نشست‌هایی با چاشنی سیاست و انتخابات

ماه‌ها و سال منتهی به انتخابات‌ها معمولاً در همه کشورها با برنامه‌هایی از سوی جریان‌های سیاسی همراه است. این موضوع در کشور ما نیز به همین شکل است و متاسفانه گاه موجب می‌شود افراد و نهادهای درگیر از برنامه‌ها و وظایف خود دور شوند و درگیر تبلیغات و برنامه‌های انتخاباتی شوند. طی ماه‌های اخیر هم که روز‌به‌روز به برگزاری دو انتخابات سرنوشت‌ساز نزدیک می‌شویم، بحث‌های انتخاباتی آغاز شده و متاسفانه دستگاه‌های مرتبط نیز به شکل عجیبی درگیر شده‌اند. اگر تا دیروز پیش از هر انتخابات بحث بر سر آن بود که عملکرد آن دستگاه و آن نهاد چقدر درگیر جو انتخاباتی و بازی‌های آن شده‌ است این روزها شاهد آن هستیم که شورای شهر عرصه جولان جریان‌های سیاسی شده و فضای کارشناسی و مدیریتی و جلسات مرتبط با آن قربانی نگاه سیاسی و برنامه‌ریزی برای انتخابات دوره پنجم شورای شهر شده ‌است. پرونده‌هایی که این روزها در شورای شهر مورد بررسی قرار می‌گیرد و معمولاً هم با سر و صدا و جنجال به رسانه‌ها می‌رسد، نمونه‌ای از همین تغییر فضاست. در این میان با ورود شورای شهر چند نگرانی به وجود می‌آید، که در اینجا به آن اشاره می‌کنیم. مهم‌ترین نگرانی که از پس چنین جلساتی بروز پیدا می‌کند و بر هیچ کسی هم پوشیده نیست، سیاسی شدن فضای شورای شهر به دلیل نزدیکی به انتخابات شورای شهر پنجم است که بیش از هفت ماه به برگزاری آن زمان باقی است.

در این بازه زمانی، قرار گرفتن فضای این شورا تحت‌الشعاع انتخابات قطعاً به جامعه آسیب‌هایی وارد می‌کند و دور شدن از مسوولیت‌ها و وظایف به ضرر جامعه تبدیل می‌شود. ما امیدوار بودیم فضا از هم‌اکنون انتخاباتی نشود به همین جهت در جبهه اصولگرایان فعلاً به دنبال آسیب‌شناسی و بررسی گزینه‌ها هستیم اما این شرایط در سطح جامعه ثبات نداشت و این روزها شاهد بسیاری برنامه‌های انتخاباتی هستیم. طی این مدت همان‌طور که می‌دانید اسناد محرمانه‌ای به شکل غیر‌قانونی درباره چند نفر از اعضای شورای شهر منتشر شده ‌است که به جای آنکه در شورای شهر در برابر چنین اتفاقی موضع‌گیری شود شاهد آن هستیم که این اتفاق مورد حمایت اعضای شورای شهر قرار می‌گیرد. در کنار هم قرار دادن این موضوعات غیر از این می‌تواند باشد که اتاق فکری از بیرون در حال بر هم زدن فضای شورای شهر تهران است. همان‌طور که در جلسه علنی شورای شهر هم به این موضوع اشاره کردم ما نمی‌توانیم انتظار داشته باشیم که با مشعل وارد انبار باروت شویم ولی جرقه‌ای هم زده نشود، متاسفانه زمینه‌های تنش را در شورا ایجاد می‌کنند و بعد انتظار دارند شورا از تنش به دور باشد. حتی به نظر می‌رسد برخی به این جمع‌بندی رسیدند که شورا را منحل کنند و این را به حساب اصولگرایان بگذارند، اما این اتفاق نخواهد افتاد چون نمایندگان بسیار تیزبین هستند. از سوی دیگر بسیاری از نمایندگان اصلاح‌طلب هم هستند که فرهیخته‌اند و مخالف با این جریان. به عبارتی این موضوع به جز برد انتخاباتی سود دیگری نخواهد داشت. البته این جریان‌ها غافل از آن هستند که اگر بخواهند داستان را به همان سمتی که شورای اول رفت بکشانند نتیجه‌اش هم همان خواهد بود و با کاهش اقبال عمومی از انتخابات مواجه می‌شوند اما متاسفانه همچنان به دنبال ایجاد تنش در شورا و سیاسی کردن جلسات و فضای داخلی هستند.

چنانچه می‌دانید در همه انتخابات‌هایی که در کشور برگزار می‌شود تقریباً از یک سال قبل از آن شاهد تحرکات سیاسی جریان‌ها هستیم اما معمولاً این تحرکات در فضای رسمی به نسبت کمتر است. چیزی که در این دوره برخلاف دوره‌های قبل شاهد آن هستیم و به شکل منسجمی این روزها در جلسات شورای شهر شاهدش هستیم. به عبارتی این بار رقابت‌های انتخابات چه درباره انتخابات ریاست‌جمهوری و چه شورای شهر به‌طور محسوسی به بحث‌ها و اظهارنظرها در جلسات شورا وارد شده ‌است. بنابراین تنش هر روز تئوریزه می‌شود و تلاش‌ها بر آن است که خدمت در مجموعه شهر دیده نشود و با ایجاد بحث‌هایی که هدفی جز سیاه‌نمایی ندارد موجب آن می‌شوند که کارآمدی در مدیریت شهری مغفول بماند و دیده نشود. منشأ چنین اتفاقی در انتخابات‌های شورای شهر طی سال‌های اخیر مشخص است. به عبارتی شرایط به گونه‌ای است که ناخواسته انتخابات شورای شهر به سمت سیاسی شدن سوق پیدا می‌کند. تنش‌هایی که ما این روزها در سطح شهر می‌بینیم به نظر می‌آید به شدت متاثر از رویکردهای سیاسی، انتخاباتی است که از ابتدای سال بر فضای جامعه سایه افکنده است و نوع خاصی از آن را تجربه می‌کنیم. تجربه‌های مکرر به ما ثابت کرده است اثرگذاری دو انتخابات همزمان بر هم طبیعی است و بنابر شرایط کنونی به نظر می‌آید انتخابات ریاست‌جمهوری این دوره با توجه به فضای سیاسی حاکم، انتخابات چالشی و دو‌قطبی نخواهد بود پس درگیری میان اصولگرایان و اصلاح‌طلبان را در آن بازه شاهد نخواهیم بود. اما به نظر می‌آید این بعد رقابتی از انتخابات ریاست جمهوری به انتخابات شورای شهر تسری پیدا کرده است. بنابراین بعد رقابتی جریان‌های سیاسی در انتخابات شورای شهر به مراتب بیشتر خواهد بود. نگرانی دومی که باید به آن اشاره کرد از همین هم‌زمانی دو انتخابات نشات می‌گیرد. آنچه طی این مدت به آن توجه چندانی نشد و هر دوره آثار منفی بر انتخابات شورای شهر داشت همزمانی آن با انتخابات ریاست جمهوری بود. در این میان اشکالی در سیاستگذاری این انتخابات به وجود آمد. چنانچه همه می‌دانیم انتخابات ریاست‌جمهوری یک بزنگاه سیاسی است حال آنکه در مقوله مدیریت شهری و انتخابات شورای شهر این موضوع متفاوت است و قرار بر این نیست که شورای شهر از سیاسیون پر شود.

به عبارتی دو انتخاباتی که هیچ سنخیتی ندارند و هیچ شباهتی میان آن دو یافت نمی‌شود کنار هم و تاثیر‌گذار بر هم شکل گرفت. سیاسی‌ترین و مهم‌ترین انتخابات که جریان‌های سیاسی در آن ورود می‌کنند و برای رقابت با هم به عرصه می‌آیند در کنار انتخاباتی کمتر سیاسی و به تعبیری محلی و اجتماعی قرار گرفته‌ است و همیشه شاهد بودیم که شورای شهر قربانی رقابت‌های سیاسی انتخابات ریاست جمهوری است. به عبارتی شورای شهر در سیر تاثیرپذیری از انتخابات ریاست جمهوری از رویکردی شهری، اجتماعی به سمت رویکردی سیاسی حرکت کرده ‌است و نتیجه‌اش بیش از این که منطبق بر توانایی افراد در راستای فعالیت‌های اجتماعی و مدیریت شهری باشد، منطبق بر دیدگاه سیاسی غالب بر جامعه طی رقابت انتخاباتی ریاست جمهوری است. به همین دلیل است که در کلانشهرها و شهرهایی که جهت‌گیری‌های سیاسی دارند، غالباً افراد سیاسی به شورای شهر راه پیدا می‌کنند. این رویکرد و بروز خواسته و ناخواسته چنین شرایطی از نگاه من اشتباه است و نیازمند آن هستیم که در این زمینه تجدیدنظر و اصلاح صورت گیرد. به عبارتی ما انتظار داریم برای حل چنین مشکلی و رفع نگرانی‌های این‌چنینی انتخابات شورای شهر از انتخابات ریاست‌جمهوری منفک شود. این انتخابات به نظر من یک انتخابات غیرسراسری، اجتماعی و به تعبیری می‌توان گفت محلی منطقه‌ای است. این نوع انتخابات وقتی با انتخاباتی سراسری، فراگیر و کاملاً سیاسی همراه باشد طبیعی است انتخابات شورای شهر یک‌طرفه از این انتخابات اثر بگیرد و این انتخابات نتیجه مطلوب را برای ما به ارمغان نخواهد آورد. البته با همه این تفاسیر و با وجود اینکه انتخابات به این شکل برگزار می‌شود این اتفاقات را نباید به مفهوم آن تلقی کرد که حتماً آنچه از صندوق‌های رای بیرون می‌آید ناکارآمد است و در نتیجه حکمی بر فعالیت شورای شهر بعدی نمی‌توان داشت. به عبارتی در حال حاضر حتی نمی‌توان گفت شورای شهر آینده یک شورای شهر کاملاً سیاسی است. برمبنای تمام ادله‌ای که پیشتر به عنوان نقاط ضعف انتخابات شورای شهر پنجم به آن اشاره کردیم، ابتدا باید ببینیم انتخابات ریاست جمهوری دوره دوازدهم به کدام سمت می‌رود و چه فضایی را ایجاد می‌کند و بعد می‌توانیم درباره شورای شهر بعدی اظهار‌نظر بکنیم. هر چه انتخابات ریاست جمهوری سیاسی‌تر شود، یا جامعه را با چالش بیشتری روبه‌رو کند قطعاً شرایط شورای شهر بعدی نیز متفاوت‌تر خواهد شد. یا مثلاً اگر انتخابات ریاست‌جمهوری دو‌قطبی شود نوع اثرگذاری آن متفاوت خواهد بود. هر چه این انتخابات کمرنگ‌تر، غیر‌دوقطبی و کم‌چالش‌تر باشد شرایط برای اینکه انتخابات شورای شهر از فضای سیاسی فاصله بگیرد و به سمت نگاه کارشناسانه برود، ممکن‌تر خواهد بود. امیدواریم که این نگرانی‌ها رفع شود و شورای شهر به سمت اهدافی که برای آن تاسیس شده و شکل گرفته حرکت کند تا بتواند نقشش را در بهبود وضعیت شهرها و مدیریت شهری به درستی ایفا کند. در غیر این صورت این شورا نقشی جز عامل تنش‌های بیشتر در سطح شهر نخواهد داشت.