حکیم شهیر

علی تاجرنیا/عضو هیات عالی نظام پزشکی ایران

در تمامی دولت‌های پس از پیروزی انقلاب هیچ دولتی تا این اندازه به امر سلامت توجه نداشته است؛ دکتر حسن روحانی در طول کمتر از دو سال گذشته به اندازه تمام روسای جمهور پیشین درباره مقوله سلامت صحبت کرده است و این امر بدون شک تاثیر حضور دکتر سیدحسن هاشمی در راس وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در دولت یازدهم است. جهادگری که با بهره‌گیری از چند ویژگی شرایط منحصربه‌فردی را برای مدیریت این وزارتخانه مهم و پر‌چالش رقم زد.در ادوار گذشته، مساله سلامت، جزو اولویت‌های اصلی دولت‌ها نبود. تلقی در دولت‌های گذشته این بود که هزینه کردن در بخش سلامت نوعی اتلاف منابع است. در حالی که در جوامع توسعه‌یافته، هزینه کردن در حوزه سلامت نوعی سرمایه‌گذاری محسوب می‌شود. به جهت آنکه آنها به نقش انسان به عنوان محوریت توسعه پی برده‌اند. در واقع، انسانی می‌تواند در ایجاد توسعه، نقش‌آفرینی کند که به لحاظ جسمی و روانی سالم باشد. این مساله در ادوار گذشته مورد غفلت واقع شد. البته اعتباراتی که به عنوان سهم سلامت از تولید ناخالص داخلی به این مقوله در دولت یازدهم اختصاص پیدا کرده، هنوز با آرمان‌ها و ایده‌ها فاصله دارد و وضعیت سرانه سلامت در ایران حتی با کشورهای همجوار نیز قابل مقایسه نیست.
با این وجود در دولت یازدهم توجه بسیار جدی به این مساله صورت گرفت و البته بخشی از یارانه‌ها به حوزه سلامت اختصاص پیدا کرده است. اما در دولت‌های نهم و دهم، نظارت بر هزینه‌های خدمات درمانی بیش از آنکه از مسیر صحیح صورت گیرد بیشتر گرفتار نوعی عوام‌گرایی شد و یکی از مسائل اساسی در این دوره، برخورد نامناسب با جامعه پزشکی بود. دولت گذشته، به جای آنکه به طور جدی با بالا رفتن هزینه سلامت، برخورد کند، یا دست کم، آن بخش از جامعه پزشکی فعال در بخش خصوصی را که از رعایت تعرفه‌ها سر باز می‌زدند، مورد عتاب قرار دهد، رفتارهای نادرستی را نسبت به کل جامعه پزشکی اعمال کرد. در دولت گذشته به‌رغم آنکه، اقدام جدی در زمینه ارتقای سطح سلامت مردم صورت نگرفت، به دلیل شعارزدگی، جامعه پزشکی مورد اتهام واقع شد. اتفاق ناخوشایند دیگری که در این دوره رخ داد و مسوولیت آن تا مدت‌ها متوجه دولت‌های نهم و دهم خواهد بود، رهاشدگی حوزه آموزش پزشکی است. عدم توجه به استانداردهای آموزشی در این دوره، سبب شد توسعه کمی عجیبی بدون توجه به معیارهای توسعه کیفی در حوزه آموزش رخ دهد، به طور مثال در رشته دندانپزشکی در طول این دوره هشت‌ساله به میزان سه برابر طول دوران تاریخ مدرن دانشگاه، دانشکده تاسیس شد.
آنچنان که تعداد دانشکده‌های دندانپزشکی در این دوره از 17 دانشکده به 66 دانشکده رسید. دانشکده‌هایی که از زیرساخت‌های لازم بی‌بهره بودند. همچنین افزایش رشته‌های دوره تحصیلات تکمیلی، بدون در نظر گرفتن ساختار مناسب آن، مشکلاتی را برای حوزه آموزش و درمان ایجاد کرده و خواهد کرد. اما مقایسه عملکرد دولت‌های نهم و دهم و همچنین دولت یازدهم نشان می‌دهد نسبت پذیرش‌ها در این دوره منطقی‌تر شده و مقوله کیفیت مورد توجه بیشتری قرار گرفته است. طرح تحول سلامت نیز در حوزه درمان جزو اقدامات مهم دولت تلقی می‌شود که مردم آسیب‌پذیر مستقیماً از منافع آن بهره‌مند خواهند شد. البته دولت باید به فکر برخی منافع درازمدت نیز باشد. در واقع ضرورت دارد که همزمان با خدمت‌رسانی به مردم، شئون جامعه پزشکی نیز به طور جدی رعایت شود. یعنی در عین حال که نظارت بر تعرفه‌های خدمات درمانی صورت می‌گیرد و راه و روش این نظارت، در برابر ارتکاب تخلفات، بازدارنده است، نباید موجب بی‌اعتمادی مردم به جامعه پزشکی شود. این تصور در جامعه پزشکی وجود دارد که نظارت بر خدمات‌رسانی جامعه پزشکی، بعضاً دچار کم‌توجهی به حساسیت می‌شود. اگرچه دولت باید به اعتمادسازی در افکار عمومی بپردازد اما این اعتمادسازی نباید به قیمت بی‌اعتمادی به جامعه پزشکی تمام شود. بنابراین ضمن حمایت از تحول نظام سلامت، این انتقاد نسبت به برخی سخنان و اظهارنظرها که موجب بی‌اعتمادی مردم به جامعه پزشکان می‌شود، وجود دارد. اما در هر صورت اقدامی که در دولت آقای روحانی برای ساماندهی حوزه سلامت صورت گرفت، نسبت به عملکرد سایر دولتی‌ها در این حوزه، بی‌نظیر است.

1- سابقه مدیریت دکتر قاضی‌زاده‌هاشمی در جهاد سازندگی و بالطبع ارتباطات اجرایی و سیاسی با چهره‌های هر دو جناح نوعی اعتمادسازی، میان او و سایر جناح‌ها ایجاد کرده است. رای بالای او در کسب اعتماد از مجلس شاهدی بر این مدعاست.
2- دکتر هاشمی به دلیل روحیه دانش‌اندوزی و پشتکار از سطح علمی مناسبی برخوردار شده و توام کردن آن با مهارت‌های عملی علاوه بر خدمت به مردم جایگاه او را در بین اعضای جامعه پزشکی برجسته ساخته است.
3- به دلیل هوش مناسب نیازهای مردم جامعه را به درستی شناخته و در عین حال روی مهم‌ترین خواسته‌ها که البته برخی از آنها جنبه تبلیغاتی هم داشتند تمرکز کرده و اعتمادسازی مناسبی هم در افکار عمومی ایجاد کرده است.
4- وزیر بهداشت دولت یازدهم به دلیل حضور در بخش‌های مختلف آموزش، پژوهش، حوزه درمان، امور خیریه و فعالیت در انجمن‌های علمی جامعه پزشکی را نیز به خوبی می‌شناسد و اگر قرار است این جامعه اثرگذار را به سمت و سویی رهنمون شود ساز و کارهای آن را به خوبی می‌داند.
5- مهم‌تر آنکه به دلیل درمان شخصیت‌های مهم سیاسی-اجرایی کشور رابطه دوستانه‌ای با عناصر تاثیرگذار سیاسی و از جمله رئیس‌جمهور یازدهم داشته و همین امر موجب تقویت جایگاه او در دولت شده است.

اگر مقوله هسته‌ای و مذاکرات که محمدجواد ظریف را به شناخته‌شده‌ترین عنصر دولت پس از رئیس‌جمهور تبدیل کرده نبود، قطعاً دکتر سیدحسن هاشمی در ممتازترین جایگاه در مجموعه دولت قرار می‌گرفت.
از آنجا که اتفاقاً انسان‌های باهوش بعضاً با نادیده گرفتن برخی عوامل، اشتباهات فاحشی را مرتکب می‌شوند خطراتی هم در کمین ایشان است که ممکن است این جایگاه ممتاز برای او و نیز این توجه فراوان به امر سلامت را تحت تاثیر قرار دهد.

1- اگرچه وزارت بهداشت به عنوان یک نهاد تخصصی بایستی به دور از معادلات سیاسی باشد لیکن جهت‌گیری‌های کلان و هم‌راستا بودن با سیاست‌های دولت امری مهم است. چنانچه از مجموعه رفتارهای حاکم بر مدیریت وزارت بهداشت تلقی یا بی‌توجهی به خواست طرفداران دولت شود این اعتماد چهره‌های سیاسی به او همیشگی و دائمی نخواهد بود.
2- اعتماد مردم بر پایه مانا بودن و استمرار خدمات حوزه سلامت تداوم دارد. ادامه‌دار بودن منابع و موفقیت طرح تحول نظام سلامت نیز نقش مهمی در این خصوص دارد. آنچه اعتماد عمومی به وزیر بهداشت را باعث شده توجه دادن دولت به امر سلامت و استمرار داشتن این رویه است. کارهای تبلیغاتی اگرچه در کوتاه‌مدت موثر است ولی در درازمدت پاسخگو نخواهد بود.
3- اکنون در شرایطی که لایحه برنامه ششم مراحل تدوین را سپری می‌کند، ارتباطات موثر وزیر، رئیس‌جمهور، وزیر بهداشت و نمایندگان مجلس اصولگرای نهم می‌تواند به مدد مردم بیاید. دائمی کردن نگاه سلامت‌محور در برنامه توسعه و بودجه سالانه از نکات حائز اهمیتی است که اقدامات مناسب دکتر سیدحسن هاشمی را تکمیل خواهد کرد.