نیاز به ۴۰۰ پرنده

پرواز هواپیمای 747 هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران به نیویورک که طی یک پرواز برنامه‌ای از تهران عازم نیویورک بود در اولین ماه‌های پس از پیروزی انقلاب اسلامی اجازه فرود در فرودگاه نیویورک را نمی‌یابد و این پرواز ناگزیر در یکی از فرودگاه‌های کانادا مسافران خود را تخلیه می‌کند و این سرآغاز تحریم‌های آمریکا علیه صنعت حمل و نقل هوایی کشورمان می‌شود که تاکنون ادامه دارد. در این دوران پر‌فراز و نشیب دولت آمریکا به بهانه‌های مختلف و در مقاطع زمانی خاص به‌رغم صراحت مفاد کنوانسیون‌های بین‌المللی که هم ایران و هم آمریکا عضویت آنها را پذیرفته‌اند و جلوگیری از مخاطرات پروازی و برقراری پرواز ایمن که از اصول بدیهی آنهاست، تحریم‌های کشورمان را در این عرصه و سایر عرصه‌ها تشدید و با به خطر انداختن ایمنی پروازها تلاش کرده به نحوی چرخه حمل و نقل هوایی کشورمان را از فعالیت بیندازند ولیکن به‌رغم تمامی تحریم‌ها و کارشکنی‌های آمریکا در سال‌های پس از پیروزی انقلاب اسلامی مسوولان دولتی و بخش خصوصی تلاش گسترده‌ای برای تامین نیازهای کشور به هواپیما به عمل آورده‌اند که حاصل آن رسیدن تعداد ناوگان کشور به 252 فروند هواپیما با 41513 صندلی است.

طی سال‌های پس از پیروزی انقلاب اسلامی شش فروند هواپیمای فوکر 100 و دو فروند هواپیمای ایرباس و شش فروند هواپیمای ATR به صورت نو خریداری شده و بقیه هواپیماها به صورت کارکرده خریداری یا اجاره و به ناوگان کشور افزوده شده‌اند و به دلیل تحریم‌های ظالمانه‌ای که کنگره آمریکا علیه کشورمان وضع کرده است تلاش دولت و شرکت‌های هواپیمایی خصوصی برای خرید هواپیمای نو به نتیجه مورد نظر نرسیده است و اروپایی‌ها اگرچه تحریم مستقیمی در حوزه حمل و نقل هوایی علیه کشورمان وضع نکرده‌اند ولی در این مورد ترجیح داده‌اند با بهانه ترس از اعمال مجازات‌های آمریکا در راستای سیاست‌های آمریکا حرکت ‌کنند و در برخی از فرودگاه‌های اروپا حتی از ارائه سوخت به هواپیماهای ایرانی خودداری می‌کنند. توافق ژنو و اشاره آن به رفع تحریم‌های هواپیمایی در موارد مربوط به ایمنی اگرچه فضای فیمابین را تلطیف کرده و نگاه بسیاری از بازرگانان و شرکت‌های هواپیمایی و سازنده قطعات در اروپا را به سوی تهران سوق داد و باب مکاتبات و مراودات را در خصوص تعمیر برخی از قطعات و موتور هواپیما و ارسال مدارک مربوطه به هواپیماها توسط بوئینگ باز کرد ولی فضا کماکان مطلوب بازرگانان تشنه اروپایی نیست و در صورت حصول توافق بین ایران و 1+5 در مذاکرات جاری و بر اساس آنچه گفته شده اگر رفع تحریم‌های ایران فقط در موارد مربوط به فعالیت‌های هسته‌ای صورت گیرد به نظر نمی‌رسد چشم‌انداز روشنی برای امکان استفاده کشورهای اروپایی از بازار کشورمان وجود داشته باشد مگر اینکه جذابیت و شیرینی این بازار و نیاز کشور به بیش از 400 فروند هواپیما عاملی باشد برای وسوسه و استفاده مطلوب ایرباس و سایر فعالان صنعت حمل و نقل هوایی اروپا از این فرصت و عبور از دیوار ترک‌برداشته تحریم‌ها که قطعاً در این صورت هم صنعت حمل و نقل هوایی کشورمان و هم ایرباس و سایر بازرگانان اروپایی برنده خواهند بود.

آنچه از نتایج سفر اخیر جناب آقای دکتر آخوندی به فرانسه و رایزنی ایشان با مسوول اجرایی شرکت هواپیماسازی ایرباس و سایر بازرگانان اروپایی بر‌می‌آید اشتیاق این شرکت‌ها به حضور در بازار ایران است و به نظر می‌رسد در خط شروع مسابقه برای آغاز یا ادامه فعالیت در ایران صف کشیده‌اند و هرگونه اقدامی را به امضای توافق و رفع موانع موجود موکول کرده‌اند. البته شرکت‌های هواپیمایی ایرانی ترجیح می‌دهند شرکای تجاری خود را از بین کسانی انتخاب کنند که شرایط کار و بازار ایران را می‌شناسند و در شرایط تحریم همکاری خوبی با کشورمان داشته‌اند یا در آینده در فضای رقابتی قیمت و کیفیت بهتر و شرایط همکاری مناسب‌تری ارائه کنند.

پژوهش‌های انجام‌شده نشان می‌دهد جمهوری اسلامی ایران در افق 1404 و سند چشم‌انداز به بیش از 400 فروند هواپیما در ظرفیت‌های مختلف نیاز دارد. البته پژوهش دیگری که به سفارش سازمان هواپیمایی کشوری و توسط دانشگاه تربیت مدرس انجام شده نیاز کشور به هواپیما در افق سند چشم‌انداز را بیش از 580 فروند هواپیما برآورد می‌کند. صرف‌نظر از تفاوت تعداد هواپیمای موردنیاز باید تلاش و تدبیر گسترده‌ای برای تحقق نیاز کشور صورت گیرد تا خواست بحق مردم برای استفاده از هواپیماهای با‌کیفیت و خوب تحقق یابد و با توجه به اعتبار کلان موردنیاز برای خرید هواپیما، کمک دولت در تسهیل شرایط پرداخت تسهیلات صندوق توسعه ملی به شرکت‌های هواپیمایی خصوصی و اجرای قانون برنامه پنجم توسعه و مصوبه شورای ‌عالی هواپیمایی در آزادسازی نرخ بلیت شرایط و انگیزه را در شرکت‌های هواپیمایی برای تحقق این خواسته فراهم می‌کند ضمن اینکه عملیاتی کردن این تعداد هواپیما در کشور الزامات دیگری از جمله به‌روز کردن تجهیزات کمک ناوبری فرودگاه‌های کشور، آموزش و تربیت نیروهای متخصص و بالا بردن استانداردهای آموزشی، اصلاح ساختار سازمان هواپیمایی کشوری، تصویب طرح جامع حمل و نقل هوایی کشور، ایجاد بانک توسعه حمل و نقل هوایی، ایجاد زیرساخت‌های مناسب در فرودگاه‌ها به‌ویژه در فرودگاه‌های بین‌المللی، تمرکز سیاستگذاری‌ها و تصمیم‌گیری‌ها در سازمان هواپیمایی کشوری و اصلاح قوانین و مقررات مرتبط با صنعت را نیاز دارد که امید است با مساعدت همه‌جانبه دولت و همکاری مجلس شورای اسلامی و سایر دستگاه‌های ذی‌ربط و با استفاده از توانمندی‌های بخش خصوصی در این صنعت تحقق یابد. بر اساس مطالعات و پژوهش‌های صورت‌گرفته نیاز کشور به ناوگان هوایی مشخص شده است و حتماً وزیر راه و شهرسازی برنامه‌ای در سر دارد و باید منتظر بود تا این برنامه‌ها تدوین و اجرایی شود.