راه بی‌برگشت*
شکل جدید مهاجرت ایرانیان چه ویژگی‌هایی دارد؟
فاطمه شیرزادی: «طی چند ماه اخیر بیش از هزار پرستار درخواست خروج از کشور را داشته‌اند.» این آماری است که اخیراً آرمین زارعیان، رئیس هیات‌مدیره نظام پرستاری تهران، اعلام کرده است. به گفته او، از زمانی که ویروس کرونا در کشورهای اروپایی شیوع پیدا کرد، به دلیل کمبود نیروهای متخصص در بیمارستان‌های اروپایی شرایط ورود پرستاران در این کشورها فراهم شد، به‌طوری که نمره زبان برای پذیرش برداشته شده است و پرستاران به‌راحتی جذب این کشورها می‌شوند. کشورهای اروپایی و آمریکای شمالی و استرالیا بیشترین درخواست جذب پرستاران ایرانی را دارند. درخواست‌ها مبنی بر مهاجرت پرستاران طی چند ماه اخیر افزایش چشمگیری داشته است. رئیس هیات‌مدیره نظام پرستاری تهران شرایط شغلی نامساعد پرستاران را از عوامل دافعه اصلی برای این شاغلان ذکر کرده و توضیح داده است: تا امروز نزدیک به ۲۰ هزار پرستار به بیماری کرونا مبتلا شده‌اند. در مقابل شاهد عدم استخدام نیروهای قراردادی ۸۹روزه بودیم و هیچ حمایت جدی‌ای از پرستاران صورت نگرفته است. این در حالی است که با توجه به اوج‌گیری کرونا در تهران و شلوغی بیمارستان‌ها از بیماران کرونایی، فقط تهران بزرگ با کمبود نزدیک به هفت هزار پرستار درگیر است. با توجه به رشد فزاینده آمار مبتلایان و مرگ‌ومیر بیماران در جریان همه‌گیری کرونا، مهاجرت پرستاران اوضاع را نگران‌کننده‌تر می‌کند، اما حتی پیش از این نیز مشاغل حوزه درمان از پرطرفدارترین مشاغل در کشورهای مهاجرپذیر اروپایی و آمریکایی بوده و کادر درمان کشور ما نیز به‌شدت در معرض وسوسه انتخاب زندگی در این کشورها قرار دارند. البته گسترش مهاجرت محدود به شاغلان این بخش نیست. به نظر می‌رسد اخیراً با شیوه جدیدی از مهاجرت در میان ایرانیان مواجه هستیم که با تکیه بر مشاغل و در جست‌وجوی وضعیت معیشتی و دریافت حداقل‌های دستمزد بهتر انجام می‌شود. پیش از این و در دهه‌های اخیر به‌خصوص بعد از انقلاب، ما شاهد شکل‌های متنوعی از مهاجرت بوده‌ایم. در دوره‌هایی با مهاجرت‌هایی مواجه شده‌ایم که بیشتر مبتنی بر انگیزه‌های سیاسی و تحت تاثیر بسته شدن فضای سیاسی رخ داده‌اند. شکل دیگر مهاجرت که در مقاطع مختلف در ایران رخ می‌دهد، مهاجرت از نوع اقتصادی و تلاش برای حفظ سرمایه است. مهاجرت تحصیلی نیز از اشکال پرطرفدار مهاجرت بین جوانان ایرانی است. با هر کدام از این مهاجرت‌ها بخشی از سرمایه‌های کشور از دست می‌رود، اما شیوه جدید مهاجرت از جهت دربرگیری گسترده‌تری که دارد نگران‌کننده است. بالا بودن دستمزد در کشورهای غربی و حتی کشورهای همسایه ایران از یک‌سو و بالا بودن تورم و درگیری با رکود دائمی از سوی دیگر سبب شده است افراد بسیاری برای بهبود کیفیت زندگی خود دست به مهاجرت شغلی بزنند. با توجه به اینکه خروج نیروی انسانی متخصص و آموزش‌دیده جبران‌ناپذیر است، چه راه‌هایی برای کاستن از شدت این موج و جلوگیری از تبعات شدید اقتصادی و اجتماعی آن وجود دارد؟
پی‌نوشت:
تیتر برگرفته از شعری سروده مهدی اخوان‌ثالث است:
«بیا ره توشه برداریم / قدم در راه بی‌برگشت بگذاریم / ببینیم آسمان هر کجا آیا همین رنگ است؟»
