در حسرت نشاط

برخی آن را حلقه مفقوده جامعه امروز ایران می‌خوانند و برخی دیگر، وضعیت را نگران‌کننده اما نه ناامیدکننده می‌خوانند. نشاط، آنقدر با همه شاخص‌های اقتصادی، سیاسی و اجتماعی و فرهنگی رابطه دوسویه دارد که پرداختن به آن، از همه این زوایا ممکن است. حسن روحانی رئیس‌جمهور دولت یازدهم ایران در هر فرصتی، از اهمیت شادی و نشاط می‌گوید. او در روز رای اعتماد به سه وزیر معرفی‌شده برای ترمیم کابینه در جلسه علنی مجلس گفت: «شب گذشته مقام معظم رهبری در جلسه مهم مقابله با آسیب‌های اجتماعی این جمله را فرمود که برای مبارزه با آسیب‌های اجتماعی حتی آنهایی که به دین و اسلام اعتقادی ندارند اگر ایران را قبول دارند باید با همه توان وارد میدان شوند. چرا اعتیاد در کشور ما وجود دارد، چون برخی از رسانه‌ها پمپاژ ناامیدی در نسل جوان می‌کنند.» او در گفت‌وگوی اخیر تلویزیونی با مردم نیز کلیدواژه «نشاط» را چند‌بار به کار گرفت و درباره آن سخن گفت. مطالعات گروه‌ها، موسسات و نشریات درباره شادی در کشورهای مختلف، نشان می‌دهد ایران در بیشتر موارد در رده‌های پایین کشورهای شاد قرار دارد. شاید نقدهایی به این پ‍‍‍ژوهش‌ها وارد باشد اما واقعیت‌هایی در آن مستتر است که بهتر است به جای نفی آن، درباره چرایی آن اندیشید. اگر به نتایج موسسات بین‌المللی همچون موسسه نظرسنجی گالوپ، نشریه فوربس و گزارش توسعه انسانی سازمان ملل نگاهی بیندازیم، وضعیت شادی و شادکامی و نشاط در جامعه ایران رتبه قابل قبولی ندارد. نشریه فوربس در سال 2013 پس از پنج سال مطالعه و بررسی اعلام کرد ایران در هشت زمینه اصلی اقتصاد، کارآفرینی و فرصت‌ها، دولت، آموزش، سلامت، اطمینان و امنیت، آزادی‌های فردی و سرمایه اجتماعی و بر اساس 89 متغیر در بین 142 کشور جایگاه 101 را از نظر شادی دارد و در دسته «پایین‌تر از میانگین» قرار می‌گیرد. در سال 2011 هم همین مجله فهرست 110 کشور با شادترین مردم را جهانی کرد. نروژ شادترین لقب گرفت و رتبه ایران از میان 110 کشور 92 بود. سال 2014 دانشگاه لستر نیز به رتبه‌بندی شادترین کشورهای دنیا پرداخت. دانمارک با شاخص‌هایی چون ثبات سیاسی، نبود خط فقر و بیکاری، فرهنگ کاری راحت و بی‌تنش، خدمات دولتی در حوزه رفاه و تامین اجتماعی، بیمه همگانی، مدارس و دانشگاه‌های رایگان با کیفیت آموزشی مناسب، هویت اجتماعی مشخص برای جوانان، آلودگی محیط‌زیست ناچیز، میزان جرم و جنایت ناچیز و... در صدر فهرست نشست و ایران در میان 220 کشور، رتبه‌ای بهتر از 202 کسب نکرد. موسسه مشهور آمریکایی گالوپ که با آمارهای دقیق و نظرسنجی‌های کم‌نظیر خود، شهره خاص و عام است نیز هر سال فهرستی از ملت‌های شاد دنیا ارائه می‌کند. در نظرسنجی سال 2015، ایران مورد بررسی قرار نگرفت اما سال 2012 ایران در میان 155 کشور، روی پله 81 قرار گرفت که اگرچه از سایر پیمایش‌ها شرایط بهتری دارد اما رتبه قابل قبولی نیست. از سال 2014 که دولت حسن روحانی بر سرکار آمده است، تلاش شده تا ایده ایران شاد، محقق شود. با این حال برخی کارشکنی‌ها در حوزه فرهنگ که تا کناره‌گیری وزیر آن پیش رفت، معضلات اقتصادی به ارث رسیده به دولت یازدهم و نبود انسجام در همه سطوح کلان برای همراهی دولت، بالا بردن پرچم نشاط و شادی در جامعه را با دشواری‌هایی روبه‌رو کرده است.