چرا اوپک سطح تولید خود را کاهش نداد؟

اعضای سازمان همکاری کشورهای صادرکننده نفت (اوپک)، در آخرین اجلاس خود در تاریخ 5 ژوئن، اقدام به ارزیابی آخرین نتایج اجلاس قبلی خود در ماه نوامبر 2014 کرده و تصمیم به ادامه سیاست‌های قبلی گرفتند. اعضای اوپک در آخرین اجلاس خود بر سر حفظ میزان تولید در سطح 30 میلیون بشکه در روز، توافق کردند؛ این در حالی بود که برخی اعضا نظیر ونزوئلا خواستار کاهش سقف تولید بودند تا قیمت نفت خام بهبود یابد. در این اجلاس، کشورهایی نظیر نیجریه و ونزوئلا، از اوپک خواستند سقف تولید را کاهش دهد. ونزوئلا برای بهبود وضعیت اقتصادی خود نیازمند فروش نفت با قیمت 120 دلار در هر بشکه است. اما از سوی دیگر، از اجلاس قبلی تاکنون، شاهد اندکی تغییر در موضع‌گیری‌های عربستان سعودی بودیم. نمایندگان این کشور در اجلاس اخیر اوپک، به‌جای اینکه با قطعیت بگویند هرگز تولید خود را کاهش نمی‌دهیم، در عوض بارها تاکید کردند کل اعضای اوپک و سایر کشورهای غیرعضو اوپک نظیر روسیه، باید به این کارتل پیوسته و مرز کاهش تولید را به همان سطح سال‌های 1986 و 1998 برسانند. البته خوب می‌دانیم که این ملایمت در موضع‌گیری و تغییر لحن عربستان، پایدار نخواهد بود و اوپک همچنان میزان سقف تولید حاضر خود را دنبال خواهد کرد چرا که اوپک کاهش سقف تولید را به صلاح نمی‌داند. حال این سوال مطرح می‌شود که دلایل اوپک برای عدم کاهش سقف تولید چیست؟

اوپک تلالو و شکوه خود را از دست داده
بااینکه اوپک 80 درصد از ذخایر نفتی کشف‌شده سراسر جهان را در اختیار دارد، با این حال، تنها 33 درصد از عرضه نفتی جهان را به‌خود اختصاص داده است. اما این ‌روزها، اوپک دیگر آن شکوه گذشته را ندارد. اگر اوپک سقف تولید خود را کم کند، کشورهایی نظیر روسیه ممکن است سطح تولید خود را بالا ببرند که این اقدام آنها یورش به سمت سهم اوپک در بازار نفت جهان است.

تمایل به حفظ سهم بازار
اوپک نمی‌خواهد سهم خود در بازار را به هر قیمتی از دست بدهد. عربستان سعودی، در اقدامی خودسرانه، در اوایل ماه نوامبر، برای مقابله با تولید نفت شیل آمریکا، قیمت‌ها را پایین آورد. در تاریخ 28 نوامبر، به دنبال اعلام اوپک مبنی بر حفظ سقف تولید، قیمت‌ها افزایش یافت. به‌رغم افت شدید قیمت نفت‌خام به حدود 42 دلار در هر بشکه در ماه مارس سال جاری، اوپک همچنان سقف تولید حداکثری خود را حفظ کرد.

جواب دادن استراتژی اوپک
اوپک با ادامه عرضه نفت‌خام در سطح قیمت پایین، قصد دارد خرده‌پاهایی نظیر تولیدکنندگان نفت شیل در آمریکا را از بازار خارج کند. این اقدام اوپک، تولیدکنندگان آمریکایی را که هزینه‌های تولید بالایی داشتند وادار به کاهش تولیدات‌شان کرد.

ایران آماده ورود به بازار
سی‌ام ژوئن، ضرب‌الاجل توافق پرونده هسته‌ای ایران و 1+5 پایان می‌یابد و ایران آماده است تا با برچیده شدن تحریم‌ها، به بازار بازگردد. بدین ترتیب، روزانه یک‌میلیون بشکه نفت بیشتر وارد بازار خواهد شد. بنابراین، اوپک هیچ‌گونه کاهش تولید بیشتری را متصور نیست.

کاهش تقاضای جهانی
میزان تقاضای جهانی برای نفت، به‌ویژه از سوی بزرگ‌ترین واردکنندگان این کالا نظیر چین و هند، در حال کاهش است. از سویی اداره هواشناسی هند پیش‌بینی کاهش بارش‌های موسمی را کرده، و از سوی دیگر، بانک مرکزی این کشور درها را به روی کاهش بیشتر نرخ بهره بانکی بسته و نتایج تحلیل‌ها حاکی از سقوط بازارها به میزان بیش از انتظارات پیشین است؛ بنابراین، تنها ناجی بازارها، نفت خام است. بنابراین، این امیدواری می‌رود که نتایج اجلاس اوپک مبنی بر عدم کاهش سقف تولید و پس از آن، توافق هسته‌ای ایران و گروه 1+5، قیمت نفت خام را کاهش داده این مساله در نهایت، به بازارهای جهان کمک کند.

عربستان، برنده یا بازنده حفظ سقف تولید؟
درنهایت، سقف تولید اوپک ثابت ماند چون عربستان سعودی به عنوان با نفوذترین عضو اوپک (به سبب دارا بودن بالاترین سهم تولید نفت در میان اعضا) مدعی است که استراتژی پیشنهادی آن موثر است و به ‌تدریج رشد تولید غیر اوپک کاهش و قیمت‌ها افزایش می‌یابد. اما این فقط یک سناریوی تعریف شده از سوی عربستان است و احتمال دارد محقق نشود. در حال حاضر نیز برخی از کشورها مخالف این نگرش عربستان هستند اما آنچه در تصمیمات اوپک مهم تلقی می‌شود، اجماع است. اگر استراتژی پیشنهادی عربستان به وقوع نپیوندد و ایران تولیدش را به دو برابر حجم فعلی برساند بدون شک قیمت نفت پایین‌تر نیز خواهد رفت. در این شرایط بر سر کشورهای تولیدکننده نفت چه خواهد آمد؟ بازنده اصلی این تصمیم عربستان کدام عضو سازمان است؟