خنجر از پشت

ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز که طی سال‌های اخیر، از سوی فعالان اقتصادی به عدم‌کارایی مناسب متهم شده بود، هفته گذشته خبر از کاهش 10 میلیارد‌دلاری قاچاق داد. قاسم خورشیدی، سخنگوی این ستاد، با بیان این آمار، اعلام کرد آمار قاچاق در سال 1394 با تدابیر دولت به 15 میلیارد دلار محدود شده است که البته هنوز رقم بالایی محسوب می‌شود. با این حال ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز، کاهش ارزش قاچاق از 25 میلیارد دلار به 15 میلیارد دلار را یک توفیق و دستاورد می‌داند. مساله‌ای که به دلیل عدم شفافیت موجود در مساله قاچاق چندان قابل ارزیابی نیست.

مصطفی پورمحمدی، وزیر دادگستری دولت یازدهم نیز که یکی از اعضای اصلی حاضر در ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز است، دو روز بعد از اعلام خبر کاهش میزان قاچاق از سوی قاسم خورشیدی، در گردهمایی بزرگ مبلغان ماه رمضان در مسجد اعظم قم به همین مساله اشاره‌ای مجدد داشت و او هم بر تداوم روند مبارزه با قاچاق تاکید کرد.

سخنگوی ستاد قاچاق مبارزه با کالا و ارز همچنین گریزی به آمار قاچاق در هشت‌ساله دولت نهم و دهم زده، که باعث شد منتقدان دولت روحانی، که غالباً مدافعان دولت قبل هستند، حرف‌های قاسم خورشیدی را سیاسی بدانند و آمار و ارقام او را مورد تشکیک و تردید قرار دهند. خورشیدی اعلام کرده بود که از سال 1383 تا 1392 ارزش کالاهای قاچاق از حدود هشت میلیارد دلار به 25 میلیارد دلار بالغ شده و علت آن را هم بی‌انضباطی شدید مالی دولت قبل ذکر کرده بود. بنا به گفته خورشیدی آمار کشفیات دولت یازدهم نیز که در سال 1393 برابر 1500 میلیارد تومان بوده است در سال 1394 افزایش قابل توجهی داشته و به پنج هزار میلیارد تومان رسیده است.

با این همه تمام این آمار و ارقام در حالی اعلام می‌شود که رئیس‌کل گمرک جمهوری اسلامی ایران در اختلاف‌نظری فاحش با مسوولان ستاد رقم واقعی قاچاق را بسیار کمتر اعلام کرده بود. مسعود کرباسیان در سیزدهمین نشست هیات نمایندگان اتاق تهران در فروردین 1395 گفت: برآورد گمرک ایران، 6 /5 میلیارد دلار قاچاق در سال است و ارقامی مانند 20 میلیارد دلار نمی‌تواند توجیه علمی و اقتصادی داشته باشد. در همین رابطه مسعود خوانساری، رئیس اتاق تهران، نیز که پیش از این هم آمار قاچاق را اغراق‌آمیز خوانده بود در تایید سخنان کرباسیان اعلان کرد که برای حمل‌ونقل 20 میلیارد دلار کالای قاچاق در کشور، روزانه 1300 تریلی باید در جاده‌های کشور تردد کنند که با توجه به آمار ترانزیت جاده‌ها، رقم 20 میلیارد‌دلاری قاچاق غیرواقعی است.

مبارزه با قاچاق کالا و ارز، بنا بر سابقه داخلی و خارجی آن در خشکاندن ریشه همواره ناموفق بوده و عملکرد سینوسی آن به سیاست‌هایی برمی‌گردد که قاچاق را تشویق می‌کنند. سیاستگذاری‌هایی چون وضع تعرفه بالا برای حمایت از کالای داخلی، ممنوعیت واردات کالایی که در داخل متقاضی دارد، ایجاد موانع غیرتعرفه‌ای و محدود کردن واردات کالا و در نهایت غیرواقعی بودن قیمت‌ها، اصلی‌ترین عوامل مشوق قاچاق هستند که باید برای رفع و رجوع آن چاره اندیشید. جدای از این مساله قاچاق سازمان‌یافته که بارها از سوی مسوولان مختلف بر زبان آمده هنوز شکلی صریح و روشن به خود نگرفته تا بتوان با آن مبارزه کرد.

در دیدار نمایندگان مجلس دهم با مقام معظم رهبری نیز مساله قاچاق به عنوان یک دغدغه مطرح شد و رهبر انقلاب آن را به خنجری تشبیه کردند که از پشت به نظام وارد می‌شود. ایشان با تاکید بر اینکه مقابله با قاچاق آسان نیست از دولت خواستند که با قاچاق برخورد کند و مجلس را نیز پشتوانه برخورد دولت دانستند.