بیداد حاشیه‌نشینی

وجود میلیون‌ها حاشیه‌نشین در سطح کشور از مسائلی به شمار می‌رود که مدتی است متولیان مسکن را نگران کرده و آنها را به بررسی عوامل ایجاد این سکونتگاه‌ها و سیاست‌هایی که باید برای جلوگیری از آنها به کار گیرند، وا‌داشته است. از نظر آنها این پدیده که به دلایل مختلفی از جمله رشد سرعت شهرنشینی، مهاجرت از روستا به این مناطق و... شکل گرفته، مساله مهمی است و باید به آن پرداخته شود چراکه می‌تواند مشکلات اجتماعی در مراکز شهری را افزایش دهد و حتی تبعات امنیتی نیز، داشته باشد. به تازگی وزیر کشور در رابطه با این آسیب‌های اجتماعی اظهار کرده است: «در حال حاضر در کشور حدود 11 میلیون نفر حاشیه‌نشین داریم که سه میلیون نفر از آنها در حاشیه‌ شهرهای تهران، مشهد و اهواز زندگی می‌کنند. به گفته رحمانی‌فضلی 2700 محله حاشیه‌نشین در کشور وجود دارد که این محلات با توجه به ویژگی‌هایی که دارند به مراقبت و کنترل و ارائه خدمات بیشتری نیاز دارند.» همچنین عباس آخوندی، وزیر راه و شهرسازی بارها در این باره هشدار داده و بیان کرده است: «‌حاشیه‌نشینی قطعاً پیامدهای امنیتی دارد اما به خودی خود یک موضوع امنیتی نیست و ماهیت امنیتی ندارد.» به هر حال از آنجا که این مکان‌های غیررسمی از مناطقی به شمار می‌آیند که به دلیل عدم نظارت‌ امنیتی کافی، نبود امکانات کافی و... مکان‌های مناسبی برای متخلفان هستند، بنابراین می‌تواند تهدیدها و مسائلی را برای نظام شهری و به لحاظ امنیتی ایجاد کند و حتی می‌تواند برای ساکنان خود مشکلاتی را در‌بر داشته باشد چراکه آنها در محیطی نامناسب زندگی می‌کنند و در آنجا از حداقل امکانات برخوردارند. در صورتی که عمده این افراد به امید برخورداری از شرایط بهتر از روستاها به این نقاط مهاجرت کرده‌اند تا بتوانند حداقل درآمد را برای تامین نیازهای خود و خانواده‌شان داشته باشند. از این رو عمده مهاجرت‌ها در حواشی کلانشهرها ایجاد شده و سکونتگاه‌های غیررسمی را به وجود آورده است. چراکه وجود شغل و امکانات کافی در این مکان‌ها، بسیاری از افراد را علاقه‌مند کرده تا به این شهرها مهاجرت کنند. در حالی که وضعیت اقتصادی آنها به صورتی بوده که توان تامین نیازهای خود در محدوده اصلی شهرها را نداشته و به همین دلیل در سکونتگاه‌های غیررسمی ساکن شده‌اند. آخوندی نیز، در این راستا گفته است: «حاشیه‌نشینی در شهرهای بزرگ کشور یک محیط مناسب برای انواع ناهنجاری‌های فرهنگی را ایجاد کرده است و رفع این معضل یک عزم ملی را می‌طلبد.» حال جای سوال است که چرا حاشیه‌نشینی در شهرهای بزرگ رو به گسترش است؟ دولت باید برای جلوگیری از پدیده حاشیه‌نشینی که به یکی از چالش‌های موجود در کشور تبدیل شده چه سیاست‌هایی را در پیش بگیرد؟ این مساله چه عواقب امنیتی و اجتماعی برای شهروندان در‌بردارد؟ اینها قسمتی از سوالاتی است که در این پرونده تجارت فردا به آن پرداخته شده است. مجید روستا، عضو هیات مدیره شرکت مادر تخصصی عمران و بهسازی شهری ایران در این زمینه معتقد است: «‌از همان ابتدا اغلب سرریزهای جمعیتی متوجه شهرهای بزرگ بود، چرا که ظرفیت‌ها و ساختارهای اقتصادی آنها اجازه می‌داد تا افراد غیرماهر بتوانند به عنوان نیروی کارگری در این شهرها به کار گماشته شوند و می‌توان به جرات گفت تمامی شهرهای بالای 50 هزار نفر در ایران به این سکونتگاه‌ها گرفتار شده‌اند.» او می‌گوید: «‌باید با نگاهی اجتماعی به مقوله امنیت در این حوزه‌ها نگاه کنیم و با وجود اینکه مساله امنیتی است اما رویکرد امنیتی خاص خود را طلب نمی‌کند و به رویکرد امنیتی نیاز دارد که بتواند با استفاده از ظرفیت ساکنان بخشی از امنیت اجتماعی را ایجاد کند.»