راهکارهای تعدیل مازاد جمعیت
شاخص جمعیت نفر در هکتار همیشه از مهم‌ترین مقیاس‌های سنجش جمعیت شهری است و طبیعتاً در مقایسه میان جمعیت شهرها از این شاخص استفاده می‌شود، یعنی چند نفر در هکتار زندگی می‌کنند.
امیر فرجامی / کارشناس شهرسازی
شاخص جمعیت نفر در هکتار همیشه از مهم‌ترین مقیاس‌های سنجش جمعیت شهری است و طبیعتاً در مقایسه میان جمعیت شهرها از این شاخص استفاده می‌شود، یعنی چند نفر در هکتار زندگی می‌کنند. در حال حاضر با توجه به مساحت حدود 67 هزار هکتاری تهران که در آخرین طرح جامع این مساحت تعریف شد و جمعیت شب حدود 5 /8 میلیون نفر، این شاخص حدود 125 نفر در هکتار می‌شود. اما زمانی که این عدد را برای جمعیت روز حساب می‌کنیم، این شاخص به حدود 180 نفر در هکتار می‌رسد و در همه جای دنیا رسیدن این عدد به بالای 100 نفر مساله‌ساز خواهد شد. اما برای آنکه بتوانیم بگوییم شهر تهران برای چند نفر می‌تواند زندگی مطلوبی را به وجود آورد، بستگی به این دارد که آن را با کدام مرکز جمعیتی در جهان مقایسه کنیم و با هر قسمتی مقایسه کنیم مسلماً نتایج مختلفی به دست خواهیم آورد، اما این کاملاً طبیعی است که هر چه عدد تراکم در هکتار کمتر شود، رفاه بیشتر می‌شود. ضمن اینکه ویژگی‌ها و مشخصات دیگری هم در رفاه جمعیت تعیین‌کننده است، برای مثال شرایط بر اساس موقعیت جغرافیایی اقلیمی و اینکه شهرها ساحلی، کوهپایه‌ای و... باشند، متفاوت است. همچنین منابع آب شرب نیز یکی از نکات
بسیار مهم است که در نقاط مختلف جهان یکسان نیست و برخی از شهرها منابع آب را از حوزه خود تامین می‌کنند و منابع آب برخی از شهرها مانند تهران کفایت نمی‌کند و از حوزه‌های دیگر انتقال آب انجام می‌شود، شبکه حمل و نقل، مترو و بسیاری شرایط دیگر نیز وجود دارند که در تعیین جمعیت مناسب برای زندگی در یک شهر تاثیرگذار هستند. اما با نگاهی به عدد تراکم در هکتار 125نفری شب تهران و 180نفری روز تهران کاملاً مشخص است که وضعیت نامطلوبی وجود دارد و زندگی دشوار است.
به طور کلی می‌توان گفت ریشه این وضعیت نامطلوب در پایتخت، بر اساس مهاجرت‌هایی است که طی سالیان گذشته وجود داشته، اگر ما جمعیت تهرانی‌های ساکن در تهران را محاسبه کنیم به هیچ عنوان به این اعداد نمی‌رسیم. جاذبه‌ای که در تهران و عدم جاذبه‌ای که در سایر نقاط کشور ایجاد شده، باعث به وجود آمدن چنین سیل عظیم مهاجرت به سمت تهران شده و نمی‌توان به دنبال ریشه آن در خود تهران گشت. مسائل اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی نیز سبب شده تا چنین تراکمی در تهران به وجود آید.
اما به طور کلی این مازاد جمعیت خطرات زیادی را به دنبال دارد. با افزایش جمعیت ما نمی‌توانیم سطح شهر را افزایش دهیم و تراکم در هکتار را ثابت نگه داریم. فسادهای اجتماعی، آلودگی هوا و... تبعات این جمعیت اضافه است. با مدیریت‌های موجود این جمعیت مطلوب باید حفظ می‌شد که متاسفانه این اتفاق نیفتاد، اما چگونه می‌توان این موضوع را تعدیل کرد؟ با توجه به اینکه ریشه اصلی مهاجرت‌های تهران در سایر نقاط کشور است، بنابراین در سیاستگذاری‌های توسعه مراکز جمعیتی، سیاستگذاری‌های توسعه استان‌های مختلف و سیاستگذاری توسعه روستایی‌مان باید تجدیدنظر اساسی صورت گیرد، زیرا بسیاری از این مهاجرت‌ها از دورترین نقاط کشور به صورت مستقیم به تهران انجام می‌شود، در دنیا مهاجرت وجود دارد و مساله مهاجرت تنها برای کشور ما نیست، اما در سایر کشورها مهاجرت‌ها کنترل‌شده است و ممکن است از روستا به نزدیک‌ترین شهر صورت بگیرد. اقداماتی که در این مقوله وجود دارد بسیار متعدد است و به طور کلی می‌توان گفت سیاستگذاران باید در مسائل کشاورزی، اشتغال و... در استان‌های دیگر تمرکز کنند تا به این ترتیب در نقاط مختلف کشور در تهران تجمع نکنند. اما اگر بخواهیم این
وضعیت را در تهران تعدیل کنیم، یکی از راه‌حل‌ها، مدیریت یکپارچه شهری است، اکنون بخشی از ضرباتی که ما در مسائل شهری می‌خوریم ناشی از این است که مسوولیت بسیاری از موضوعات در دست دستگاه‌های مختلف است. زمانی که مدیریت یکپارچه شود، آن مدیریت می‌داند که در تمام اتفاقات مسوول است و در نتیجه شروع به برنامه‌ریزی و شناسایی نقاط حادثه‌خیز می‌کند و خود را برای مقابله با مشکلات تجهیز می‌کند. این مدیریت یکپارچه شهری نه‌تنها در تهران بلکه باید در تمام نقاط کشور مورد توجه قرار بگیرد. راه‌حل دیگری هم که برای تعدیل مازاد جمعیت وجود دارد، تاکید بر شهرهای جدید اطراف تهران است، تا بتواند بار جمعیت شب تهران را کمی تعدیل کند. اگر به این شهرهای جدید رسیدگی نشود و رابطه مدیریت دوطرفه‌ای میان این شهرها و تهران برقرار نشود، خود این شهرهای جدید هم نقاطی می‌شوند که مهاجران به آنجا رفته و مشکلات کنونی شهر تهران برای آنها نیز به وجود می‌آید، در صورتی که این شهرها برای تعدیل مشکل جمعیت شهر تهران تعریف شده و اینها باید در واقع بخشی از جمعیت تهران را در‌بر بگیرند. البته از نظر اساسی باید اشتغال این شهرها نیز در اطراف خودشان وجود داشته باشد،
اما به دلیل اینکه به این صورت نیست، آنها می‌توانند بخشی از جمعیت تهران را در خود داشته باشند، که روزها در تهران کار کنند و شب‌ها در خود شهر جدید مستقر شوند و به مرور اشتغال آنها نیز به حوزه شهرهای جدید منتقل شود.
دیدگاه تان را بنویسید