چالش تمام‌نشدنی

بانک پایه ماندن یا بازار پایه شدن در سال‌های اخیر به یکی از چالش‌های بحث‌برانگیز اقتصاد ایران تبدیل شده است. اگرچه در ظاهر امر مسوولان تاکید دارند باید از بانک‌محوری دست ‌برداریم و به سمت بازار سرمایه‌محور حرکت کنیم اما در عمل همچنان این بانک‌ها هستند که بار عظیم تامین مالی اقتصادمان را به دوش می‌کشند. همچنان تامین مالی از طریق بازار سرمایه در حاشیه قرار دارد. چراکه فعالان اقتصادی همواره به شبکه بانکی به عنوان اصلی‌ترین منبع تامین مالی نگاه می‌کنند. البته باید دقت کرد که این نابرابری به نوعی از ساختار اقتصاد کلان کشور نشات گرفته است. تسلط دولت بر اقتصاد و وجود بخش بزرگ دولتی در قیاس با بخش غیردولتی و همچنین وجود درآمدهای نفتی سرشار که به شبکه بانکی راه یافته‌اند، باعث شده است سرمایه‌گذاران کمتر به بازار سرمایه و راهکارهای آن احساس نیاز کنند. نمونه همین ساختار در اکثر کشورهای با بخش دولتی بزرگ یا درآمدهای قابل توجه حاصل از منابع طبیعی، قابل مشاهده است. زیرا در اقتصادهای یادشده عملاً بخش خصوصی واقعی و فعال که نیازمند تامین منابع از بازار باشد، شکل نگرفته است. بنابراین فضایی برای توسعه بازار سرمایه ایجاد نشده است. با این حال در این شرایط که بانک‌ها با چالش تامین نقدینگی مواجهند و بخش انبوهی از تقاضاهای تامین مالی بی‌پاسخ مانده است و از طرفی دسترسی به منابع خارجی هم فعلاً امکان‌پذیر نیست تمام نگاه‌ها به سمت بازار سرمایه معطوف شده است تا بخشی از بار تامین مالی اقتصاد کشور را به دوش بکشند. در این راستا تجارت فردا در میزگردی با حضور دو مدیر بازار سرمایه یکی نزدیک به نهاد ناظر و دیگری نماینده بخش خصوصی و تامین سرمایه‌ها از جمله نهادهای اصلی در تامین مالی به بررسی ابعاد تامین مالی در بازار سرمایه و چگونگی عبور از نظام بانک پایه به سمت بازار پایه پرداخته است. سیدعلی حسینی مدیرعامل بورس انرژی و مشاور رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار و علی سنگینیان رئیس کمیسیون بازار پول و سرمایه اتاق بازرگانی تهران و مدیرعامل تامین سرمایه معتقدند اگر واقعاً دولت دنبال این است که نظام بازار شکل بگیرد و بحث تامین مالی، از طریق بازار سرمایه انجام شود، باید الزامات آن را هم بپذیرد. بازار سرمایه، ترکیبی است از نهادهای مالی، بازارها و قوانین و مقررات. بنابراین، باید فضا برای فعالیت نهادهای مالی، شکل‌گیری و تقویت نهاد بازار و تدوین مقررات فراهم باشد. آنها در این میزگرد تاکید کردند که مهم نیست نظام مالی مبتنی بر بانک است یا بازار. باید دید که این نظام تامین مالی، آیا کاراست یا خیر. پس اگر نظام تامین مالی کشور ما مبتنی بر بانک باشد ولی کارایی کافی را داشته باشد این موضوع نگران‌کننده نیست. مساله بسیار مهم این است که تعادل در این عرصه را برقرار کنیم تا هر بخش از بازار مالی وظایف خود را در راستای اهدافی که دارد انجام دهد. بنابراین اگر در سیاست‌های کلان، فضای بیشتری به بازار سرمایه بدهیم، یا به عبارتی آن را محدود نکنیم، قطعاً بازار سرمایه در تامین مالی پیشروی خواهد داشت.