خط تولید کودکان کار

جواد حیدریان: افزایش کودکان کار در هر جامعه‌ای رابطه مستقیمی با روندهای رو به سقوط اقتصادی دارد و می‌توان گفت تولید کودکان کار محصول افزایش فقر در سطح جامعه است. هر چه جامعه فقیرتر شود، ایجاد بستر برای مشکلات اجتماعی بیشتر می‌شود. خانواده‌ها در تنگناهای کشنده اقتصادی دست به کارهایی می‌زنند تا بقای خود را تضمین کنند. در این شرایط دیگر کیفیت زندگی و ایجاد بستر برای تحصیلات فرزندان و مسائلی از این دست اولویت ندارد، بلکه آنچه اهمیت دارد، حداقلی برای زیستن است. اگرچه کودکان کار شاغل در ایران عمدتاً خارجی هستند اما روندهای اقتصادی نشان می‌دهد کودکان ایرانی نیز آرام‌آرام به چرخه تولید کودکان کار اضافه می‌شوند. اگر سطل‌های آشغال شهرهای بزرگ را برای دقایقی تماشا کنید، حتماً متوجه تجمع تعدادی کودک با پشته‌های عظیم پلاستیک و مواد بازیافتی خواهید شد. پشته‌هایی که چند برابر وزن و قد آنها سنگینی و بزرگی دارند. همچنین کوره‌پزخانه‌های جنوب شهر و خیابان‌های پایتخت در تقاطع‌های دارای چراغ قرمز مرکز تجمع کودکانی است که برای دریافت حداقل درآمدی یا گل‌فروشی می‌کنند یا سعی می‌کنند شیشه‌های خودروهای مردم را به‌زور هم که شده تمیز کنند تا عایدی نصیبشان شود. اما این چرخه غم‌انگیز نشان می‌دهد وضعیت کار کودکان در ایران چقدر متناقض است. کودکان در برخی خانواده‌های فقیر کار می‌کنند تا کمک‌خرج خانواده خود باشند اما از آن‌سو شرایط برای کار آنها مساعد نیست؛ مورد آزار قرار می‌گیرند، حقوقشان رعایت نمی‌شود، دشواری کار کمرشان را خم می‌کند و از همه مهم‌تر اینکه از آموزش و فراگرفتن مهارت بازمی‌مانند و این احتمال وجود دارد که هیچ‌گاه از چرخه فقر خارج نشوند. بحران‌های اقتصادی وضع را از اینکه هست پیچیده‌تر می‌کند. رکود فراگیر باعث بدتر شدن اوضاع خانواده‌های فقیر می‌شود؛ چون ناچار به انجام کارهایی می‌شوند که شرایط را برای خروجشان از فقر حتی بعد از پایان رکود سخت‌تر می‌کند. آنها کمتر می‌خورند، دارایی‌های مولد خود را می‌فروشند و در نهایت اینکه کودکان خود را از مدرسه می‌گیرند. به این ترتیب اگر زمانی این امیدواری وجود داشت که کودکان در خانواده‌های فقیر به خاطر تحصیل یا فراگیری مهارت، شانس بیشتری برای خروج از چرخه فقر داشته باشند، این امید به کلی رنگ می‌بازد و در مقابل، خط تولید کودکان کار با شدت بیشتری فعالیت می‌کند. اخیراً قانون حمایت از اطفال و نوجوانان توسط رئیس مجلس ابلاغ شده است. شکی نیست که تهیه و تدوین چنین قوانینی می‌تواند حقوق کودکان کار را ترسیم کند اما موضوع این است که این قوانین نمی‌توانند کار کودکان را به حداقل برسانند. این کودکان آینده جامعه را می‌سازند و اگر به درستی تغذیه نشوند و آموزش نبینند، نمی‌توانند از تله فقر رهایی پیدا کنند. در این پرونده می‌خواهیم این موضوع را بررسی کنیم که رکود اقتصادی ادامه‌دار چگونه تداوم فقر در نسل‌های آینده را تضمین می‌کند؟