گهواره‌های خالی

نرگس حافظی: حدود شش سال پیش، روز سه‌شنبه 30 اردیبهشت‌ماه 1393 بود که مقام معظم رهبری سیاست‌هایی را برای افزایش بُعد کمی و کیفی جمعیت ابلاغ کردند (یک سال بعد، به پیشنهاد سازمان ثبت احوال کشور و تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی سی‌ام اردیبهشت‌ماه به‌عنوان روز ملی جمعیت در تقویم رسمی کشور به ثبت رسید1). ایشان بر ارتقای پویایی، بالندگی و جوانی جمعیت با افزایش نرخ باروری به بیش از سطح جانشینی تاکید کردند و برای تحقق آن بر رفع موانع ازدواج، تسهیل و ترویج تشکیل خانواده و افزایش فرزند، کاهش سن ازدواج، اختصاص تسهیلات مناسب برای مادران به‌ویژه در دوره بارداری و شیردهی و پوشش بیمه‌ای هزینه‌های زایمان و درمان ناباروری مردان و زنان، تحکیم بنیان و پایداری خانواده با اصلاح و تکمیل آموزش‌های عمومی درباره اصالت کانون خانواده و فرزندپروری و... سفارش کردند.2 امسال، 31 اردیبهشت مدیرکل دفتر سلامت جمعیت، خانواده و مدارس وزارت بهداشت در نشست خبری خود نسبت به کاهش شاخص رشد جمعیت کشور به کمتر از یک درصد برای اولین‌بار در تاریخ ایران هشدار داد و گفت: ایران از سال ۱۳۹۵ پای در سنین میانسالی گذاشته است و برآورد می‌شود که تا سال ۱۴۳۰ کشورمان میانسال و پیر شود.  بررسی و مقایسه میزان باروری هم نشان می‌دهد به‌‌رغم تلاش مسوولان، میزان باروری در همه گروه‌های سنی در سال‌های 1395 تا 1398 روند کاهشی داشته است. شیوع کرونا و همه‌گیری آن ‌هم که این روزها مزید بر علت شده و شرایط را برای تصمیم‌گیری زوج‌ها سخت‌تر از قبل کرده است.   شرایط مبهمی که در برابرمان رخ عیان کرده، باعث شده تا کارشناسان پیش‌بینی کنند جمعیت جوان و مولد کشور از حدود ۲۰ سال آینده به چالش کشیده خواهد شد و نسبت جمعیتی‌مان برهم خواهد خورد تا جایی که در 30 سال آینده پیرترین کشور دنیا خواهیم بود.

جمعیت و توسعه اقتصادی

به‌خوبی می‌دانیم هر پیشرفت و تحولی چه در اقتصاد چه در جامعه، با ترکیب دو عامل مهم یعنی «سرمایه فیزیکی» و «سرمایه انسانی» شکل می‌گیرد و به همین جهت است که جمعیت هر کشور و ویژگی‌های مختلف آن از مهم‌ترین موضوعات توسعه اقتصادی به شمار می‌آید. کشورهای بسیاری شاخص‌های مختلف جمعیتی نظیر رشد جمعیت خود را مستمر رصد می‌کنند و اگر کم و کاستی در آن باشد، تلاش خود را به کار می‌گیرند تا با ارائه تسهیلاتی به شهروندانشان و تغییر در سیاست‌های پذیرش مهاجر آمار جمعیت جوان، فعال و نیروی کار خود را در سطح مناسب و قابل قبولی نگه‌دارند. در ایران اما مساله باید جدی‌تر دنبال شود؛ کشورمان با وجود تحریم‌ها و چالش‌های متعدد اقتصادی، نمی‌تواند از موهبت جمعیت هم چشم‌پوشی کند؛ اینجا باید گهواره‌های خالی پر شوند تا موتور رشد و توسعه کشور از کار نیفتد و وضع اقتصاد سروسامان بگیرد. اهمیت موضوع فرزندآوری به‌ویژه در اقتصاد و توسعه ایران، انگیزه‌ای شد تا در پرونده‌ای فرزندآوری ایرانیان و آثار اقتصادی جمعیت را بیشتر بررسی کنیم.

پی‌نوشت‌ها:

1- www.yjc.ir

2- www.khamenei.ir