سرپرستان بی‌سرپرست

خیلی‌ها این روزها از حضور زن‌ها در بازار کار می‌گویند. معتقدند که زنان توانسته‌اند بخش زیادی از بازار کار را از آن خود کنند. با این حال، صحبت از زنان سرپرست خانوار که می‌شود، اظهارنظر در این رابطه اندک است و اغلب به انکار مشکلات می‌انجامد. کل اظهارنظرها به بیان وعده‌هایی برای پیگیری ختم می‌شود. از معدود وعده‌هایی که در سال‌های اخیر روی تحقق به خود دید، کاهش ساعت کاری زنان سرپرست خانوار بود که با پیگیری‌های بسیار، در نهایت در سال گذشته به تصویب هیات دولت رسید. با این حال، تعداد بالای زنان سرپرست خانوار، رسیدگی به وضعیت این زنان را اهمیت دوچندان می‌بخشد. طبق صحبت‌هایی که رئیس مرکز آمار در سال قبل داشت، تعداد زنان سرپرست خانوار دو میلیون و 500 هزار نفر است. در همین حال، سرشماری سال 1390، نشان می‌دهد که از 21 میلیون و 110 هزار و 481 خانوار، سرپرستی 12 درصد از این خانوارها را زنان تشکیل می‌دهند و این در حالی است که در سرشماری‌های ابتدایی تعداد زنان سرپرست خانوار 5/6 درصد بوده است.

با این حال داستان زمانی تلخ‌تر می‌شود که روشن می‌شود از این تعداد زن سرپرست خانوار، 81 درصد بی‌سواد هستند و در حدود 30 درصد خانوارهای زن سرپرست، هیچ آدم باسوادی در خانواده وجود ندارد. این یعنی کار فرهنگی مناسبی برای این زنان نشده و این در حالی است که میزان افزایش تعداد زنان سرپرست خانوار در طول پنج سال قبل به اندازه 30 سال افزایش داشته است. این مساله در سال گذشته از سوی شهیندخت مولاوردی معاون رئیس‌جمهور در امور زنان و خانواده اعلام شد تا نشان دهد تعداد این زنان در بازه پنج‌ساله، رشد بی‌سابقه‌ای را تجربه کرده است. از طرف دیگر، مساله نگران‌کننده معیشت این زنان است.

آماری که عادل آذر رئیس مرکز آمار در سال قبل اعلام کرده بود نشان می‌داد بیش از 50 درصد زنان سرپرست خانوار در دهک‌های یک تا سه و حدود 70 درصد آنها در دهک‌های پنجم به پایین قرار دارند. خود او هم در آن زمان، این وضعیت را نگران‌کننده توصیف کرده بود چرا که به خوبی نشان از تجمیع این زنان در دهک‌های پایین جامعه دارد. در عین حال، مساله کاهش میانگین سنی زنان سرپرست خانوار بار دیگر محل نگرانی فعالان این حوزه شده است. پایین آمدن سن این زنان، پیش از این از سوی معاون رئیس‌جمهور در امور زنان نیز مورد تاکید قرار گرفته بود. در همان زمان هم گفته می‌شد طلاق، سبب کشیده شدن دختران جوان به سمت بازار کار و تبدیل ‌شدن آنها به سرپرست خانوار می‌شد. جمع شدن همه این مسائل در نهایت سبب شد تا دولت لایحه حمایت از زنان سرپرست خانوار را جدی‌تر بگیرد و فکری برای اصلاح و ارسال آن به مجلس بکند.

این لایحه هنوز هم نهایی نشده اما به مسائلی از جمله بیمه، معافیت از مالیات، تسهیل در استخدام، مسکن، مهارت‌آموزی و... می‌پردازد که از مهم‌ترین آنها بیمه است تا پشتوانه شغلی برای این زنان ایجاد شود. طبق گزارشی که جام‌جم‌آنلاین در دی‌ماه سال گذشته نوشت، کمترین رقمی که برای دستمزد زنان سرپرست خانوار عنوان می‌شود سه میلیون و 300 هزار تومان در سال است که پیش از این رئیس مرکز آمار آن را فاجعه خوانده بود. این عدد یعنی درآمد روزانه‌ای معادل 9 هزار تومان که در طول یک ماه به 270 هزار تومان می‌رسد. بدتر آنکه بسیاری از این زنان یا در حقوق و حقوق خود برای دریافت بیمه و مزایا کوتاهی کرده یا در کل از آن بی‌اطلاع هستند. با این حال، این زنان سرمایه اجتماعی بزرگی هستند که رسیدگی به وضعیت معیشت آنها می‌تواند در رشد تولید تاثیر بسزایی داشته باشد؛ مساله‌ای که در دولت‌های قبل کمتر به آن توجه شد و حالا چشم همه این زنان سرپرست خانوار به لایحه حمایتی دولت است.