نرخ منفی

آلمان و هلند معمولاً بزرگ‌ترین حامیان استقلال بانک مرکزی هستند. در دهه 1990 آلمان مانع فشار فرانسه برای تحمیل یک دیدگاه سیاسی بر سیاست پولی بانک مرکزی تاز‌ه‌تاسیس اروپا شد. ویم دایسنبرگ (Wim Duisenberg) هلندی‌تبار که اولین رئیس بانک مرکزی اروپا بود در آن زمان گفت: ممکن است اظهارنظر سیاستمداران در سیاست پولی امری عادی باشد اما غیرعادی است که بانکداران مرکزی به نظرات آنان گوش دهند. اما این گفته‌ها برای آن زمان بود. اکنون سیاستمداران آلمان و هلند ماریو دراگی رئیس کنونی بانک مرکزی اروپا را تحت فشار قرار داده‌اند تا به سیاست نرخ سود منفی بانک خاتمه دهد. ولفگانگ شوبل وزیر دارایی آلمان آقای دراگی را متهم کرد که عامل بروز مشکلات غیرعادی در بخش مالی کشور است. اروپا پا را از این هم فراتر گذاشت و بانک مرکزی اروپا را در ظهور حزب عوام‌فریب «جایگزین برای آلمان» (AFD) 50 درصد مقصر دانست. سیاستمداران هر دو کشور با نرخ پایین سود مخالفند و آن را توطئه‌ای برای تنبیه پس‌اندازکنندگان در شمال اروپا و سلب مسوولیت از وام‌گیرندگان کشورهای جنوبی قاره می‌دانند. زمانی که نرخ‌ها مورد پسند آلمان بود خودمختاری بانک مرکزی اروپا امری مقدس بود اما الان که نرخ‌ها مطلوب آلمان نیستند و به وسیله یک فرد ایتالیایی اعمال می‌شوند موضوع تغییر کرده است. منتقدان نه‌تنها رفتاری منافقانه دارند بلکه خود حداقل 50 درصد مقصر بروز این افتضاح هستند. همان طور که آقای دراگی گفته بود او وظیفه دارد نرخ تورم منطقه یورو را به دو درصد بازگرداند. نرخ تورم در حال حاضر صفر است و گاهی اوقات منفی می‌شود. این بحث منطقی پیش می‌‌آید که نرخ سود منفی تا چه اندازه پیش خواهد رفت. بانک‌ها تمایلی ندارند که نرخ منفی را به سپرده‌گذاران انتقال دهند چرا که درآمدهای خودشان آسیب می‌بیند اما پس‌اندازکنندگان بدون تردید متضرر می‌شوند. با این وجود افزایش نرخ سود روند بهبود اقتصادی را مختل می‌کند و شانس طبیعی‌سازی سیاست پولی از بین می‌رود. سیاست‌های بانک مرکزی اروپا در مورد نرخ سود بسیار اندک و تسهیل مقداری (چاپ پول برای خرید اوراق قرضه) درست همان سیاست‌هایی هستند که سایر بانک‌های مرکزی در جهان ثروتمند از زمان بروز بحران مالی اتخاذ کرده‌اند. حتی بوندس‌‌بانک آلمان که حساسیت زیادی به تورم دارد و باعث شد بانک مرکزی اروپا آهسته‌تر از همتایانش به سیاست پولی غیرمتعارف روی آورد مجبور شده است که در مقابل حملات سیاستمداران آلمان از آقای دراگی دفاع کند.
نظرات ثابت، اقتصاد شکسته
دلیل اصلی نرخ پایین بهره و بازدهی اندک اوراق قرضه در اروپا شکننده بودن اقتصاد آن است. نرخ بیکاری در 10 درصد باقی مانده است در حالی که بانک مرکزی اروپا هرچه در توان دارد انجام می‌‌دهد تا پا بر پدال گاز رشد اقتصادی بفشارد. طرفداران ریاضت از قبیل دولت‌های آلمان و هلند پای خود را روی ترمز گذاشته‌ند. سال‌هاست که آقای دراگی می‌گوید سیاست پولی به تنهایی نمی‌تواند اقتصاد را به تحرک وادارد و کشورهای دارای ارزش اعتباری باید از سیاست مالی هم استفاده کنند و به ویژه سرمایه‌گذاری‌های عمومی را افزایش دهند. اگر آقای شوبل خواهان آن است که پس‌اندازکنندگان آلمانی بازده بیشتری را نصیب خود سازند باید پول بیشتری خرج کند. اما در مقابل دولت او با مازاد بودجه مواجه شده است. درنگ در سرمایه‌گذاری هنگامی قابل درک است که دولت آلمان نتواند فرصت‌های سرمایه‌گذاری خوبی پیدا کند. اما آلمان دهه‌هاست که از کمبود سرمایه‌گذاری در زیرساختارها رنج می‌برد. طبق گزارش سال 2015 موسسه پژوهش‌های اقتصادی آ‌لمان از سال 1991 سرمایه‌گذاری شهرداری‌ها به نصف کاهش یافته‌اند. حتی از سال 2003 این سرمایه‌گذاری‌ها از روند نابودی زیرساختارها عقب مانده‌اند. اگر آقای شوبل می‌خواهد تصویری از چگونگی خرج کردن پول پیدا کند باید از دفتر خود در برلین تا دفتر همکارانش در هیگ رانندگی کند. او بین راه در اوی هانسن متوقف خواهد شد؛ جایی که بزرگراه به یک خیابان چهاربانده شهری تبدیل می‌شود. جایی که گزارش سال گذشته اتحادیه اروپا به طنز اعلام کرد « بزرگراه گمشده است». مسافرت با قطار نیز به همان اندازه کند خواهد بود. قطارهای پرسرعت آلمان فقط می‌توانند در بخش کوچکی از مسیر سرعت خود با حداکثر سرعت 300 کیلومتر در سا‌عت حرکت کنند. دولت‌های آلمان و هلند در حال حاضر می‌توانند اوراق قرضه‌ای با نرخ بازدهی 3 /0 و 5 /0 درصد انتشار دهند. آنها باید از فرصت پول ارزان استفاده و مشکلاتی از این قبیل را حل کنند. این کار فعالیت‌های اقتصادی کوتاه‌مدت را تحریک و رشد درازمدت را تسهیل می‌کند. هیچ راه بهتری برای تحقق آرزوی شهروندان این کشورها در دستیابی به نرخ بازدهی بالاتر برای پس‌اندازهایشان وجود ندارد. اگر سیاستمداران به دنبال مقصر نرخ‌های سود اندکی هستند که پس‌اندازکنندگان را آزار می‌دهند بهتر است به جای هدف قرار دادن بانک مرکزی اروپا نگاهی در آینه بیندازند.
منبع:‌اکونومیست