اتانازی بنگاه‌ها

فضای کسب‌وکار ایران مدت‌ها در انتظار لغو تحریم‌ها به سر می‌برد. با اجرای برجام و برداشته شدن تحریم‌های بین‌المللی، وزیر صنعت، معدن و تجارت بلافاصله از راهکارهای اساسی برای خروج از رکود خبر داده و خواستار اجازه ورشکستگی به بنگاه‌ها شده است. او با این نگاه که حمایت نامعقول و غیرهدفمند دولت از صنایع مشکل‌زاست، اعتقاد دارد که باید با دسترسی به مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی اجازه ورشکستگی به برخی از بنگاه‌های غیرصنعتی داده شود. برخی کارشناسان پیرو چنین نگاهی باور دارند که یکی از غربالگرهای اصلی برای شناسایی این بنگاه‌ها رکود اقتصادی است و برخلاف آنکه تصور می‌شود رکود پدیده‌ای منفی است، اما همین رکود عاملی است که باید بنگاه‌های ناکارا را از میدان خارج کرد.
به باور آنها فرآیند ورشکستگی برای بنگاه‌های ناکارا به طور طبیعی اتفاق می‌افتد و از آنجا که رکود زمانی رخ می‌دهد که تقاضا کاهش می‌یابد، بنابراین هر اقتصادی باید از فرصت روز استفاده کند و اجازه دهد بنگاه‌های ناکارا ورشکسته شوند. این در حالی است که برخی چنین تصوری دارند که ورشکستگی بنگاه‌های ناکارا مساوی با از دست رفتن تمام نیروهای آنهاست در حالی که چنین نگاهی درست نیست و نباید بنگاهداران ترسی از اعلام ورشکستگی خود داشته باشند. زیرا معمولاً کارکنان این بنگاه‌ها بیمه تامین اجتماعی دارند و می‌توانند مدتی را بیمه بیکاری بگیرند. این در صورتی است که ورشکستگی یکی از شاخص‌های کلی فضای کسب‌وکار است و در کنار 9 شاخص دیگر مانند آغاز کسب‌وکار، کسب مجوز، ثبت دارایی‌ها، کسب اعتبارات، حمایت از سرمایه‌گذاری، مالیات، تجارت، اجرای قراردادها و دریافت انرژی در سهولت‌پذیری فعالیت‌های اقتصادی ایفای نقش می‌کند. همچنین بر اساس گزارش‌های اخیر بانک جهانی ثابت شده که رتبه ایران در زمینه ورشکستگی و پایان یافتن یک فعالیت تجاری نسبت به سال گذشته سه پله نزول کرده و از 137 به 140 رسیده است. همچنین زمان مربوط به تعطیلی یک کارگاه اقتصادی در ایران شش سال و نیم اعلام شده و در شاخص کیفیت مقررات اعلان ورشکستگی نمره ایران از 16 نمره، 7 اعلام شده است. همین‌طور در شاخص مدیریت دارایی‌های فرد یا شرکت ورشکسته نیز نمره ایران از 6 نمره، 3 اعلام شده است. کارشناسان می‌گویند در مقطع فعلی حدود ۷۰ تا ۸۰ درصد صنایع کشور دارای مزیت رقابتی نیستند و از این میزان حدود ۴۰ درصد با رفع مشکلات و خروج از رکود وارد فاز رقابت‌پذیری و ایجاد ارزش‌افزوده خواهند شد و مابقی که نزدیک به ۴۰ درصد هستند، توانی برای بازگشت به تولید ندارند. در حالی که همچنان بنگاهداران بر این باورند که ورشکستگی را باید پنهان نگه داشت و همواره نسبت به اعلام ورشکستگی خود تردید دارند. اما به راستی ورشکستگی برای بنگاه‌ها چه تبعاتی دارد؟ اقتصاددانان معتقدند ورشکستگی یک بنگاه گرچه سهامدارانش را متقبل ضرر یا پرداخت هزینه می‌کند اما نیروی انسانی آن مجموعه پس از مدتی بیکاری و تا زمانی که کار جدیدی را بیابند، می‌توانند از بیمه بیکاری استفاده کنند و آن میزان که سهامدار متضرر شده، نیروی انسانی زیان ندیده است. از منظری دیگر با خارج شدن یک بنگاه از مدار تولید، تقاضا برای بیشتر محصولاتی که توانسته‌اند خودشان را با بازار وفق دهند، افزایش می‌یابد و بنگاه‌هایی هم که نتوانستند خودشان را با این وضعیت تطبیق بدهند، به دلیل پایین بودن فناوری و مدیریت ناکارا و هزینه‌های زیاد در فرآیند غربال از دور خارج می‌شوند. در صورتی که بررسی‌ها نشان داده بسیاری از صنایع کشور نیم قرن است که از عمر ورشکستگی‌شان می‌گذرد و هنوز ورشکسته شدن خود را باور ندارند. حال باید دید با اجازه اعلام ورشکستگی به بنگاه‌ها از سوی دولت، فضای کسب‌وکار با این قانون چه سرنوشتی پیدا می‌کند و آیا بنگاه‌ها راز چندین و چند‌ساله خود را در بوق و کرنا می‌کنند؟