انرژی بورس انرژی

نسبت به سایر بخش‌های بازار سرمایه ایران، یک بازار نوپاست. مشتریانش خاص است و محصولاتش هم، تنوع زیادی ندارند. همه چیز باید در یک فضای رقابتی پیش برود تا وجهه یک بورس بین‌المللی تخصصی را بتوان برای آن متصور بود. بازاری که البته کند‌و‌کاو در آن، حرکت آرام و حساب‌شده برای پیشرفت را می‌توان دید، اگرچه هنوز هم کم‌وکاستی‌هایی دارد. بورس انرژی در ایران، خیلی نوپاست و شاید هنوز دوران طفولیت را سپری می‌کند. حجمش خیلی بزرگ نیست؛ ولی با همین ابعاد کوچک هم، مسوولانش مدعی هستند که در بسیاری از کشورهای دنیا، محل مراجعه قرار می‌گیرد و به معاملاتش اتکا می‌شود. اکنون بورس انرژی، یکسری ساختارهای سنتی را به هم ریخته و تغییر داده است، یعنی اصولاً راه جدیدی را برای بازار و حوزه انرژی کشور باز کرده که این خود، یک گام مهم به شمار می‌رود. بر این اساس آن‌گونه که مسوولان می‌گویند کارهایی که در بورس انرژی انجام شده، همه از جنس پایه‌گذاری و بنیانگذاری است و نهادسازی در اقتصاد ملی را پیگیری می‌کند که اقدامی مهم است. اما اکنون، علاوه بر سهامداران ایرانی، پای خارجی‌ها هم به بورس انرژی باز شده است. اما در بعد بین‌المللی نیز، استقبال سرمایه‌گذاران خارجی و خریداران بین‌المللی هم از معاملات بورس انرژی بسیار بالا بوده و تاکنون، 143 شرکت خارجی در بورس انرژی کد معاملاتی گرفته‌اند که بیش از نیمی از آنها، در سال 95 اقدام به اخذ کد کرده‌اند. در بین اینها، بزرگ‌ترین شرکت‌های نفتی دنیا هم البته حضور دارند که خود فضایی متفاوت به بورس انرژی می‌دهد. این نشان می‌دهد که بورس انرژی ایران مورد پذیرش بین‌المللی قرار گرفته است. در عین حال، ایران به 13 کشور از طریق بورس انرژی، فرآورده‌های نفتی را صادر می‌کند که تمامی کشورهای همسایه نیز، جزئی از این خریداران فرآورده‌های نفتی ایران هستند. از سوی دیگر، مطابق دستورالعمل پذیرش کالا و اوراق بهادار مبتنی بر کالا در بورس انرژی، این بورس دارای سه بازار فیزیکی، مشتقه و فرعی است. در بازار فیزیکی، کالاهای پذیرفته‌شده در این بورس و در بازار مشتقه، اوراق بهادار مبتنی بر کالاهای پذیرفته‌شده در بورس انرژی مورد معامله قرار می‌گیرند. کالاهای تک‌محموله‌ای و خارج از گونه نیز در بازار فرعی قابلیت معامله دارند. همچنین بازار فیزیکی خود شامل سه تابلوی برق، نفت و گاز و تابلوی سایر حامل‌های انرژی و بازار مشتقه شامل سه تابلوی قرارداد سلف موازی استاندارد، قرارداد آتی و قرارداد اختیار معامله است و هر یک از تابلوها، دارای دو رینگ داخلی و بین‌المللی هستند.

مطابق این دستورالعمل، تمامی حامل‌های انرژی در صورت داشتن سابقه فعالیت قابل اتکا عرضه‌کننده در بازار کالای مورد پذیرش، امکان کشف عادلانه قیمت با توجه به میزان عرضه کالا از سوی متقاضی و عدم شمول محدودیت‌های قیمت‌گذاری قانونی و انحصار در عرضه یا تقاضا همچنین ارائه تعهدات مصرح در دستورالعمل پذیرش از سوی متقاضی با تصویب هیات پذیرش یا کمیته عرضه بورس انرژی به عنوان کالای اصلی یا مشابه امکان معامله در بورس انرژی را دارند. اما باید دید که در آینده در مراحل بلوغ و تکامل، چه سرنوشتی درانتظار بورس انرژی است.