رشد با تنوع ابزار

عمق بازار سرمایه از مهم‌ترین مسائلی است که سنگ محک خوبی برای بررسی میزان توانمندی یک بازار است و نکته جالب این است که اکثر کارشناسان عمق بازار سرمایه کشور را کم می‌دانند. عمق بازار سرمایه را می‌توان در یک جمله خلاصه کرد؛ توانایی مبادلات آسان بازار در کمترین زمان ممکن و بدون تغییرات عمده شاخص. از جمله عوامل بسیار مهم در عمق بازار نهادهای مالی و همچنین تعداد سهامداران حقیقی است. نهادهای مالی حاضر در بازار با ارائه ابزار و خدمات خود به کارایی بیشتر بازار کمک و سهامداران حقیقی را به بازار جذب می‌کنند. با وجود پیشرفت نهادهای مالی در چند سال اخیر و اضافه شدن نهادهایی مانند شرکت‌های پردازش اطلاعات مالی، شرکت‌های تامین سرمایه و سرمایه‌گذاری، هنوز بازار سرمایه بازار کم‌عمقی است و در چند سال گذشته در برخی مقاطع جذابیت خود را تا حد زیادی از دست داد و سرمایه‌ها از آن خارج شد. مانع اصلی پیش روی نهادهای مالی کشور، ساختار ریسکی بازار و تغییرات عمده شاخص و کاهش قدرت نقدشوندگی آنهاست. در این حالت است که نهادهای مالی کارایی خود را از دست می‌دهند و برای سرمایه‌گذاران نیز جذاب نخواهند بود. با وجود پیشرفت نهاد مالی در کشور، عدم شفافیت ساختاری بازار و وجود منابع رانتی که باعث تغییرات عظیم در نمادها می‌شود،‌ کارکرد این نهادها را تحت‌الشعاع قرار داده و در عمل اقدامات کارشناسی و خدماتی این نهادها را تحت تاثیر قرار داده است. در بحث دیگر عدم تنوع ابزارهای مالی در بازار پوشش ریسک را برای نهاد مالی سخت کرده است و این نهادها را مجبور به خریدوفروش مستقیم سهام شرکت‌ها می‌کند. وجود کمرنگ و اسمی ابزارهای مالی مانند قرارداد اختیار معامله و قرارداد forward و future در بازار سرمایه راهکارهای مدیریت نهادهای مالی را با مشکل روبه‌رو ساخته و تمامی آنها را به یک صندوق سرمایه‌گذاری تبدیل کرده است.

در طرف دیگر نهادهای مالی بسیار در بازار مانند صندوق‌های پوشش ریسک (hedge fund) وجود ندارند که انواع سبدهای پیشنهادی سرمایه‌گذاری را در کنار نهادهای دیگر تکمیل کنند زیرا در حال حاضر در بررسی صندوق‌های سرمایه‌گذاری در کشور به طور تقریبی عملکرد مشابهی مشاهد می‌شود.

در کل می‌توان دو عامل شفافیت و عدم جذابیت بازار برای تمامی اقشار جامعه را از عواملی معرفی کرد که بازار کشور را تحت تاثیر داده است. نهادهای بازارگردانی در مقابل ریسک‌های بازار توانایی مقابله نداشته و به همین دلیل گره‌های معاملاتی بسیار در بازار به وجود خواهد آمد. از طرفی نهاد معاملاتی از عمق کم بازار و کمبود ابزارهای مالی متضرر خواهند شد.

از طرف دیگر واسطه‌های مالی قدرتمند در بازار نیز در انحصار چند شرکت خاص است و صندوق‌های دولتی و نهادها نیز در بازار برای رقابتی کردن فضا وجود ندارد. شاید کلیدواژه این مشکلات ساختار بورس تهران و کم‌توجهی به مقوله نظارت باشد.