ضرورت رفع کامل تحریم

ایران تاکنون به شرایط توافق هسته‌ای پایبند بوده و مشغول از دور خارج کردن سانتریفیوژهای غنی‌سازی اورانیوم است. شاید این کار برای دولت که تلاش و هزینه زیادی را در برنامه اتمی سرمایه‌گذاری کرد، بسیار سخت باشد اما تنها راه برای برون‌رفت از تحریم‌های اقتصادی نیز هست. افراد خوش‌بین امیدوارند اگر ایران بتواند با دنیای بیرون آزادانه‌تر تجارت داشته باشد، استانداردهای زندگی افزایش یابد؛ و سرمایه‌گذاران نیز سود قابل توجهی به دست بیاورند. در منطقه سرسبز شمال، ایرانی‌هایی که از خارج کشور بازگشته‌اند و مدیران جوان صندوق‌های سرمایه‌گذاری خارجی در حالی که سوشی می‌خورند در مورد فرصت‌های همکاری بحث می‌کنند.
هیچ کس تردیدی ندارد که در ایران فرصت‌های بالقوه زیادی وجود دارد. با حدود 80 میلیون جمعیت، ایران هفدهمین بازار بزرگ جهان است؛ و بسیاری از ایرانی‌ها حتی برای تامین کالاهای اساسی دچار مشکل هستند. ایران کشاورزان، خودروسازان و شرکت‌های دارویی توانمندی دارد و از بخش خدمات نسبتاً پیچیده‌ای برخوردار است. مجموعه این عوامل باعث شده است که ایران وابستگی کمتری به درآمدهای نفتی نسبت به دیگر تولیدکنندگان بزرگ نفت مانند عراق و کشورهای حوزه خلیج فارس داشته باشد. آن هم در شرایطی که قیمت نفت به پایین‌ترین سطح خود رسیده است. هدف دولت در رسیدن به رشد هشت‌درصدی در پنج سال آینده از بسیاری طرح‌های پنج‌ساله رقابتی دیگر دست‌یافتنی‌تر به نظر می‌رسد. اقتصاددانان می‌گویند ایران می‌تواند تحولی را که ترکیه در اواخر دهه 90 میلادی از سر گذراند، تجربه کند.
برداشتن تحریم‌ها به خودی خود اقتصاد بیمار ایران را متحول نمی‌کند. محمد خوش‌چهره، استاد دانشگاه تهران و مشاور اقتصادی پیشین محمود احمدی‌نژاد (رئیس جمهور پیشین) که اکنون منتقد مافوق قدیم خود است، می‌گوید: «مشکلات زیربنایی عمیقی در ایران وجود دارد.» وی می‌افزاید «تحریم‌ها تنها بخشی از این مشکلات است؛ سوءمدیریت مزمن نیز مشکل بزرگی است.»
اضطراری‌ترین مشکلات امروز ایران عبارتند از تورم دو‌رقمی، رشد اقتصادی کُند، بهره‌وری پایین و نرخ بسیار بالای بیکاری که حدود 6 /10 درصد است. بیکاری حتی در میان زنان، جوانان و روستاییان بسیار بیشتر از این است. حسن روحانی، رئیس‌جمهور کنونی ایران، این مشکلات را میراث‌ دوران رئیس‌جمهور قبل از خود، یعنی محمود احمدی‌نژاد می‌داند و تا حدی آنها را بهبود بخشیده است. انتخاب وی به عنوان رئیس‌جمهور اعتماد را برانگیخت. او به سیاست‌های اقتصادی مقبول‌تر روی آورد و مثلاً در مقایسه با احمدی‌نژاد مخارج را بسیار کاهش داد.
رشد اقتصادی در سال 2014 بار دیگر به 3 /4 درصد رسید که پیشرفتی بزرگ از زمان انقباض 6 /6‌درصدی در سال 2012 بود. آقای روحانی برنامه مسکن‌سازی عوام‌فریبانه احمدی‌نژاد را که در آن به افراد فقیر زمین رایگان برای ساخت خانه می‌داد و برنامه چاپ پول بانک مرکزی برای ارائه وام مسکن را برچید. تورم از 40 درصد به کمتر از 20 درصد کاهش یافت. اما اینها دستاوردهای چندان بزرگی نیست. انتظار می‌رود به دلیل قیمت پایین نفت رشد همچنان راکد بماند و بیکاری افزایش یابد. بخش مسکن که ضعیف و متزلزل است به اصلاحات زیادی نیاز دارد و بخش خصوصی در آرزوی آزادسازی است.
ساسان رهنما، یک تاجر ایرانی که در سال 2005 از آمریکا به ایران بازگشته می‌گوید شرکت‌های زیادی در ایران وجود دارد که ارزش سرمایه‌گذاری دارند؛ او این را «موقعیتی عالی» می‌داند. اما بیشتر سرمایه‌گذاران همچنان در تردید هستند. آنها ریسک سود اندک را در استارت‌آپ‌های آنلاینی می‌پذیرند که از ایده‌های موفق خارجی تقلید می‌کنند، اما کارخانه‌های بزرگ و گسترده ایجاد نمی‌کنند.
دولت می‌خواهد از طریق جذب سرمایه‌گذاری خارجی بیشتر، ذخایر پول قوی خود را افزایش دهد. اما این امر مزیت اصلی یک اقتصاد باز بدون تحریم نیست. یک کارمند دولتی در بخش مالی در تهران می‌گوید «برای ما خیلی مهم است که کمک مدیریتی دریافت کنیم و با دنیای خارج و اقتصاد باز ارتباط داشته باشیم.»
اما آیا اصلاحات مناسب رخ می‌دهد؟ تردیدی وجود ندارد که اصلاح‌طلبان درون نظام خواهان باز شدن اقتصاد هستند. دولت روی قراردادهای جدید برای جذب سرمایه‌گذاران نفتی کار می‌کند که خودش آن را جذاب می‌داند. اما وضع دیگر حوزه‌ها مانند هتلداری تیره و تار است. سعید لیلاز، اقتصاددان می‌گوید «اقتصاد در ایران از سیاست جدایی‌ناپذیر است». بعضی تندروها می‌ترسند رقابت، کسب‌وکارهای رانتی‌شان را تحت‌الشعاع قرار دهد. هم‌اکنون آنها از بخش ساخت‌وساز (زمانی که خواستار پروانه ساخت هستید، به کمک شما می‌آید) و قاچاق کالا که دستخوش تحریم‌هاست سودهای کلان می‌برند.
آقای روحانی می‌پذیرد که پایان یافتن تحریم‌ها برای بازرگانان متوسط ایران موهبتی چندگانه است. او می‌گوید: «ما باید کیفیت همه‌جانبه را بهبود بخشیم تا بتوانیم با شرکت‌های خارجی رقابت کنیم.» اصلاح‌طلبان به دلیل بیم از واکنش شدید در دادن وعده‌های بیش از حد، احتیاط به خرج می‌دهند. یک تحلیلگر در تهران می‌گوید: «هرچه قیمت نفت پایین‌تر بیاید، بخش خصوصی قوی‌تر می‌شود. من خوشحال می‌شوم که قیمت نفت حتی به زیر 20 دلار در هر بشکه سقوط کند.»

منبع: اکونومیست