گشودن قفل از اعداد

در حال حاضر مرجع انتشار آمارهای پولی در کشور بانک مرکزی است. این نهاد با وجود این که در ابتدای دهه 80 اقدامات قابل توجهی را برای انتشار آمارهای منسجم و جامع با استفاده از شیوه‌های جدید، به خصوص سایت اینترنتی، انجام داد، اما در چند سال گذشته دچار کاستی‌هایی در خصوص انتشار آمارها شده است. به عنوان مثال بانک اطلاعاتی سری‌های زمانی بانک مرکزی که در این دوره راه‌اندازی شد و به یکی از مراجع اصلی برای کارشناسان و محققان اقتصاد در کشور تبدیل شد، از سال 1389 به بعد دیگر آمارهای خود را به روز نکرده است. این موضوع یعنی وقفه و سکوت در انتشار آمارها، به خصوص در دور دوم کاری دولت پیشین یعنی از سال 1388 به بعد تشدید شد که گاهی تاخیر در انتشار آمارها، به دو تا سه سال نیز رسید.

در سال 1391 مرکز پژوهش‌های مجلس گزارشی را با عنوان «بررسی عملکرد بانک مرکزی در انتشار آمار و اطلاعات با توجه به قوانین موجود» منتشر کرد. این گزارش نتیجه می‌گرفت که «دوره زمانی متغیرها خصوصاً متغیرهای پولی و بانکی، منسجم و سازگار نیست، به طوری که سال شروع و پایان آمار موجود برای بسیاری از متغیرها یکسان نیست» و علاوه بر این «استاندارد مشخصی در خصوص دوره آماری وجود ندارد». این گزارش به برخی از قوانین موجود اشاره می‌کرد و نتیجه می‌گرفت بانک مرکزی در انتشار آمارها، رویکردی مطابق با قوانین مربوطه اتخاذ نکرده است. به عنوان مثال، این گزارش به ماده 57 قانون بانکی و پولی کشور مصوب سال 1351 اشاره می‌کرد که به بانک مرکزی تکلیف کرده بود: «حداقل ماهی یک بار، خلاصه‌ای از وضع حساب‌های خود را انتشار دهد». البته در چند سال گذشته، برخی با استناد به بند «ج» ماده 54 قانون برنامه پنجم توسعه، مرکز آمار را تنها مرجع رسمی آمار عنوان کرده و می‌گفتند بانک مرکزی نباید آمار منتشر کند. حال آنکه در همین قانون «به دستگاه‌های اجرایی اجازه داده شده که ... نسبت به آمار تخصصی حوزه مربوط به خود اقدام کنند». با وجود این که یکی از رویکردهای دوره جدید، به‌روز‌رسانی منظم و سریع آمارها اعلام شده، اما هنوز به جز برخی از گزارش‌ها، در کلیت انتشار آمارهای پولی چنین تغییر رویه‌ای مشاهده نشده است. به عنوان مثال، هنوز آخرین «گزارش اقتصادی و ترازنامه» بانک مرکزی، مربوط به دوره زمانی سال 1389 است و شاخص بهای عمده‌فروشی نیز، از سال 1386 به بعد به‌روز نشده است. در جدول زیر، مهم‌ترین آمارهایی که از سوی بانک مرکزی منتشر می‌شود، بر حسب زمان شروع آمارها و آخرین آمار در دسترس بررسی شده است. همان‌طور که مشاهده می‌شود، به‌روزترین آمارهای منتشرشده بانک مرکزی، آمار شاخص‌های قیمتی مثل شاخص مصرف‌کننده، تولیدکننده، ماهانه و صادراتی است. در این بین، گزارش‌های سالانه مثل خلاصه تحولات، ترازنامه بانک مرکزی و بررسی بودجه خانوار، از سال 1390 به بعد منتشر نشده و بانک اطلاعاتی سری‌های زمانی به عنوان مهم‌ترین مرجع اطلاعاتی بانک نیز، برای سه سال به‌روز‌رسانی نشده است.