تاریخ انتشار:
سیاست‌های تشویقی برای خروج یا انتقال پایتخت، کدام مؤثرتر است؟
صدور گذرنامه داخلی برای ورود به پایتخت
نعمت‌الله ترکی معاون برنامه‌ریزی استاندار تهران آلودگی آب و خاک و هوا را اساسی‌ترین مشکلات پایتخت می‌داند. از نگاه او باز بودن دروازه‌های پایتخت و افزایش جمعیت ریشه بسیاری از مشکلات است. او برای حل ورود جمعیت به پایتخت صدور گذرنامه داخلی را پیشنهاد می‌کند که به گفته او در سایر کشورهای دنیا نیز اجرایی می‌شود.
نعمت‌الله ترکی معاون برنامه‌ریزی استاندار تهران آلودگی آب و خاک و هوا را اساسی‌ترین مشکلات پایتخت می‌داند. از نگاه او باز بودن دروازه‌های پایتخت و افزایش جمعیت ریشه بسیاری از مشکلات است. او برای حل ورود جمعیت به پایتخت صدور گذرنامه داخلی را پیشنهاد می‌کند که به گفته او در سایر کشورهای دنیا نیز اجرایی می‌شود.
***
شهر تهران را بسیاری شهری غیرقابل سکونت می‌دانند، به نظر شما مشکلات عمده این شهر چیست که نمی‌توان در آن زندگی کرد؟
حاد شدن شرایط زیست‌محیطی شهر، آلوده شدن آب و خاک و هوا و تغییرات گسترده و فشار روی منابع آبی استان به‌خصوص آب‌های زیرزمینی برخی مشکلات جدی شهر تهران است، مشکلاتی که روز‌به‌روز گسترده‌تر هم خواهند شد.
چرا این مشکلات به جای حل شدن گسترده‌تر می‌شوند؟
یک دلیل آن افزایش جمعیت در شهر تهران است. این استقرار جمعیت امکانات می‌خواهد. محدودیتی که در سکونتگاه شهر تهران وجود دارد باعث کاهش خدمات می‌شود. حمل و نقل مشکل پیدا می‌کند. بهداشت مشکل پیدا می‌کند و هر چه هم جمعیت در تهران بیشتر باشد، مشکلات هم افزایش پیدا می‌کند.
نزدیک 20 درصد جمعیت کشور در استان تهران مستقر هستند. از این جمعیت حدود 5/8 میلیون نفر در تهران زندگی می‌کنند.
تهران با همین جمعیت آب و خاک و هوایش آلوده است. فکر می‌کنید این شهر ظرفیت پذیرش دو میلیون نفر دیگر را هم داشته باشد؟
در افق طرح تفصیلی جمعیت تهران 10 میلیون و 500 هزار نفر پیش‌بینی شده است. اما من فکر می‌کنم همین حالا هم جمعیت تهران 10 میلیون و500 هزار نفر است. بر اساس سرشماری سال 90، هشت میلیون و 500 هزار نفر در تهران ساکن بودند.
منظور شما این است که هنوز به افق طرح تفصیلی نرسیده ما به جمعیتی که باید در سال 1404 برسیم، رسیده‌ایم؟
بله، دوستان باید بر اساس آمار و اطلاعات دقیق و روز هدف‌گذاری کنند. اینکه به صرف اطلاعات قبلی بخواهیم هدف‌گذاری کنیم، فکر نمی‌کنم مشکلی حل شود.
برای آنکه دروازه‌های شهر تهران به روی مهاجران بسته شود چه پیشنهادی دارید؟
هر کجا که جمعیت اسکان پیدا می‌کند، دولت ملزم می‌شود خدمات بدهد. ما برای حل این مشکل باید برای استان تهران یک فکری بکنیم نه فقط برای شهر تهران. هنگامی که در تهران محدودیتی برای استقرار جمعیت ایجاد می‌شود، ناخودآگاه جمعیتی که از استان‌های دیگر به استان تهران مهاجرت کرده‌اند مجبور می‌شوند در شهرهای اطراف تهران اسکان پیدا کنند و مشکلات‌شان هم تحمیل می‌شود به شهر تهران. بیشتر اینها شغل‌شان و کارشان در شهر تهران است و محل استقرارشان در شهرستان‌های اطراف شهر تهران است.
اگر برای استان برنامه‌ای داشته باشیم می‌توانیم بگوییم که شهر تهران هم می‌تواند نفس بکشد، ولی تا زمانی که این سنگینی استقرار جمعیت و مهاجرت جمعیت را در شهرستان‌ها داشته باشیم، همین مشکلات در شهر تهران وجود دارد.
با وجود همه مشکلاتی که گفتید، تهران را محل مناسبی برای سکونت می‌دانید؟
بله، تهران محل مناسبی برای سکونت است، در صورتی که این مسائل و مشکلات مدیریت شود، به طور مثال ترافیک شهر تهران راه‌حل دارد. ظرفیتی که در شهر تهران برای حمل و نقل در نظر گرفتیم، جوابگوی این جمعیت نیست. می‌توانیم در بحث توسعه حمل و نقل عمومی توان و اعتبارات را بر روی حمل و نقل ریلی متمرکز کنیم. افزایش خطوط مترو و کاهش خودروهای آلاینده در شهر تهران بر کاهش آلودگی هوا نیز تاثیر می‌گذارد. انتقال کارخانه‌های آلاینده‌ای که در اطراف شهر تهران هستند، نیز بر پاکی هوای تهران موثر است. با برنامه‌ریزی و مدیریت، تهران شهر خوبی برای زندگی است.
برنامه‌هایی برای کاهش جمعیت تهران در طول این سال‌ها اجرایی شد مانند انتقال برخی ادارات از پایتخت. اما بیشتر این طرح‌ها شکست خورده است. اگر یک نفر از تهران رفته چند نفر جایگزین او شده‌اند. چه باید کرد که برنامه‌ریزی‌های ما در این خصوص به نتیجه برسد؟
تا زمانی که جذابیت‌های ویژه این شهر وجود دارد جمعیت‌پذیری را شاهد خواهیم بود. جمعیتی که اینجا استقرار پیدا می‌کنند ناخواسته وابستگی‌هایی به این استان و شهر پیدا می‌کنند؛ بحث اشتغال خودشان، اشتغال فرزندان‌شان و چون این جذابیت‌های شغلی، تحصیلی، رفاهی و... در استان تهران و شهر تهران وجود دارد، کسی حاضر نمی‌شود به همین راحتی‌ها از این شهر جدا شود. اما می‌شود مدیریت کرد که از این به بعد به جمعیت این شهر افزوده نشود.
موافقم طرح‌هایی که قبلاً اجرایی شده موفق نبوده است به خاطر آنکه مزایایی که در نظر می‌گیریم کافی نبوده و افرادی که می‌خواهیم از این شهر بروند، آنقدر وابستگی‌شان به این شهر زیاد است که اگر مجموعه هم اراده کند که اینها بروند، نمی‌توانند و این اتفاق نمی‌افتد.
می‌شود در خصوص سیاست‌های تشویقی خروج از تهران مصداقی‌تر توضیح دهید؟
مثلاً در بحث مسکن و خانواده کسی که در تهران ساکن است و صاحب منزل مسکونی از خودش است، بخواهد از شهر تهران خروج پیدا کند و به یک شهرستان یا استان دیگر مهاجرت کند، این امکانات باید در آنجا هم برایش مهیا شود. یعنی ما باید در آنجا یا زمین یا منزل به او بدهیم. باید امکاناتی که در شهر تهران دارد، در آنجا هم داشته باشد.
یا در بحث مسائل آموزشی، فرزندانی که در اینجا در حال تحصیل و آموزش در رشته‌های تحصیلی مختلف هستند شناسایی شود که امکان انتقال به کدام استان‌ها را دارند. دولت هم باید یکسری بسته‌های تشویقی پیش‌بینی کند که این موضوع عملیاتی شود.
یکی از نسخه‌های کاهش جمعیت موضوع انتقال پایتخت است. چقدر این راهکار را اجرایی می‌دانید؟
قطعاً تاثیر دارد. تهران شهری است که مرکزیت فعالیت سیاسی، اداری و اقتصادی است. مهاجرتی که الان وجود دارد به خاطر همین مجموعه‌هاست. ما اگر بتوانیم یک برنامه‌ریزی بلندمدت برای انتقال پایتخت سیاسی و اداری داشته باشیم، قطعاً تاثیرگذار است و باید دولت در برنامه‌ریزی‌هایش تلاش کند این موضوع اجرایی شود.
این طرح هزینه بالایی دارد. فکر می‌کنید اجرای این طرح مناسب‌تر است یا همان سیاست‌های تشویقی که برای خروج از تهران پیش‌بینی شده است؟
انتقال پایتخت موثر‌تر است. اگر سیاست‌های تشویقی می‌توانست کمکی بکند در این سال‌ها اتفاقی افتاده بود. در دولت‌های قبلی هم سیاست‌های تشویقی بوده اما استقبالی از آن نشده است.
طرح انتقال هم در بیشتر دولت‌ها مطرح بوده و اجرایی نشده است.
سیاستی که الان دنبال می‌شود انتقال پایتخت نیست بلکه انتقال پایتخت اداری و سیاسی است. البته موضوع اصلی ساماندهی پایتخت است.
ساخت‌وسازهای بی‌رویه این سال‌ها چقدر در افزایش جمعیت موثر بوده است؟
حتماً تاثیرگذار بوده است. گمان نمی‌کنم در هیچ جای دنیا ورود و خروج به پایتخت شهری آسان باشد. هرکسی اراده کند از هر استان و هر گوشه و کناری می‌تواند یک‌روزه در شهر تهران منزل بخرد و استقرار پیدا کند، ما باید جلوی این کار را بگیریم.
بسیاری از کشورهای دنیا یک حریمی برای پایتخت قائل هستند. البته حوزه سیاسی، اداری، اقتصادی.. آنها در یک منطقه به عنوان پایتخت متمرکز نیست و تفکیک شده است و هر بخش ممکن است در چندین استان استقرار داشته باشد. این یکی از آن کمک‌هایی است که می‌توانیم بگوییم جمعیت را پخش می‌کند. این کشورها آمدند و یک مقرراتی برای مردم قائل شدند، یعنی کسی که پایتخت‌نشین است شناسنامه یا گذرنامه پایتخت‌نشینی را دارد و ورود به پایتخت به این راحتی‌ها نیست که مثلاً امروز اراده کرد فردا بیاید در آنجا مستقر و ساکن شود.
فکر می‌کنید گذرنامه برای پایتخت شدنی است؟
من می‌گویم شدنی است. اگر اراده کنیم. تمام دستگاه‌های متولی امر می‌توانند به این قضیه کمک کنند. مثلاً شهرداری می‌خواهد پروانه ساختمان بدهد، اسم و مشخصات افراد مراجعه‌کننده را دارند که چه کسانی هستند و...
دیدگاه تان را بنویسید