تب بهاری کتاب

نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران برای بیست و هشتمین بار چادرش را بر پا کرده. سیل مشتاقان برای حضور در نمایشگاه کتاب تنها به ناشران ختم نمی‌شود، آمار بازدیدکننده‌های روزانه از نمایشگاه کتاب هم رقمی چشمگیر دارد که مسوولان برگزاری نمایشگاه هر سال با هیجان این آمارها را منتشر می‌کنند.
دخل‌های صندوقداران در غرفه‌ها هر شب پر از پول می‌شود و به مدد دستگاه‌های هوشمند گردش مالی هر 10 روز نمایشگاه قابل بررسی است. امسال بیش از 2500 ناشر خواستار حضور و عرضه کتاب‌هایشان در نمایشگاه شده‌اند. بر اساس آمارهای سال گذشته برخی از ناشران در روز بیش از 20 میلیون تومان فروش داشته‌اند. سال گذشته خبر از گردش مالی 100 میلیاردتومانی طی 10 روز در بخش ناشران ایرانی شنیده می‌شد، در روزهای عادی نزدیک به 500 هزار نفر روزانه از نمایشگاه کتاب بازدید می‌کردند و در روزهای تعطیل و آخر هفته این آمار از رقم یک میلیون بازدیدکننده هم می‌گذشت. اما همه اینها تنها به 10 روز برگزاری نمایشگاه کتاب خلاصه می‌شود، ناشران ایرانی چشم امیدشان به بازگشت سرمایه در این 10 روز است و می‌دانند که در باقی روزهای سال خبری از فروش‌های میلیونی نیست. آنقدر تب تند کتاب ‌خریدن در اردیبهشت بالا می‌گیرد که کتابفروشی‌هایی که نمایندگی ناشری نیستند هم برای اینکه از قافله عقب نمانند کتاب‌هایشان را با تخفیف 20‌درصدی عرضه می‌کنند.
نمایشگاه کتاب تهران کم‌کم 30ساله می‌شود، اما یال و کوپالش هر روز کمتر و کمتر شده، سال‌هاست که از بخش بین‌المللی تنها همین اسم برایش باقی‌مانده و خبری از حضور ناشران مطرح خارجی نیست. از آن‌سو نمایشگاه درست مثل هر پدیده دیگری اینجا کارکرد دیگری دارد و به زعم بسیاری از ناشران فروشگاه بزرگ و بهاره کتاب است. با این همه به نظر می‌رسد این تب موسمی خرید کتاب هر چند در کوتاه‌مدت مشکلات ناشران ایرانی را حل می‌کند، اما در بلندمدت این تب تند کمکی به صنعت نشر نمی‌کند.
در اغلب نمایشگاه‌های بین‌المللی کارکرد این اتفاق چیز دیگری است. نمایشگاه محلی است برای نمایش کتاب‌ها برای مخاطبان تخصصی و دست‌اندرکاران این عرصه و درآمد صنعت نشر از طریق فروش کتاب در کتابفروشی‌ها تامین می‌شود. اما اینجا بعد از برگزاری نمایشگاه کتاب بازار عرضه کتاب و گردش مالی کتابفروشی‌ها تا مدت‌ها دچار رکود می‌شود و انتشار عنوان‌های جدید در بازار هم افت می‌کند در واقع تابستان فصلی برای به خواب رفتن صنعت نشر می‌شود و کتابفروشی‌ها باید برای یک رونق نسبی تا از راه رسیدن مهرماه منتظر بمانند. از آن سو نمایشگاه کتاب ناشران را در مقام فروشنده و عرضه‌کننده مستقیم ظاهر می‌کند و آنها با ارائه تخفیف 10 تا 20‌درصدی خیلی زود سرمایه‌شان را برمی‌گردانند و در عوض دو حلقه دیگر در زنجیره نشر ایران آسیب می‌بینند؛ کتابفروشی‌ها و توزیع‌کنندگان. هر چند همه این بحث‌ها حتی در طول برگزاری نمایشگاه هم در قالب سمینار و سخنرانی بارها مطرح می‌شود اما در چشم‌انداز پیش‌رو خبری از چاره‌جویی و یافتن راهکار نیست. این در حالی است که در سال‌های اخیر با اضافه شدن نمایشگاه‌های کتاب فصلی و استانی وابستگی صنعت نشر به این کاتالیزورها افزایش پیدا کرده است.