پیام روحانی به همسایگان

امیدوارم با همسایگان در همه عرصه‌های اجتماعی و اقتصادی همکاری‌های گسترده‌ای داشته باشیم و از طریق همگرایی اقتصادی به تفاهم سیاسی و حتی همکاری‌های ساختاری امنیتی نیز دست یابیم. این مهم‌ترین فراز از سخنرانی رئیس‌جمهور در هفتادمین نشست مجمع عمومی سازمان ملل است. نشستی که بیشترین مباحث آن به توافق هسته‌ای ایران، اوضاع نابسامان منطقه خاورمیانه و رشد افراط‌گرایی اختصاص داشت و سران و روسای جمهور شرکت‌کننده می‌کوشیدند تا با طرح ایده‌ها و دیدگاه‌های جدید خود مساعدتی هر چند ناچیز در روند دستیابی به صلح جهانی داشته باشند. روندی که به گفته روحانی زمینه‌های آن از همین حالا و با توافق پیرامون یکی از بزرگ‌ترین کشمکش‌های ایران و جهان فراهم شده است.

سایه مناقشات جهانی بر هفتادسالگی مهم‌ترین نهاد بین‌المللی

هفتادمین نشست مجمع عمومی سازمان ملل را شاید بتوان یکی از منحصر به فردترین نشست‌های این سازمان دانست. نشستی که با حضور 150 تن از سران و روسای جمهور کشورهای جهان و چهره‌هایی نظیر ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهور روسیه، باراک اوباما، رئیس‌جمهور آمریکا و شی جین پینگ رئیس‌جمهور چین در نیویورک برگزار شد. نشستی که فرصتی شد تا سران و مقامات کشورهای شرکت‌کننده بتوانند به ارائه دیدگاه‌های خود پیرامون مهم‌ترین معضلات جهانی و موضوعاتی چون گسترش تروریسم در کشورهای سوریه و عراق، تغییرات جوی کره زمین و گسترش بیماری کشنده ابولا و راه‌های مبارزه با آن بپردازند. علاوه براین نشست سالانه مجمع عمومی فرصتی بود تا هیات‌های شرکت‌کننده در دیدارهای دو‌جانبه و چندجانبه راهکارهای بهبود روابط و ارتقای مناسبات را مورد ارزیابی قرار دهند. سیاستی که هیات ایرانی نیز آن را در دیدار با تعدادی از سران کشورهای شرکت‌کننده چون چین، روسیه، ایتالیا، ژاپن، لبنان، ترکیه، ونزوئلا، عراق، افغانستان، برزیل، تونس، فرانسه و انگلیس و البته گفت‌وگوی دوجانبه با بان کی مون، دبیرکل سازمان ملل، یوکیا آمانو، رئیس سازمان انرژی اتمی و فدریکا موگرینی، رئیس سیاست خارجی اتحادیه اروپا پیگیری کرد. دیدارهایی که بیشتر آنها با طعم استقبال از توافق هسته‌ای ایران و نحوه اجرای «برجام» مواجه شد.
البته علاوه بر این دیدارها، حسن روحانی در طول اقامت چهارروزه خود در نیویورک با ایرانیان مقیم آمریکا و اصحاب رسانه‌های بین‌المللی جهان نیز ملاقات کرد. هرچند به واسطه بازگشت زودهنگام رئیس‌جمهور به کشور دیدار با نخست‌وزیر تونس، نخست‌وزیر عراق، نشست با نخبگان سیاست خارجی آمریکایی و همچنین کنفرانس مطبوعاتی پایانی امکان عملیاتی شدن نیافت و دیدار با نخست‌وزیر انگلیس که بنا بر برنامه‌ریزی‌های صورت‌گرفته قرار بود تا در روز سه‌شنبه انجام شود هم به روز دوشنبه موکول شد. البته در حاشیه نشست سال 2015 مجمع عمومی سازمان ملل، اجلاسی نیز با حضور برخی از سران و روسای جمهور کشورهای شرکت‌کننده برگزار شد. اجلاسی که به گفته محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه کشورمان برای پیگیری اهداف توسعه پایدار در مقطع زمانی سال‌های 2015 تا 2030 انجام شد و رئیس‌جمهور ایران نیز یکی از مدعوین آن بود.

او در این اجلاس پیشنهاد وارد کردن آموزش‌های محیط زیستی به برنامه درسی مدارس، بازنگری جدی در سیاست‌های سد‌سازی، احیای تالاب‌های در خطر و تلاش شبانه‌روزی برای احیای دریاچه‌های در خطر نابودی را از جمله سیاست‌های دولت متبوع خود در التزام به اهداف توسعه پایدار عنوان کرد. روحانی با طرح این موضوع که فرآیند طی‌شده در دو سال گذشته و حصول توافق هسته‌ای میان ایران و 1+5، شرایط مساعدی برای همکاری‌های منطقه‌ای و بین‌المللی، از جمله در زمینه محیط زیست فراهم آورده است، خاطرنشان کرد: ما مشتاقیم از طریق دیپلماسی فعال محیط زیستی با همسایگان خود در زمینه توسعه پایدار منطقه‌ای همکاری کنیم و در سایه روابط سازنده با دیگر کشورها و همکاری‌های فناورانه، انتقال دانش و مشارکت در فعالیت‌های علمی مشترک، سهم خود را در ساختن جهانی پایدارتر و مصون از تهدیدهای محیط زیستی ایفا کنیم. روحانی همچنین در این سفر گفت‌وگویی نیز با شبکه خبری سی‌ان‌ان داشت و در این گفت‌وگو ازمذاکرات غیر‌هسته‌ای ایران و آمریکا در موضوعاتی چون سوریه نیز خبر داد و تاکید کرد: گفت‌وگوی مستقیمی با آمریکا در خصوص سوریه نداریم، اما از طریق اتحادیه اروپا و سازمان ملل به شکل غیر‌مستقیم تبادل نظر می‌کنیم. وی با بیان این مطلب که اگر تعهد جدی در اجرای توافقات هسته‌ای و لغو کامل تحریم‌ها ببینیم، شاید امکان گفت‌وگو در سایر مسائل هم فراهم شود، متذکر شد: اولویت در سوریه تقویت حکومت مرکزی برای پایان دادن به تروریسم و خونریزی، بازگشت آوارگان و اصلاحات سیاسی است و امیدواریم که مقامات غربی به این موضوعات توجه بیشتری داشته باشند.

تصوراتی که محقق نشد

با وجود آنکه پیش‌بینی می‌شد روسای جمهور ایران و آمریکا در حاشیه نشست مجمع عمومی سازمان ملل و در قالب برگزاری نخستین جلسه هماهنگی برجام دیداری هرچند کوتاه با یکدیگر داشته باشند اما فاجعه منا و بازگشت زودهنگام رئیس‌جمهور به ایران اجازه عملیاتی شدن را از این تصور گرفت. با این همه روزنامه نیویورک‌تایمز در گزارشی که پیش از برگزاری این نشست منتشر شده بود، نوشت: روحانی که از سال 2013 رئیس‌جمهور ایران است برای سخنرانی امسال‌اش در مجمع عمومی سازمان ملل چیزی برای ارائه کردن دارد. او توافق هسته‌ای با شش قدرت جهانی و کشوری چون ایالات متحده را که به نوعی دشمن ایران محسوب می‌شود به پایان رساند و برای اولین بار دراین سال‌ها ایران می‌تواند مشتاقانه منتظر رفع تحریم‌ها در زمان اجرای توافق باشد.

این روزنامه در بخش دیگری از گزارش خود با یادآوری عنوان روحانی در گذشته که او را شیخ دیپلمات هم می‌خوانند، آورد: این شیخ دیپلمات تمام حرکات و گفته‌هایش حساب‌شده و با فکر است و اگر نشست این دوره سازمان ملل با حتی یک دست دادن میان روحانی و اوباما توام باشد، شگفت‌انگیز خواهد بود؛ در سال 2013 پس از نخستین حضور روحانی در مجمع عمومی سازمان ملل، دو رئیس‌جمهور گفت‌وگوی تلفنی با یکدیگر داشتند و حالا نیز هرگونه حرکت نمادین میان روحانی و اوباما اقدامی سازنده و شگفت‌آور است. امری که به جهت ناتمام ماندن سفر رئیس‌جمهور به آمریکا هیچ‌گاه وارد فاز عملیاتی نشد.