شانس دسترسی

   آیسان تنها: سرانجام انتظارها به سر رسید و با گذر ده ماه از گسترش همه‌گیر ویروس کرونا اکنون دانشمندان جهان توانسته‌اند به واکسن‌هایی با اثربخشی بالا دست یابند. شرکت‌های فایزر-بایون‌تک، مدرنا و استرازنکا-آکسفورد تاکنون داده‌های فاز نهایی مطالعات بالینی خود را منتشر کرده و نتایج هر سه واکسن هم امیدوارکننده بوده است. سوال این است که واکسن تولیدشده به کدام کشورها خواهد رسید؟ تاکنون بر اساس نرخ پوشش واکسن‌های کرونای پیش‌خرید‌شده، چهار کشور کانادا، ژاپن، انگلستان و آمریکا برای بیش از ۱۰۰ درصد از جمعیت خود واکسن پیش‌خرید کرده‌اند که نشان می‌دهد کشورهای ثروتمند در تهیه واکسن برای شهروندانشان پیشرو بوده‌اند. اما تکلیف کشورهای فقیر چه خواهد شد؟ فاکتور قیمت هر دوز واکسن کرونای تولید‌شده، در میزان دسترسی کشورهای فقیر به واکسن موثر است. اطلاعات منتشرشده نشان می‌دهد قیمت هر دوز واکسن تولیدی بایون تک-فایزر حدود ۱۵ یورو و قیمت هر دوز واکسن مدرنا ۲۱ یورو تعیین شده است. اگر جمعیت ایران را در حدود 82 میلیون نفر در نظر بگیریم، تهیه واکسن فایزر-بایون‌تک 4 /2 میلیارد یورو (در حدود 80 هزار میلیارد تومان) و واکسن مدرنا 4 /3 میلیارد یورو (حدود 110 هزار میلیارد تومان) هزینه خواهد برد. تا اینجای کار مشخص است که مردم کشورهای کم‌درآمد شانس کمی برای دسترسی به این دو واکسن دارند. در عین حال، شرکت فایزر اعلام کرده که متعهد است دوزهای ابتدایی خود را به اتحادیه اروپا و آمریکا تخصیص دهد و واکسن مدرنا هم حداقل تا نیمه اول سال ۲۰۲۱ فقط به ایالات متحده برسد. اما در روزهای گذشته خبری خوش برای کشورهای با درآمد پایین‌تر هم منتشر شد. خبر این بود که نتایج آزمایش واکسن کرونای تولیدشده توسط شرکت‌های آسترازنکا و آکسفورد امیدوارکننده بوده است. قیمت هر دوز واکسن تولیدی این دو شرکت حدود سه یورو اعلام شده است. ضمن اینکه استرازنکا هم وعده داده بدون در نظر گرفتن سود خود، میلیون‌ها دوز واکسن را برای کشورهای با درآمد کم و متوسط تامین خواهد کرد. واکسن استرازنکا و آکسفورد در قیاس با دو شرکت دیگر از شرایط آسان‌تر نگهداری هم برخوردار است. آن‌گونه که اعلام شده، این واکسن را می‌توان شش ماه در دمایی بین دو تا هشت درجه سانتی‌گراد نگه داشت. در حالی که واکسن مدرنا قابلیت نگهداری صرفاً تا ۳۰ روز را دارد، آن هم در دمای منفی ۲۰ درجه سانتی‌گراد. برای واکسن فایزر هم که شرایط سخت‌تری وجود دارد. از این واکسن باید در دمای منفی ۷۵ درجه سانتی‌گراد نگهداری شود. بنابر آنچه گفته شد احتمالاً باید تقاضا برای واکسن شرکت‌های استرازنکا و آکسفورد به ویژه در کشورهایی با درآمدهای پایین و متوسط بیشتر باشد. همین موضوع می‌تواند در شرایط دسترسی به موقع به واکسن موثر باشد. در عین حال ایران با مشکل تحریم‌ها هم مواجه است. گرچه با ایجاد تغییر در دولت آمریکا این امیدواری هست که مشکل تامین دارو برای ایران تا حدودی حل‌و‌فصل شود. اما مساله دیگری هم وجود دارد. گرچه آکسفورد و استرازنکا ابتدا بر اساس تجزیه و تحلیل یک گروه 2700نفری، از اثربخشی ۹۰درصدی واکسن خبر داده بودند اما در مطالعه‌ای با جمعیت 8900نفره میزان اثربخشی به حدود ۶۲ درصد کاهش یافته است. حالا باید منتظر ماند و دید مطالعات تکمیلی چقدر امیدواری‌ها را قوام می‌بخشد.