بر مدار نرخ بهره

بازارگردان به معامله‌گرانی گفته می‌شود که با دریافت مجوز از سازمان بورس و با تنظیم عرضه و تقاضای اوراق بهادار و محدود کردن دامنه نوسان قیمت آن به معامله اوراق می‌پردازند. بازارگردانی فعالیتی حرفه‌ای است و بازارگردان‌ها باید تخصص و دانش کافی در اختیار داشته باشند تا به وسیله آن بتوانند در شرایط مختلف بازار به درستی عمل کنند. بازارگردان نقش‌های مهمی در بازار سرمایه ایفا می‌کند که افزایش قدرت نقد‌شوندگی اوراق بهادار یکی از مهم‌ترین آنهاست و به این ترتیب بازارگردان باید مطمئن شود که عرضه و تقاضا برای اوراق مورد نظر وی در بازار وجود دارد. کنترل قیمت ورقه بهادار در یک محدوده معین و جلوگیری از نوسانات شدید قیمتی نیز از دیگر وظایف بازارگردان‌هاست. با توجه به اینکه مسوولیت بازارگردانی اوراق بهادار در یک دوره زمانی طولانی بر عهده بازارگردان است، از این‌رو وقوع تغییرات پیش‌بینی‌نشده در وضعیت اقتصادی در طول این دوره، واقعیتی غیر‌قابل پیشگیری خواهد بود. به طور مشخص در اقتصاد بی‌ثباتی مانند ایران، یکی از تغییراتی که ناشی از تغییر متغیرهای اقتصادی است، نرخ بهره بازار است. در واقع یکی از ریسک‌های اصلی بازارگردان، ریسک نرخ بهره است که می‌تواند اثر خود را در تغییر قیمت اوراق بهادار نشان دهد. در خصوص بازارگردانی اوراق با درآمد ثابت، متعهد و بازارگردان اوراق هنگام عقد قرارداد با ناشر اوراق، بر اساس وضعیت آن زمان، اقدام به تعیین نرخ بهره اسمی اوراق و نیز نرخ کارمزد بازارگردانی می‌کند. هنگامی که شرایط اقتصادی به سمتی حرکت کند که باعث افزایش نرخ بهره بازار شود، به نحوی که نرخ بهره متوسط بازار از نرخ بهره اسمی اوراق منتشر‌شده بیشتر باشد، آنگاه دارندگان اوراق به سمت سرمایه‌گذاری‌های جایگزین اوراق حرکت خواهند کرد. این بدان معناست که دارندگان اوراق اقدام به عرضه اوراق با نرخ بهره ثابت می‌کنند. اگر نحوه معاملات اوراق به صورتی باشد که قیمت اوراق قابل تغییر باشد، اثر تغییر نرخ بهره، خود را در قیمت بازاری اوراق نشان می‌دهد. به این ترتیب که با افزایش نرخ بهره بازار، قیمت بازاری اوراق کاهش پیدا می‌کند و با کاهش نرخ بهره بازار، قیمت اوراق افزایش می‌یابد. اگر اوراق در قیمت اسمی معامله شوند، در شرایطی که نرخ بهره بازار افزایش پیدا کند، بازارگردان ناگزیر است با توجه به تعهد خرید و محدودیت منابع خود، اوراق را با کارمزدهای ترجیحی (نرخ بهره ترجیحی) به متقاضیان اوراق عرضه کند. با توجه به تبعاتی که ریسک نرخ بهره می‌تواند بر بازارگردان اوراق داشته باشد، از این‌رو لزوم طراحی صحیح بازارگردانی و نحوه پوشش ریسک نرخ بهره در قرارداد بازارگردانی، از ملزوماتی است که بایستی مورد نظر بازارگردان قرار گیرد.