لزوم نظارت بر نحوه تجویز دارو

مصرف بی‌رویه دارو را به چند دسته می‌توان تقسیم کرد. یکی از اشکال مصرف در واقع خارج از موارد مصرف پزشکی است که توسط پزشک انجام می‌شود که گاهی به دلیل درخواست بیمار است. گاهی نیز به دلیل این است که در هنگام ارائه خدمات درمانی از راهنمای بالینی منسجمی استفاده نمی‌شود. بنابراین یک بخش آن مصرفی است که به آن مصرف غیرمنطقی دارو گفته می‌شود. بخش دیگر آن، مصرف غیرمنطقی‌ای است که توسط بیمار استفاده می‌شود که به این دلیل است که دارو راحت از طرف داروخانه در اختیار بیمار قرار می‌گیرد. هر کدام از اینها می‌تواند تاثیرهای مختلف هم بر اقتصاد و هم سلامت جامعه داشته باشد. آن داروهایی که توسط پزشک، تجویز غیرمنطقی می‌شود، می‌تواند سازمان‌های بیمه‌گر را تحت تاثیر قرار دهد. به این دلیل که به هر حال بخشی از هزینه‌های دارویی را سازمان‌های بیمه‌گر پرداخت می‌کنند و در واقع سازمان بیمه‌گر هزینه را پرداخت کرده آن هم در جایی که از اثربخشی دارو مطمئن نیست. بنابراین ممکن است بیمار بهبود پیدا نکند و منجر به مصرف بیشتر دارو از سوی بیمار شود. بر همین اساس، سازمان‌های بیمه‌گر از مصرف غیرمنطقی دارو توسط تجویز پزشک متاثر می‌شوند.

اما داروهایی که بیماران خودسرانه استفاده می‌کنند در مرحله اول تاثیری بر منابع بیمه‌های درمانی نخواهد داشت چون بیمار به طور مستقیم خودش پول آن را پرداخت می‌کند. این روش‌ها می‌تواند هم روی بخش هزینه‌های بهداشت و درمان و هم روی هزینه‌های بیمه‌های درمانی تاثیر داشته باشد. این موضوع به این دلیل اتفاق می‌افتد که ممکن است بیمار داروی صحیحی را انتخاب نکرده باشد یا در داروخانه هم توصیه خوبی از مسوول فنی داروخانه نگرفته باشد. گاهی این موضوع ممکن است نه‌تنها باعث بهبود بیماری نشود، بلکه آن را حادتر نیز کند.

به طور مثال در مصرف غیر صحیح آنتی‌بیوتیک‌ها، بیمار ممکن است با مقاومت دارویی مواجه شود. اگر بیماری می‌توانست با یک آنتی‌بیوتیک ساده مانند آموکسی‌سیلین بهبود پیدا کند، حالا باید از آنتی‌بیوتیک‌های نسل سوم استفاده کند و مورد درمان قرار گیرد که هزینه‌های بیشتری برایش به همراه دارد و هزینه‌های بهداشت را نیز بیشتر می‌کند. بنابراین گاهی به این دلیل می‌توانند در هزینه‌های بیمه‌ها هم تاثیر داشته باشند، ولی در مرحله اول مصرف بی‌رویه دارو تاثیر چندانی روی منابع بیمه نخواهد داشت.

از سوی دیگر، آمارهایی که وجود دارد نشان می‌دهد در مورد میزان مصرف سرانه دارویی کشور، مصرف دارویی‌مان به نسبت شاخص‌های بین‌المللی زیاد نیست؛ مطلبی که در این میان وجود دارد این است که عدم مصرف صحیح در این مورد دیده می‌شود و داروها با دوزهای کامل تجویز نمی‌شود. بیشتر مواقع داروها خودسرانه استفاده می‌شوند و این خودسرانه مصرف‌ کردن دارو به پروسه پیچیده شدن آن کمک می‌کند و نهایتاً ناکارآمد می‌شود. بدون احتساب نوع داروی مصرفی و با در نظر گرفتن تعداد اقلام دارویی یا سرانه قیمت دارو، باید این‌طور گفت که سرانه مصرف دارویی ایران بالاتر از متوسط جهانی نیست. مصرف سرانه تعداد اقلام دارویی یا هزینه‌های دارویی‌مان به طور متوسط از متوسط‌های جهانی بالاتر نیست. یکی از دلایل این موضوع به خصوص در بخش هزینه‌ها این است که قیمت داروهای ما پایین‌تر از متوسط‌های جهانی است مخصوصاً داروهایی که تولید داخل هستند قیمت پایین‌تری دارند، به همین دلیل ممکن است سرانه مصرف دارو از لحاظ عددی بالا نباشد. بخش دیگر حل معضل مصرف بیش از حد دارو در کشور به آموزش فرهنگی مربوط می‌شود. طبیعتاً بخش آموزش‌های پزشکی و بهداشت عمومی باید توسط رسانه‌ها، رادیو و تلویزیون صورت گیرد اما مهم‌تر از آن بحث قانونمندی نظام ارائه خدمات دارویی و درمانی است. در این میان باید بر نحوه تجویز پزشکان و همچنین نحوه ارائه دارو به مردم در داروخانه‌ها نظارت شود. رعایت این موارد می‌توانند به گسترش مصرف منطقی دارو کمک کنند.