاً معلوم باشد این حمایت‌های مالی از کاندیداهای مربوطه از سوی چه فرد یا افرادی انجام می‌گیرد. محل مصرف و هزینه‌‌کرد این تبلیغات هم باید کاملاً روشن و شفاف باشند و از آن مهم‌تر افراد حامی و تامین‌کنندگان مالی تبلیغات نامزدهای انتخاباتی باید به طور شفاف اعلام کنند این منابع را از چه طریقی کسب کرده‌اند. اگر تمامی این موارد کاملاً شفاف باشد در آن صورت نگرانی از بابت ورود پول کثیف یا سیاه به انتخابات مربوطه وجود ندارد. اما اگر در این زمینه ابهام وجود داشته باشد و سیاستگذار پولی نتواند اعلام کند که در هر انتخاباتی چقدر هزینه تبلیغات و از سوی چه کسانی با چه نوع درآمدی انجام گرفته است، طبیعی بوده که ممکن است پول‌هایی با منشاء غیرقانونی در آن انتخابات رسوخ کنند. به هر حال افرادی که پول سیاه و غیرقانونی در اختیار دارند به دنبال راهی هستند که در زمینه قدرت و حاکمیت هم نفوذ و از این طریق بر کارهای غیرقانونی خود سرپوش بگذارند. همواره انتخابات یکی از کانون‌های مورد توجه و علاقه
پولشویان قرار دارد چراکه از این مسیر با پیروزی کاندیدای مربوطه می‌توانند به مقاصد مورد نظر خود دست پیدا کنند. از طرفی ورود پول‌های کثیف می‌تواند با ابهاماتی که ایجاد می‌کند باعث تغییر نتیجه انتخابات شود و این امر بدترین خسارتی است که مکانیسم پول کثیف یا پول سیاه به فعالیت‌های انتخاباتی وارد می‌کند و در نتیجه باعث بروز مشکلات بیشتری در جامعه می‌شود.
با این اوصاف مکانیسم بازدارندگی گردش پول کثیف در انتخابات چگونه عمل می‌کند؟
باید هزینه‌های تبلیغاتی در جهت تبیین مواضع، نظرات و سیاست‌های کاندیدای مربوطه باشد تا مردم با او آشنایی داشته باشند و بر این اساس در زمینه رای دادن تصمیم‌گیری کنند. نباید منابع مالی تبلیغات هزینه خریدن رای شود، اگر این اتفاق رخ دهد قطعاً به ضرر کل جامعه تمام می‌شود. بنابراین باید به هر شکلی هر انتخاباتی که برگزار می‌شود از آفت خرید رای مصون باشد. وقتی این اتفاق در انتخاباتی رخ دهد و منابع انتخاباتی در جهت خرید رای استفاده شود به نظر می‌رسد راه برای پول‌های سیاه و غیرقانونی در آن انتخابات باز شده است که به راحتی این‌گونه پول‌ها بدون آنکه منابع درآمدی و محل مصرف آن مشخص باشد، در آن انتخابات صرف می‌شود. بنابراین یکی از مکانیسم‌های بازدارندگی ورود پول‌های سیاه و غیرقانونی به انتخابات کنترل منابع تبلیغاتی در این عرصه از طریق نظام بانکی و سیاستگذار پولی است.
وقتی سیاستگذار پولی یعنی رئیس‌کل بانک مرکزی نسبت به این امر واکنش نشان می‌دهد در حقیقت هشدار به کسانی بوده که ممکن است بخواهند در این زمینه اقدام به پولشویی کنند. بنابراین سیاستگذار پولی وظیفه دارد هشدار بدهد و به عنوان مسوول اجازه ندهد پول‌هایی که منشاء غیرقانونی دارند صرف خرید رای برای کاندیدا یا حزب و گروهی شود. حتی در قانون مبارزه با پولشویی به این مساله تاکید شده و بانک مرکزی متولی در این زمینه است.
لذا هر نقل و انتقال پولی بر اساس قانون مبارزه با پولشویی باید شناسنامه داشته باشد تا مشخص شود آن پول از سوی چه کسی و از چه طریقی تامین شده، به چه کسی پرداخت و چگونه صرف شده است. اگر این موارد مربوطه در هر نقل و انتقالی مشخص و شفاف باشد می‌توانیم بگوییم عمل پولشویی رخ نداده است حالا اگر در مورد انتخابات باشد با توجه به مشخصه‌هایی می‌توان گفت که پول کثیف وارد آن انتخابات شده است یا نه.
البته در کشور ما همواره نگرانی‌هایی از درست اجرا نشدن قانون مبارزه با پولشویی وجود دارد و با توجه به اینکه بخشی از اقتصادمان زیرزمینی است و فرار مالیاتی وجود دارد و برخی کسب و کارها و درآمدهای افراد شفاف نیستند، همواره این نگرانی وجود دارد که پول‌های کثیف در فعالیت‌های اقتصادی و سیاسی کشور رسوخ کنند. با توجه به این امر چگونه سیاستگذار پولی و به طور کلی مسوولان امر می‌توانند مانع گردش پول‌های کثیف در فعالیت‌های سیاسی و اقتصادی کشور شوند؟
به هر شکل این نگرانی همواره در هر کشوری از جمله کشور ما وجود دارد. اما بانک مرکزی ابزار قانونی برای کنترل اینکه چه درآمدی ناشی از چه فعالیتی حاصل شده است را دارد به ویژه در سیستم‌های جدید نظام‌های پرداخت ردیابی پول‌های غیرقانونی امکان‌پذیر است.
بنابراین وقتی رئیس‌کل بانک مرکزی نسبت به این مساله هشدار می‌دهد این امر در واقع پیامی به افرادی است که قصد دارند پول‌های غیرقانونی خود را وارد فعالیت‌های انتخاباتی کنند و اگر این اتفاق رخ دهد، باید بدانند که بانک مرکزی با ابزارهایی
که در اختیار دارد سریعاً می‌تواند آنها را شناسایی کند و راه ورود این پول‌ها را مسدود کند.
دیدگاه تان را بنویسید